Fatmir Terziu: “Lloqe te daja”, kjo Ameba e tranzicionit shqiptar

Ameba është specia më e thjeshtë mikroskopike njëqelizore që nuk ka një formë të përhershme. Është kjo ndryshueshmëri që e bën atë shumë të ngjashme me intelektualin shqiptar të sotëm, sidomos të këtyre ditëve fushatiste, e që e shohim të rrjeshtuar në kolonën Rilindje të Kryeministrit Edi Rama. I ngjan amebës në tendencën e saj për të metamorfozuar sa herë që e konsideron një ndryshim të tillë të dobishëm.

Intelektuali i kësaj kolone, veçanërisht ai mbi 50 vjeç, para vitit 1990, është një Patronazhist, ose aktivist komunist aktiv. Ai mbron me zjarr vijën e drejtë kundër "sabotimit ideologjik të Perëndimit imperialist". Megjithatë, pas faktit të ri të misionarit socialisto-rilindas, këto aftësi bëhen plotësisht të tepërta dhe ai duhet ta riformatojë shpejt hard diskun e tij. Të transformohet nga një përfaqësues i inteligjencies komuniste të partisë në një intelektual të kolonës rilindase të orientuar drejt tregut. Mos mendoni se ky personazh mori papritur ndriçim, se mrekullia që e ktheu jetën e Saulit biblik dhe të gjithë njerëzimit, i ndodhi atij. Më lejoni t'ju kujtoj se Sauli ishte farise dhe një nga përndjekësit më të egër të krishterimit. Megjithatë, gjatë një udhëtimi për në Damask, një dritë nga qielli papritmas ndriçon rreth tij dhe një zë shqipton vargun, tashmë ikonik: "Saul, Saul, pse më përndjek?" Rezulton se zëri i përket vetë Jezu Krishtit, dhe pas këtij takimi vendimtar, Sauli bëhet apostulli i shenjtë Pali, i cili praktikisht do të krijojë Krishterimin siç e njohim ne sot.

Asgjë e ngjashme nuk ndodh me intelektualin shqiptar të kësaj kolone. Metamorfoza e tij, sidomos në këto zgjedhje, në këtë fushatë zgjedhore për kandidatët e PS-së së majit që afron, nuk ka një origjinë hyjnore. Është shumë më prozaike. Anëtari dikur aktiv i partisë e kupton shpejt se nëse dëshiron të ketë para dhe ndikim, duhet të braktisë menjëherë komunizmin dhe të përqafojë parimet e tregut. Vetëm ky përqafim do t'i sigurojë atij qasje të vazhdueshme në kapital financiar dhe çdo kapital tjetër po aq me synimin e premtuar të Pasaportës Europiane. Megjithatë, ekziston një rrezik me të cilin intelektuali i sapo konvertuar në Patronazhist duhet të merret sa më shpejt të jetë e mundur. Publiku duhet të harrojë se çfarë tha dhe bëri ai në "kohët e errëta komuniste". Dhe mënyra më e shpejtë për ta arritur këtë harresë është përmes lëvdimit të vazhdueshëm të çdo gjëje të kolonës ku ka hyrë rishtas dhe mallkimit të vazhdueshëm jo vetëm të komunizmit, por edhe të koncepteve të tilla si solidariteti, ndihma e ndërsjellë dhe mbrojtja e interesave të përbashkëta. Ja se si, krejt natyrshëm, intelektuali i kësaj kolone arrin te libertarianizmi, glorifikimi i egoizmit dhe lëvdimi i tregut. Ai është i bindur se duke përsëritur pafundësisht mantra neoliberale, është i siguruar kundër rrezikut që dikush ta njohë atë si ish-ideologun komplotist të partisë.

Sigurisht, libertarianët nuk janë vetëm intelektualë të kësaj kolone mbi të 50-at. Pas tyre është një gardë e re dhe e gjallë, e cila nuk është veçanërisht e shumtë në numër, por nga ana tjetër është veçanërisht e zhurmshme. Po flasim për të rinj dhe të reja që duan shumë të perceptohen si gjenetikisht të krahut të majtë, libertarianë, persekutues të gjithçkaje shtetërore dhe apologjetë të tregut të parregulluar. Sigurisht, nuk ka asgjë gjenetike në lidhje me këtë dashuri për të drejtën. Është rezultat i imitimit dhe dëshirës më të zakonshme për të ndjekur modën intelektuale. Meqenëse tranzicioni i Shqipërisë drejt demokracisë përkoi me rritjen globale të neoliberalizmit dhe pazarllëqeve sorrosiane, ata që donin të ishin qytetarë e intelektualë të tillë (shembujt e fjalimeve rinore në konventën e PS-së) u kthyen menjëherë në krahun e majtë. Sipas tyre, e drejta është sinonim i inteligjencës, i leximit të mirë, i ngritur shpirtërisht. Nuk ke nevojë të bësh asnjë përpjekje, nuk ke nevojë të lexosh dhe të mendosh. Mjafton të deklarosh prirjet e tua të krahut të majtë dhe beau monde-i i kryeqytetit do të të njohë menjëherë si një intelektual të iluminuar. Një mik në Facebook e tha me shumë saktësi: "E çfarë pra, nëse Petali i Trëndafilit e deklaron veten të krahut të majtë, a duhet t'i përulemi intelektit të tij?!"

