Fatmir Terziu: Ditëlindja e Fat-Mir-it …

Ditëlindja e Fat-Mir-it …

Nga Prof. Dr. Fatmir Terziu

Nuk është ditëlindja ime sot. Janë dy Fat-Mir-ë kushërrinj që kanë ditëlindjet fare afër njëri-tjetrit, por ai është i pari i ardhuri në jetë, dhe unë pas tij… Ndaj e saktësoj… Po pse?! Ditëlindja e Fat-Mir-it dhe disa shtjella?! Gjithkush do të habitej. Gjithkush do të shkonte në shumë kënde. Për ta bërë më të lehtë po e sqaroj. Fatmir Bilal Alushi, është kushëriri im. Ai ka sot ditëlindjen e tij. Dhe unë natyrisht e urova si gjithë të tjerët, sikurse e kam uruar përjetë. E dini pse më shumë? Sepse emri im, në rrjedhë të gjakut, të fisit, të kushërirllëkut, është një arsye më shumë. Është i njëjtë, spse u dha leja nga të parët e Fatmir Alushit që të quhesha dhe unë Fatmir, dhe të ishim të dy të bekuar… Eh, si rrjedhin ngjarjet… Eh…

Në kohërat që lindëm ne kishte shumë tradita të ngurta, që mbaheshin si një fron i respektit të gjakut, fisit, dhe rrjedhës… Ndaj me mënyrën time do mundohem t'u a shpegoj. Mos u mërzisni nëse e tejkaloj…

***

Njëherë e një kohë njerëzit kërkonin rrugëjetën e denjë edhe mes fatit që ia jepte bekimi i emrit. A ju kujtohet se si ju hyri në mendje kjo udhë? Për mua kishte hyrë në veshët e mia me ninulla, pëshpërima dhe udhëzime nga e shtrenjta gjyshe, dhe me një pëshpëritje gjyshi të paharruar. Ndërsa po rritesha ata më ritreguan të gjitha ato sepskrete, ato adete, me përspirtje, për të mos qenë më pëshpëritje. Dhe ishin shumë, dhe të gjitha kishin të bënin me fatin tim, kishin të bënin me emrin Fat- (i) Mir.

Si një këngë e lashtë, mes tingujsh të përzgjedhur diku në Lagjen Shurbofc, vinte forma e re e emrit shqip, Fat-Mir, në një shtëpi tipike të bardhë borë, me hajat dhe me jeshilllëk përpara saj, ndihej fizarmonika e vogël e gëzimeve të familjes, që e përcillnin duart e shkathëta e të kudogjendura të mjeshtrit Bilal Alushi, dhe në një kënd të ngushtë zëri i lehtë i nënës së tij Fatime, „Vesa veson në tokën Arbërore…“. Vinin tinguj dhe fjalë përmes të cilave bota pëshpëriste në kokën time të fëmijërisë duke magjepsur kulturën e lashtë. Kisha shumë ndjesi, letra që mbaja në duar më ishte lagur nga djersa dhe emocionet, përrua dhe rrjedhjet e shirrat (përrokat), nëpër të cilat gjallesat vraponin me majdrakë, të shtyrë drejt e në zemër të lindjes së diellit, më yshtnin që të mos largohesha që aty. Të rrija gjatë e të dëgjoja harenë që përcillte shpirti i lirë, dhe në të njtën kohë të ndjeja se edhe aty në atë bardhësi të paqtë festohej një Ditëlindje.

Ishte ditëlindja e Fatmir Alushit, birit të dashur të asaj familjeje me të cilën nga gjyshi dhe Fatimeja na lidhte i njëjti gjak. Dhe lart më tej disa fusha të mbjella me grurë më fishkëllenin melodi të tjera mes lulëkuqeve që krekoseshin në të vetën. Dhe e meritonin…, derisa nuk u mungonte uji, dielli dhe ajo natyrë e begatë. Në vetvete pëshpërisja, sikurse ndoh me një fëmijë. T'i gërmoj shpirtin në tokë e të mbush grurin me bukë... Që të ndiej shijen e tij në gjuhë. Dhe ashtu i hutuar kisha ndjerë në krahun e djathtë një dorë të lehtë. Ajo dorë më dha një energji të paparë…

- Thuaj, bir, Fat-Mir, që të dy të më quheni përjetshëm dhe kuvetshëm, na dhe me këtë kafshatën e parë do t'ju tregohet një mrekulli dhe një histori!

