Fatmir Terziu: Kush fshihet pas terminologjisë: „Fushata zgjedhore pozitive“?

Nga Fatmir Terziu

Fushata zgjedhore e 11 majit 2025 mund të thuhet hapur se është ndër më të ndërlikuarat që nga lindja e demokracisë shqiptare. Ne kemi votuar disa herë në besimin e politikanëve shqiptarë përmes zgjedhjeve parlamentare dhe lokale. Pas disa ditësh do të votojmë për të disatën herë, dhe natyrshëm lindin disa pyetje, disa pikë për tu sqaruar, disa gjëra që s'duhen heshtur. A e kanë justifikuar politikanët besimin tonë qytetar, apo i kanë injektuar një dozë „(mos)besimit shqiptar“, siç thuhet nëpër ekrane televizive, kafene dhe mjedise publike?

Viti 2025 duket se është mbajtësi i një peshe të veçantë për fushatat zgjedhore që nga viti 1990. Ka shumë arsye, që më kryesorja mbetet edhe në sfondin e „hiper-konkurrencës globale“, sipas fjalëve të disa intelektualëve, e cila është përhapur edhe në fushën politike, shqiptarët, sidomos ata të Diasporës, që votojnë për herë të parë, duhet të zgjedhin mes asaj që yshtet po votojnë „Nuk mbështes askënd“ për të qeverisur vendin tonë, dhe asaj që duhet të kuptohet fare mirë pse po votohet, dhe për kë duhet.

Pse? Për shkak të „oligarkizimit të politikës“, do të përgjigjej një miku im, që nuk hesht së rrëmuari nëpër shoqëri të reja e të vjetra, që janë vënë në rrjesht për tu bërë deputetë në ardhët e ardhshme të Parlamentit, nga lista të quajtura të hapura. Për shkak të "dukshmërisë" së imponuar politike që supozohet se zbulohen, por në fakt fshehin pushtetin, siç shkruan një mik tjetër. Ose për shkak të lojës me top e pa top, që luhet më së shumti sot me partitë e reja e të sapohyra në garë, dhe që është në modë që elitat t'ia hedhin fajin përgjegjësive të tyre, dhe që qytetarët ta përdorin atë për të justifikuar veten.

Pse? Sepse fjala e thënë nuk është gur i hedhur në politikën shqiptare. Lidhja midis fjalëve, ndjenjave dhe veprimeve është e shkëputur - politikanët nuk e arrijnë kuptimin e fjalëve që shqiptojnë, ose, nëse e kanë arritur, kanë frikë ta përkthejnë atë në veprime. Apo ndoshta politika i ka tradhtuar proverbat dhe mençurinë popullore shqiptare? Apo ndoshta ajo u tall me fjalët, e poshtëroi Fjalën, sipas fjalëve të pëshpëritura nëpër Facebook?

Politika është një fushë fjalësh të shndërruara në veprime. Kjo është arsyeja pse ka rëndësi kush bën dhe thotë çfarë. Në një fushatë zgjedhore, shpesh shqiptohet shprehja „fushatë zgjedhore pozitive“. Edhe Kryetari i KQZ-së u bëri thirrje kandidatëve të zhvillojnë një fushatë zgjedhore tolerante dhe pozitive për zgjedhjet e 11 majit 2025. Çfarë do të thotë një fushatë zgjedhore pozitive? Çfarë kuptimi i japin kandidatët për zgjedhje kësaj dhe a janë të vetëdijshëm për përgjegjësinë që po marrin mbi vete duke shqiptuar këto fjalë?

Unë kërkova përgjigjet përmes kërkimeve sociologjike. Përmes monitorimit të medias në fushatat zgjedhore nga ditët e para të fushatës deri më tani, kam prodhuar disa deklarata që premtojnë një fushatë zgjedhore pozitive. Analiza e tyre tregon se Fushata Zgjedhore Pozitive është metafizikë për politikanët.

Pozitiviteti është në modë - të flasësh dhe të mendosh pozitivisht. Dhe të vepruarit pozitiv mbetet mënjanë. Gjithçka reduktohet te pozitivja, për të mirën, të dëshirueshmen, te bindja se nëse mendoj pozitivisht, mirëqenia ime ndodh vetvetiu. Dhe harrojmë se nëse testi i parabërë nga disa OJQ është pozitiv, kjo nuk do të thotë aspak gjëra të mira. Çdo i përfshirë në këtë fushatë e quan këtë të menduar pozitiv të modifikuar „metafizikë për amvisat“.

A ka ndikuar moda për pozitivitet në kuptimin e kandidatëve politikë rreth një fushate zgjedhore pozitive? Në fillim të fushatës, shumë prej tyre premtojnë se do të zhvillojnë një fushatë pozitive. Në mes, ata sigurojnë: „ne përpiqemi të zhvillojmë një fushatë pozitive, ndryshe nga kundërshtarët tanë“. Pas rezultatit të zgjedhjeve, ata analizojnë fushatat e tyre pozitive. Duket se kandidatët për pushtet në „shtetin e parcelizuar politikisht“ për të cilët media shkruan shpesh improvizojnë mbi konceptin e një „fushate pozitive“. Nëse shteti do të çlirohej vetë, a do të vazhdonin kandidatët të këmbëngulnin se po zhvillonin fushata zgjedhore pozitive?

