Dollia ndryshe
(Gëzuar ditëlindjen vëllai im i dashur Bashkim Terziu.)
Tregim nga Fatmir Terziu
“Ku e kam parë këtë njeri? "Ku?" - pyeti Bashkimi, duke parë me kureshtje dhe frikë plakun mjekërbardhë. Dhe ai i dukej vërtet një person i veçantë. I mrekullueshëm, me të cilin pas të trokiturës në derë im vëlla, Bashkimi, po fliste.
- Bashkim, çfarë thotë ai? - pyeti vëllai im i dytë Arifi. Dhe meqë Bashkimi ishte i humbur në bisedë, nuk iu përgjigj. Bashkimi ishte tërësisht i hutuar. Dhe në hutim e sipër mendoi përsëri: „Ku e kam parë këtë person? Ku?“
Duke gjykuar nga rrobat e tij, ai duhet të ketë qenë, ose një lypës, ose një i varfër. Veshja e tij e jashtme ishte një përzierje lara-lara, lecka shumëngjyrëshe të mbledhura si gjethe, të qepura së bashku. Këpucët e tij, tek thembra, të grisura. Por fytyra e tij ishte fytyra e një shenjtori. Dyll i verdhë në fytyrë, i zhytur në mendime, i sjellshëm. Dhe një mjekër e bardhë e pastër i binte deri në gjoks.
- Kush është ky person, kush?
Dhe Bashkimit papritur iu kujtua. Ai e kishte parë atë në një shtëpi të lagjes Fushë-Mbret, ndërsa kishte lyer atë shtëpi, së bashku me vëllain tjetër Hamitin, dy bojaxhinj të njohur tashmë në qytet, që në atë kohë Bashkimi ishte student i degës Histori-Gjeografi, në Universitetin e Elbasanit. Duke punuar disa ditë në atë lagje, të njohur për shqiptarët e ardhur nga Kosova e të strehuar aty, atyre iu kërkua që ti lyenin një dhomë. Dhe kështu kishte ndodhur vite të tjera më vonë. Dy vëllezërit e mi e panë përsëri. Ai po kthehej në xhami. Ai duhet të ketë qenë një hoxhë, i veshur me një çallmë të gjelbër dhe të njëjtën pëlhurë të rreckosur me arna të larmishme në shpinë. Dikush, siç e shihnin, i kishte dhënë një mëlçi deleje, e mbante në gisht dhe pas tij, si qenushkë e vogël, me bisht kaçurrelkë, ecte një mace. Edhe atëherë, kur ata i lyen shtëpinë atij, plaku u kishin thënë, se ishte i miqësuar lehtësisht me kafshët, madje dhe me zogjtë e Ullishtes. E kështu ndërsa ata lyenin rrëgebjat e plakut, i cili nuk ishte rrëfyer si Hoxhë, kishin mbetur në veshët e vëllezërve të mi, sidomos të Bashkimit. Ai në të vetën… Ata e ndiqnin, por vazhdonin punë. Nuk kishin shumë kohë për të dëgjuar meseletë e Hoxhës. Por ja që një ditë ata ishin dëshmitarë të asaj që tashmë Bashkimit i sillej vërdallë nëpër kokë…
Disa zogj fluturuan nga Ullishtja dhe erdhën dhe u ulën mbi shpatullat e tij dhe një gjarpër doli nga vrimat tek dera e xhamisë, u zvarrit drejt tij dhe u përdroll si në një top, duke u shfaqur në diell.
- Çfarë thotë ai, Hamit? Pyeti sërish Bashkimi.
- Çfarë do të thotë... thotë se gjithçka ishte në dorën e Zotit. Çfarëdo që ndodh, është një përgjigje, „Zoti tha!“. Ai gjithashtu thotë se dinte një kurë dhe do ta provonte. Mund të ndihmojë.
- E mirë, de mirë. Jepi duarve se duhet mbaruar kjo. Nesër do të shkojmë në Shushicë, harrove që i premtuam atij mikut të babait që t'ia lyejmë shtëpinë se ka dasëm pas dy javësh.
Bashkimi psherëtiu. Dhe pa thënë asgjë, i shqetësuar, i pushtuar nga ankthi, mbaruan punë dhe shkuan në shtëpi. Ditës tjetër së bashku me vëllain tjetër, Hamitin, u gjetën në Shushicë. Sa shkuan u pezmatuan, se askush nuk u doli përpara që t'i priste. Por nuk bënë zë. Pyetën dhe ç'të dëgjonin.