E verbër si një profeteshë, duke i ngulur sytë e vdekur në zbaticat dhe rrjedhat e së shkuarës, ajo dorë e padukshme e asaj krijese mbinjerëzore më ushqeu sikurse ushqehet një lule. Në fakt një nga ato lulet në atë oborr të asaj shtëpie të bardhë në Shurbofc. Lëngjet rridhnin nëpër rrënjët e mia të buta, duke më mbushur me timbra dhe fjalë, që rrezatonin nga gëzimi i të folurit. Dritë e pastër që po më kthente në të folur. Shekujt kaluan nëpër mua. Dhe në fakt aty nuk isha më vetëm unë. Ishim për të mirë, tashmë dy Fat-Mir. Mirësia e atyre duarve dhe atyre njerëzve na kishin ngjizur edhe brenda gjakut, jashtë merakut, dy emra të njtë dhe me zemër na kishin uruar për të qenë gjithë jetës të lumtur, të dashuruar e të kuruar. Dhe ne u quajtëm Fat-mir.

Unë Fatmiri më i vogël, e ai Fatmiri më i madh. Dhe tashmë këto ditë ai festoi ditëlindjen e tij. Ditëlindjen pa ato duar e mendje, por me sy nga Lart në sytë e urimet që mori e merr ai, pra Mjeshtri i Ndërtimit, Fatmir Alushi, specialisti që i dha ushtrisë dhe ndërtimeve të tjera në Elbasan e gjetkë, udhë të reja, të lira e të mira, sikurse mund ta bënin këtë të bekuarit me emrin Fatmira… Ndërsa unë e urova, ende i ndjeja dhe ndjej ato duar…Nëpër dhe mes atyre duarve  lavditë ushtarake vinin e shkonin, diku të çnderuara, diku në tradhti, diku në djegje shtëpish, diku në ikje e arrati, diku në emigrim e një jetë më të mirë. Diku ndjeheshin dhe mallkimet. Mallkimet me gjuhë të tjera. U plagosa nga mallkimet dhe më shpëtuan nga triumfet e nderit dhe dinjitetit. Ata kënduan vite të turbullta dhe zvarritën shpresat e holla të ekzistencës përmes dashurisë. Po kaloja nëpër këto shënime historie dhe me një dorë të pasigurt po zhvarrisja të shkuarën e pashkruar në bllokun e shkrimit. Të kem folje për të shprehur, folje dashurore që mësova të përkas, dhe që të dua. Të përkulem dhe të përulem para krijimit të shpirtit tim, të mishëruar me germa nga një mirësi që guxoi të bashkonte gjakun tim, e jo të kërkonte mërzi, por paqe, urti, dashuri, mirësi e të thyente tabu me emrat… , ndër të cilët supozohej të ishte shpëtimi jo vetëm për emrin Fat-Mir...

Dhe kështu diku shkruajta me memorjen time për Bilal Alushin, zonjën e tij të mrekullueshme, mjeshtrinë dhe talentin e tij, shkruajta dhe përmenda motrën e gjyshit tim, Fatimenë dhe dikush më trazoi…

- Epo, nëse pretendoni se ajo stërgjyshja e gjakut tuaj ishte shumë e vjetër, ajo me siguri e kujton kohën kur njerëzit grindeshin e mbanin mëri për emrat e tyre. I mban mend edhe hoxhallarët sa me ngulm kërkonin të gjenin terren në Librin e Shenjtë?! Dhe unë që e di, tashmë se rrjedha e tyre tenton ende të shkruaj vetëm për një gjë, për vetveten, ashtu sikurse pashë, të përkulur mbi ndërtuesin e plastikës, më kujton - nuk ka mundësi të mos jetë përfshirë në evolucion. E di që një syresh i tillë pretendon se është shkencëtar apo jo? Më tha se edhe para se të flisnim lirisht, të gjithë ishim majmunë. Burra dhe gra. Të gjitha me flokë. Dhe me mjekra. Ne i kemi varur në pemë. Edhe kur jemi të rënduar nga ushqimi, na thyhet mjekra, na zhvishet gëzofi dhe kemi rënë përtokë. Këmbët e zhveshura! Shkonim nëpër botë duke kërkuar lirinë dhe për t'u njohur mes timbrit të huaj të dikurshëm, flisnim lirisht. Le të dëgjojmë njëri-tjetrin nga larg dhe të mos humbasim drejtimin... Ne të gjithë jemi në udhëjetën tonë, jemi të lirë… Ne jemi tashmë të dy Fat-Mirë!