Ndoshta për të parandaluar një opsion të tillë, intelektuali i krahut të majtë bën gjithçka që është e mundur për t'u dukur sa më i zgjuar. Ai e shpreh këtë inteligjencë përmes citateve bezdisëse dhe përdorimit të tepërt të fjalëve të huazuara nga bulizmi i Kryeministrit Edi Rama, si përshembull lakon Bufin e Kënetën e zgjedhon veprimet e Bufit dhe të Kënetës e të tjera e të tjera. Intelektuali i krahut të tillë nuk arrin kurrë të kuptojë se citimi i vazhdueshëm i mendimeve të të tjerëve është prova më e mirë e mungesës së mendimeve të tua. Dhe mungesa e mendimit origjinal është menjëherë e dukshme - pavarësisht sasisë së fjalëve të huazuara të ngjeshura në një fjali të vetme. Por mjafton të bësh detyrën e në këtë rast të kthehet në një papagall i rrjeteve sociale, me fjalët harbute, bulizuese dhe banale të shefit të tij.

Megjithatë, kjo mungesë nuk e shqetëson aspak intelektualin e krahut të majtë. Kjo nuk e pengon punën e tij, përkundrazi, e mbështet atë. Intelektuali i krahut të majtë zakonisht punon në njërën nga dhjetëra OJQ-të liberale, ku askush nuk pret që ai të jetë origjinal. Krejt e kundërta - sa më klishe dhe e orientuar drejt tregut të jetë të menduarit e tij, aq më të mëdha janë shanset e tij për rritje në sektorin joqeveritar. Intelektuali i krahut të majtë siguron jetesën duke shkruar projekte, dhe në këtë botë, të menduarit jokonvencional është rreptësisht i ndaluar. Projekti i suksesshëm, pra ai që merr financimin më të mirë, nuk është gjë tjetër veçse një koleksion stereotipesh neoliberale. Detyra e intelektualit të krahut të majtë nuk është t’i shkatërrojë ato, por t’i kombinojë në mënyrën më të mirë të mundshme dhe t’ia shesë sponsorit bujar.

Sigurisht, të gjithë kanë të drejtë të fitojnë. Edhe kandidatja më e re për rendin e kësaj kolone, natyrisht me një frymë të re OJQ-je. Dhe nëse intelektuali i krahut të majtë do të kufizohej vetëm në përgatitjen e projekteve fitimprurëse, vështirë se dikush do ta qortonte. Problemi lind kur personazhi në fjalë vendos të zgjerojë fushën e tij të aktivitetit, të shkojë përtej fushës së tij të ngushtë të ekspertizës dhe të fillojë të ndikojë në procesin politik në vend. Me siguri e keni vënë re se, veçanërisht vitet e fundit, OJQ-të e udhëhequra nga intelektualë të krahut të majtë kanë filluar të ndërhyjnë në mënyrë aktive në qeverisjen e vendit. Ata vazhdimisht nxjerrin deklarata, japin këshilla dhe, me një ton të palëkundur, këmbëngulin që rekomandimet e tyre të zbatohen menjëherë. Dakord që kjo është mjaft e paturpshme. OJQ-të nuk marrin pjesë në zgjedhje, intelektualët e krahut të majtë që punojnë në to nuk bëjnë fushatë dhe askush nuk voton për to. Në këtë rast, si ka mundësi që këto struktura këmbëngulin që institucionet shqiptare të zgjedhura në mënyrë legjitime duhet domosdoshmërisht të zbatojnë qëndrimet e tyre? Mbi çfarë baze ndërtohet ky vetëbesim? Oh, po, e mbaja mend, bazuar në ekspertizën dhe mendjen e bukur...

Intelektuali i krahut të majtë mezi pret që të gjithë ta vënë re sa i zgjuar është. I ulur në fronin e inteligjencës së tij të jashtëzakonshme, ai ndihet plotësisht i autorizuar të japë të gjitha llojet e opinioneve dhe vlerësimeve. Intelektuali i krahut të majtë e di se çfarë është qeverisja më e mirë, mund të dallojë "praktikat e mira" nga "praktikat e këqija" dhe është i njohur mirë me mekanizmat e "zhvillimit të mjedisit publik". Megjithatë, lind njëfarë shqetësimi kur ky person super-inteligjent has një fenomen politik siç është RILINDJA. A është kjo kolonë thjesht një kolonë e majtë? Apo hajt, se strukturë amebe është...

Së fundmi, më lejoni t'ju kujtoj një veçori tjetër të strukturës së amebës. Ajo ngrihet me një hap të rremë, ose të ashtuquajturin, pseudopodë. Përveç lëvizjes, pseudopodet ndihmojnë organizmin njëqelizor të marrë ushqim. Kjo veçori rrit ngjashmëritë midis amebës, Patronazhistit dhe intelektualit të krahut të majtë. Ai gjithashtu përdor përfaqësime të rreme të realitetit dhe pseudo-të vërteta për të siguruar lista, vota, fonde, p.sh. ushqim. Dhe pavarësisht se sa të thella tingëllojnë konceptet e tij, ato gjithmonë do të mbeten në mbretërinë e gënjeshtrave, sikurse është vetë maja nga i afrohet gjithë kjo rrëmujë me termin “lloqe te daja”.