Analiza e premtimeve zgjedhore për një fushatë pozitive tregon se, sipas kandidatëve, fushata është pozitive nëse përjashton materialet kompromentuese dhe gjuhën e urrejtjes, zhvillohet brenda kuadrit të tonit dhe etikës së mirë dhe premton qeverisje efektive dhe një të ardhme më të mirë. Funksioni retorik i frazës reduktohet në një premtim zgjedhor, duke shprehur një qëndrim vullneti të mirë dhe një ton të kulturuar, dhe duke afirmuar pozitiven si një formulë për sukses në vetvete.

Premtimet e para për një fushatë zgjedhore pozitive për zgjedhjet parlamentare janë dëgjuar tashmë. Ata vijnë nga anëtarë të partisë me shumë vite përvojë parlamentare. Është kurioze që „partitë e ndryshimit“ të parlamentit të ardhshëm ende janë nën shenjën e pikëpyetjes masive. Duket se formula retorike „fushatë zgjedhore pozitive“ është e rezervuar për „partitë e status quo-së'. Hulumtimet shkencore të huaja tregojnë se kandidatët me pozicione të konsoliduara flasin më shpesh për një fushatë pozitive krahasuar me aktorët e rinj politikë që luftojnë për status dhe kapital në fushën politike. PS, PD, dhe aleatët e tyre po e përdorin atë në mënyrë aktive në periudhën dhe po përpiqen të sugjerojnë që: Fushata jonë është pozitive, por ajo e kundërshtarëve tanë jo.

Një fushatë zgjedhore pozitive është çelësi për PD-në. Përdoret më rrallë nga Partia Socialiste. Zakonisht, kryetari i PS-së njofton se fushata do të jetë pozitive, dhe kandidatët në nivel lokal e përsërisin këtë. PS-së në fakt tashmë i mungon një model i ngjashëm i centralizuar. Kandidatët individualë - karizmatikë, me vlerësime të larta dhe një epërsi zgjedhore - flasin për një fushatë pozitive vetëm për konkurencën në listat e hapura, edhe pse Spiropali deklaroi se aty nuk ka konkurrencë. Në PS, duhet thënë hapur se përdorimi është mjaft kaotik.

Kjo sepse që në zgjedhjet e mëparshme Edi Rama, vendosi sintezën simbolike midis shtetit dhe politikës, në zemër të fushatës pozitive. Fillon me batuta, d.m.th. aktivizon kodin e e talljes dhe humorit të tij tipologjik dhe bën thirrje për 'qeverisje të hapur', duke afirmuar vlerat themelore demokratike në një album me shtazë, kafshë e çudira biologjike që i kërkon dhe i shpik në kampin e kundërshtarit politik.

Pse? Për shkak të mungesës së përvojës në fushatën pozitive, ndryshe nga ajo negative, nuk ka kuptim të flitet shumë për atë pozitive. Negativi ka një histori të gjatë që daton që nga Ciceroni dhe Perandoria Romake. Sipas medias, në vendin tonë ai negativ (në vitet e gjata të qeverisjes së Rilindjes) ka një avantazh. Një arsye kryesore për zgjedhjen e mesazheve negative nga kandidatët është predispozita psikologjike e votuesve ndaj mesazheve negative, duke çuar në ndikimin më të fortë dhe më afatgjatë të thirrjeve negative krahasuar me ato pozitive. Fjalimi politik negativ formon të ashtuquajturin diskurs distopian (bisedë nihiliste rreth pashmangshmërisë së katastrofës sociale), i cili vitet e fundit është favorizuar gjithnjë e më shumë nga kandidatët politikë dhe intelektualët publikë që mbështesin dhe konkurrojnë për PS. Me një qëndrim të përgjithshëm socio-psikologjik të krizës, pasigurisë dhe mosbesimit, diskursi distopian gjen shpejt dhe relativisht lehtë mbështetës, d.m.th. votues që formësojnë një rezultat të lartë zgjedhor, por mbetet tek rrjeshti, ai rrjesht që i përket ende origjinës së kësaj partie.

Pse? Për shkak të shmangies së mëparshme të fjalëve, ndjenjave dhe veprimeve politike dhe qëndrimit metafizik të politikanëve ndaj fushatës pozitive zgjedhore. Fraza „fushatë pozitive“ nuk është një çelës verbal për zemrat e votuesve, as nuk është katalizatori për profecinë vetëpërmbushëse të Robert Merton. Një fushatë pozitive është diçka tjetër – autenticitet, karizëm dhe parrezi që joshin imagjinatën, zgjerojnë vetëdijen dhe çlirojnë iniciativën individuale dhe komunitare njerëzore, si dhe vullnetin për të ndryshuar. Një fushatë zgjedhore pozitive, dhe rrjedhimisht një politikë pozitive, nuk ka nevojë të njoftohet verbalisht. Votuesit i njohin, i ndiejnë ato nga sinkroniteti i fjalëve, ndjenjave dhe veprimeve, edhe kur Kryeminstri fton Noizin me makinë të shtrenjtë, që të luaj rolin e Hollivudianëve në mbështetjen politike presidenciale, apo dhe kur në Bulqizë ky Noizi pozon me njerëzit që presin ndihmën sociale… E kujt i duhet pra ky pozitivitet? Ai i duhet vetëm atyre që japin mend atyre që marrin rrogat e majme nga Europa dhe i shtrëngojnë në kuletë, për qejf të vetë. „Pozitivitet“, thjesht i bërtitur në korr, e duan dhe disa ambasadorë. Ku ndodh kështu në vend tjetër në Botë?