Drejtimi thjesht më shpëton sot, i dashur i interesuar. Takoj njerëz të ndryshëm dhe takoj jo vetëm Shqipëri të gjerë, të njohur e të panjohur nga harta e gjeografia e shkollës, por dhe Europë të ndryshme, ku gjithçka është vizione dhe paguhet me euro. Ka gjuhë, dialekte, ka urime të ndryshme. Të tyret nuk duan të njihen mes të huajve. Ne përdorim gjuhën e trupit. Dy përpara, një mbrapa, mëritë anash, sukseset në shpinë! Pëshpëritjet mund të shugurojnë mend dhe të përdorin deri në tre mijë gjeste njerëzore! Askujt nuk i interesojnë mjekrat që kemi varur përpara se të ndiheshim si burra, apo gra. Të zhveshur, ose me flokë, ne përparojmë në rrugën e bukës, përgjatë së cilës rrjedh lindja e diellit, për të ndjerë shijen e gjuhës sonë. Dhe ju më shkruani dhe më falenderoni pse shkruaj për njerëz të harruar. Sepse të gjithë duhej të bëheshim ndjekës të dashurive që na dhanë e na dhuruan ata. Sepse kur jemi të bashkuar! Jemi të pandalueshëm! Dhe unë ju kujtoj se nuk mund të shkosh përpara me mjekrën e ndrojtur në pemët virtuale të neo-evolucionit dhe pres me shpresë që ata të rëndohen nga ngrënia e tepërt e salçiçeve të modifikuara gjenetikisht.

Fat-Miri, ai pra i pari, Alushi, ashtu ka mbetur i qeshur, edhe kur nuk ia dhanë shkollën, bursën, kur kishte mesataren dhjetë, edhe kur e paragjykuan, edhe.. Por ai u shkollua, u kualifikua, u specializua dhe shkëlqeu edhe në kohën e ngurtë, edhe në kohën e urtë. Dhe e dini pse…

Sepse njëherë e një kohë ishte një fis i madh... Ishte kaq shumë kohë më parë sa nuk mund të gjindet më rrënja e tij nga doli... Por ai fis, donte shumë të bënte diçka për prosperitetin e popullit të tij. Kur të tjerët bluanin kacaruma ai fis bëri Dyqan, kishte mall e mallra nga të gjitha cepat. Dhe ai Fis nuk vuajti nga  uria e kthetrat e grabitësve. Dhe më tej ai mendoi më gjatë. Ishte fis me takt e me mendje të mbarë. Porositi edhe kuaj dhe i mbeti syri tek një kal…  Kështu ai gjeti një kalë magjik dhe mbi të uli një djemtë e tij më të mirë, ai djalë galopoi nëpër përrenj, lumenj dhe fusha drejt lindjes së diellit, i cili goditi sytë e të verbërve të tij si një gjel i artë. Kështu ai u ul atje, nën petal dhe qau. “Çfarë po qan, o djalë i mbarë, e pyeti një Mjekërbardhë teksa kalonte aty pranë. "Unë nuk kam shpëtim për ata njerëz që lindin dhe vdesin në errësirë", tha djaloshi, "s'ka kush t'ua zgjojë shpirtin!". "Unë do t'i zgjoj!", tha Mjekërbardhi dhe nxori diçka nga çanta e tij…. Djaloshi fshiu sytë… I fshiu sërrish… por ai nuk ishte shumë larg, ishte thjesht në fis…

... Dhe emrin e tij nuk e mbaj mend. Ishte Dail apo Bilal? Por unë ju përmend në këtë memorje, i dashur Panjohur, se ishte nga ai fis me rrënjë të lashta e të thella, që ishte betuar e bekuar për jetën dhe të vërtetën. Dhe ai ndoshta mund të ishte një Fat-Mir i lashtë, ndoshta ai që u pa në sy të Zotit me fjalën e stërgjyshes. Dhe unë i lutem Fisit, i cili është larguar anembanë, të lutet për një ditë, ndoshta si kjo ditëlindja e Fatmir Bilal Alushit, që të thuhet nga brezat që vijnë e nuk njihen më tashmë „u bashkuam në petalin e lindjes së diellit dhe u bëmë më shumë se një shenjtor. Amen!”

Fizarmika e Bilal Alushit

1.      

Një rrugë e përpjetë të shpinte atje. Një vendosje e bukur. E gjitha kishte një kombinim paksa ndryshe nga modelet e vendosjeve të tjera. Në anën e majtë të saj nga pamja e rrokjes me diellin kafshohej tinëz nga gërryerjet e përroit, ndërsa mëngjeseve ndjente bashkë me këngët e zogjve dhe gurgullimën e ujit që shkonte tej e tej lagjes Shurbovci të Trebisht Balasë, deri sa bashkohej në udhërrjedhë të poshtme të Radikës për në Drin. Nga lart i qëndronte si shapkë Raduçi dhe ndjente krenari në bardhësinë e saj. E lyer me gëlqere me një gjëlbërim të ndjeshëm kah më kah. Pemët ishin bujtës të dyfishtë miqsh të ndjeshëm, këngët e shumëllojshme baritore të zonës dhe ato të zogjve. Në këtë pikë ndjehej mosha e imët e një djaloshi që kërkonte të bënte në të vetën zgjimin ejë pasioni që e brente nga brenda. Ndjente dhe përhumbej mes kësaj gjallërie muzikore. E natyra e bënte të dallonte nga moshatarët e vetë. Diktohej krejt ndryshe. Vetëm me një zell dhe me një inisiativë personale kërkonte të bënte imitimin e të sillte harre në vetvete, por dhe për të tjerët që e shikonin me kërshëri. Dhe gishtat gjithnjë i mbante si një shoqëri e fiksuar me ndonjë mjet që gjithnjë do ta gëzonte. Do ta mbante të gëzuar!

Kështu udhëtoi mosha e këtij djaloshi. Kështu ai rifreskonte atë lëvizje të lindur të gishtave. E kështu ndjente gërryerjen artsjellëse nga brenda vetes. Sa herë që kishte dasma, gëzime, festa ai ishte gati njësh me ata që vazhdonin të bëhen harenë e një zone festive, ndjehej se donte të bëhej njësh me ta. Trupi i tij zgjatej dhe dëshirat shtoheshin. Ai nuk donte të shpenzonte as dhe një qindarkë për gjëra të tjera, por gjithnjë dëshironte të kishte një fizarmonikë. Por kohërat ishin ndryshe dhe ai që në moshë të vogël mori udhën në krah të të tjerëve, më të rriturve duke i vënë duart e tij në një zanat tjetër që zona u jepte bashkëmoshatarëve, atë të ustait të murit e gurit, thuajse që në lindje. Dhe kështu ai mori rrogën e parë. Filloi të ndihmojë dhe të kursejë. Me kursimet e tij bleu një ditë fizarmonikën e tij…E kështu u duk se rilindi. Rilindi ai djalosh që mbahej i strukur në errësirën e kohës. Ai djalosh me aq zell, me aq talent quhej Bilal Alushi…

2.      

Dukej sikur ishte shpallur nga Zoti  që në moshën shtatë vjeçare të ishte gati për t'u gllabëruar në jetën muzikore, se ashtu u dallua nga të gjithë. Kështu, një pasdite të së enjtes me shi, fizarmonikën e blerë me kursimet e punës së tij e mori gati me ceremoni nga të parët e tij dhe shkoi po me inisiativën e tij në dyqanin e muzikës së një shitësi në Elbasan për të filluar mësimin e saj. Dyqani i muzikës ishte privat, i fshehtë, dhe ai kishte shkuar me rrëfimin e një miku, dhe ai tashmë është zhdukur prej kohësh, pasi tani nuk ka mbetur asgjë e atij lloji në atë vend. Gjysma e ndërtesës përbëhej nga një dhomë e vogël ballore e errët spartane, e cila qasej nga rruga dhe e cila ishte e ndarë në mënyrë të barabartë nga një banak i gjatë prej druri. Kjo "zonë e dyqanit" dukej pa asnjë gjurmë të mjeteve muzikore, por shumica e kërkesave të klientëve mund të plotësoheshin lehtësisht nga burri i gjysmëpërkulur që prodhonte artikuj nga dollapët e fshehur dhe sirtarët e padukshëm. Një derë e vogël të çonte nga dyqani në një banesë private prapa dhe ishte këtu vendi ku mësuesi i muzikës argëtonte kursanntët e tij. Dhoma ishte një hapësirë ​​e vogël banimi e shkretë, por e rehatshme e dominuar nga stendat e vjetëruar të muzikës, që dukej se ishin prekur me qindra herë me gishta, e cila qëndronte përballë murit ndarës të dyqanit. E ai në këtë heshtje, ai pra djaloshi që ditën e lodhte kurrizin në ndërtim, paditeve, në kohë të buzëerrësirës do të duhej të kallëzonte atë udhë të panjohur, por të mbajtur thjesht në memorjen time…

3.      

Ishte një ditë e bukur pranverore. Bashkë me gjyshin dhe gjyshen time, atë ditë të bukur, kur të dy ata ishin në Llixhat e Elbasanit, ndoqëm rrugën që të shpie tek Banesat e Elbasanit. Pa mbërritur atje, ndjeva një fizarmonikë… Nga ballkoni dukej një trup i imët dhe nga atje zëri përhapej gjithandej deri në Ullishtë. Zaranika përcillte kërshërinë e asaj muzike. Ndërkohë trokitën dy gjyshërit e mi dhe dera u hap nga Zonja e shtëpisë. Menjëherë buzëqeshja pushtoi hapësirën ku u ulëm ishte buzëqeshje katërfish… Dhe ai, njeriu që e mbante fizarmonikën si dashurinë e tij më të thekur, e ndjeu kërshërinë time e filloi të rrëfejë. Ne kemi tashmë dy Fatmira. Eh, ju thashë të rrojnë e të mbajnë emrat të gëzuar. E shikoni nuk ka asnjë rëndësi që dy Fatmira thirren brenda një rrjedhe gjaku… sa më shumë le të ketë të tillë… dhe më pas mes lotësh u përqafuan fort e fort me gjyshin tim. Ishte një shpagesë e hershme, e datëlidhur me lindjen time. Me emrin tim, se në atë shtëpi të gjakut tim të afërt kishte një Fatmir…

Kaq ishte si fillim. Por kureshtja ime e një fëmije në rritje nuk do ta linte rehat. Dhe pyetjet e mia nuk kishin radhë. Bilal Alushi e nisi bisedën qete dhe ashtu me një fytyrë të qeshur, foli e më tregoi ngadalë e ngadalë…

4.      

Çdo javë qëndroja përballë këtij muri, e shikon në këtë fotografi, ja me fizarmonikën e mbërthyer rreth meje, këngën time përballë, dhe luaja. Unë isha, me gjithë dëshirën time, një talent shumë i pasionuar i instrumentit tim. Fatmirësisht, fletët e muzikës kishin kode të dobishme të shkarravitura në të për të më ndihmuar të shihja se cilin buton të shtypja dhe nëse duhet të shtrydhja, apo zgjasja kutinë e ajrit për të arritur notën e kërkuar. Fizarmonika gjithashtu mburrej me një buton më të dobishëm në gishtin tim të madh të majtë për t'u përdorur kur kutia nuk kishte më "shtrydhje" në të. Me shtypjen e këtij butoni, fizarmonika mund të shkëputej në një gulçim astmatik pa lëshuar asnjë notë, për të dhënë një tolerancë shtesë për çdo notë shtytjeje që mund të pasojë. Dhe unë kështu kisha sikletin tjetër…, paratë që duheshin paguar. 

Ndërsa jam i sigurt se mësuesi i fizarmonikës i ndoqi kursantët e tij më të denjë me kujdesin më të madh, ai e përdorte gjithmonë orën time si një mundësi për të kapur punët e shtëpisë së tij. Ai mbante një palë syze, nga të cilat njëra lente ishte zmadhuar jashtëzakonisht shumë. Herë pas here ai e linte rregullimin e tij për të parë mbi supet e mia të ngarkuara nga fizarmonika, duke kontrolluar se unë nuk e kisha zëvendësuar muzikën e tij me ndonjë partiturë avangardë. Duke qenë i kënaqur që vërtet po përpiqesha të luaja diçka të zemrës, ky ndjekës i passhpinës sime do të tërhiqej vazhdonte përsëri në rutinën e tij shtëpiake, duke lëshuar herë pas here ndonjë udhëzim, ose duke paralajmëruar mungesën time kronike të praktikës. Refreni më i vazhdueshëm i dëgjuar gjatë seancave të mia për orë të tëra nga goja e gjysmëplakut ishte ai i "Vazhdoni të luani".

Unë isha shumë më i interesuar për aktivitetet e pastrimit të zotërisë tim mësues, sesa për melodinë e fundit dhe, ndërsa interesi im arrinte kulmin, muzika do të ankonte në vetveten time të errësuar nga lodhja dyfishe dhe do të shuhej. Në këtë pikë do të dëgjoja refrenin "Vazhdoni të luani, vazhdoni të luani" dhe do të godisja "butonin e astmës", do ta shkëputja fizarmonikën dhe do të lëvroja inatin tim me guxim përpara.

Një ditë, mësuesi im po përpiqej të ndizte zjarrin. Mund të shihja me bisht të syrit se ai kishte vulosur pjesën e përparme të vatrës me një fletë gazete dhe ishte në gjunjë te grila që frynte lart. Kjo ishte me interes të konsiderueshëm për mua, kështu që melodia u hoq nga interesi siç dukej.

"Më falni?" Unë thirra: "Më falni?"

"Vazhdoni të luani", ishte përgjigja e largët, "çfarëdo që të bëni, thjesht vazhdoni të luani".

Kështu, pavarësisht nga fakti që mësuesi im u kthye në kohën e duhur për të shpëtuar ditën, imazhi im i qëndrueshëm nga vitet e tutelës sime të fizarmonikës është ai ku unë kam paraqitur si Neroni, duke bërë fizarmonikë me guxim, ndërsa shtëpia e tij tashmë digjej.

Një të enjte, po merrja kutinë time të fizarmonikës nga salla, kur një dorë e mirë prindërore u shtri mbi timen dhe më tha se sot nuk do të kishte mësim. Mësuesi im i fizarmonikës kishte vdekur i qetë në gjumë. Mund të gjykohet si një epitaf i trishtuar që nuk kam marrë më kurrë mësim prej asaj dite, një mësim në fizarmonikë, por në të vërtetë nuk është ashtu. Jam i talentuar me një sens të mirë ritmi dhe një kujtesë të çuditshme për një melodi, të cilën padyshim ia detyroj mësuesit tim të muzikës, që nuk arrita t'ia mësoj as emrin. Ekziston një citat që thotë se; "Një zotëri është një njeri që mund të luajë fizarmonikë, por nuk e luan kot". Ka njëfarë ngushëllimi të dini se, të paktën në këtë aspekt, Bilal Alushi mbeti një zotëri, ashtu i thjeshtë, i qeshur, pranë zonjës së tij të nderuar, fëmijëve të tij të respektuar që i i rriti medjersën e ballit.

Kjo nuk është thjesht një histori, apo një meditim për një njeri, por një arsye më shum ë për të rikujtuar Njeriun e mirë, talentin që vdiq, para se të vdiste vetë Njeriu, për arsye që janë vështirë të shpjegohen sot për nipërit dhe mbesat e tij të shumta. Dikur në një festë të madhe, majeve të tilla me shumë njerëz në vendlindjen e tij, ai kishte pasur mirësinë të gjente ftesën e pasionantit tjetër, mësuesit Dail Halilaj dhe me të kishin luajtur muzikë deri në orë të vona. E ndje këtë aromë muzike, e ndjej se është dhe mbetet një pasthirmë dhe përshpirtje. Një mesazh për të gjithë në vite…