Në mesin e kafshëve shtëpiake kishte shpërthyer një sëmundje e keqe. Në dy ditë, katër kafshët e tyre ngordhën, dy lopë dhe dy mëshqerra. Dhe gjëja më e tmerrshme ishte se lopët dhe mëshqerrat vetë i zoti i shtëpisë, që do t'ia lyenin i kishte nxjerrë të shëndosha dhe të lumtura, dhe në mbrëmje, kur erdhën, bënë dy hapa nga porta dhe ngordhën. I zoti i shtëpisë, Qaniu, u habit, u tremb dhe shkoi menjëherë në qytet për një mjek veteriner. Por ishte e vështirë. Shumica e veterinerëve kishin marë rrugët e Greqisë.
Bashkimi e dëgjoi dhe mori një vendim. Por i zoti i shtëpisë, Qaniu, kishte bërë një hap më parë. Ishte ai plaku, që kishte kaluar andej.
- Shpresoj që edhe ai të ndihmojë diçka, ishte përgjigjur ai.
Shihej si pa zemër, pa dëshirë, por iu fut punës. Shpesh dilte në verandë dhe shikonte: kishte frikë të shihte blegtorin, i cili kishte ardhur të thoshte diçka të keqe. Pastaj shikoi lëmin - atje Qaniu dhe plaku po bënin diçka. Ata ndalojnë, shikojnë duart e tyre dhe punojnë përsëri.
Bashkimi nuk mundi të rezistonte dhe shkoi të shihte se çfarë kishte atje. Sapo doli para një zonje, Qaniu vrapoi drejt tij. Diçka i vinte tym në dorë.
- Qani, çfarë ka? Çfarë është ky zjarr? - pyeti Bashkimi.
Qaniu e shikoi, qeshi, por në vend që t'i përgjigjej, mblodhi kashtë, shkopinj dhe me atë që digjej në dorë, ndezi një zjarr. Vuri dhe dy tre topa të mëdhenj me kashtë.
- Këtu ka një zjarr të ri, - tha më në fund, - nuk ndizet me shkrepës. Plaku mori dy shkopinj, i fërkoi, i fërkoi derisa morën flakë. U bë një tym i madh. Sonte, kur të kthehen kafshët e tjera, do t'i kalojmë në atë zjarr. Sëmundja do të kalojë.
- A do të kalojë, Qani? – dukej se ishte i lumtur. - A do të ndihmojë?
- Kështu thotë hoxha. „Ky zjarr, thotë ai, është një zjarr i ri. Asgjë nuk është pjekur mbi të, asgjë nuk është zier. Është i pastër dhe gjithçka pastrohet. Do të pastrojë edhe bagëtinë. Duke e kaluar nëpër zjarr, bagëtia do të pastrohet nga sëmundja.“
Para se ta kuptonin, plaku kishte ardhur drejt tyre. Por ai shikoi larg. Më saktë lart!
- Jepi diçka të hajë - tha Qaniu. - Ai do të shkojë.
Dikush nga anëtarët e familjes vrapoi në shtëpi dhe shpejt u kthye përsëri, duke mbajtur një tryezë të vogël të rrumbullakët me bukë dhe ushqim mbi të. Plaku lau duart, u ul dhe filloi të hante. Ai bëri gjithçka ngadalë. Dhe ai vazhdoi të shikonte larg, i menduar. Pasi hëngri, ai tha diçka falënderuese dhe u largua.
Në mbrëmje para çdo porte në Shushicë u ndez një zjarr i madh. Dhe kur vinte bagëtia, me britma, me vrap, e bënin të kalonte andej, të thithë të paktën nga tymi. Qaniu, i skuqur nga vrapimi, u gëzua: ai besonte se sëmundja ishte zhdukur. Dhe a mund të sëmuren bagëtitë e tilla, lopë të ruajtura, si peshqit, si kaprolli, të bukura, me sy të zinj të ngrohtë?
Qaniu ishte gati të largohej, ai po mbërthente këmishën me të dyja duart dhe duke buzëqeshur. Ai u kthye dhe shikoi tutje. Ai vuri re se një ka ishte shtrirë. - Një ka u shtri... Zot, kau po ngordh!...
Të gjithë vrapuan.
Kur arritën atje, panë se kau ishte shtrirë. Dhe ai vetëm po shtrinte qafën përmes zgjedhës, sikur donte të çlirohej prej saj, që të shtrihej e të shtrihej më mirë.
„Nuk e di çfarë i ka ndodhur“, foli dikush me një zë femre të mprehtë. Ai ishte një burrë i vogël i shkurtër, trupmadh. - Kau ishte mirë. Dhe ra... Si u nis, ra... Dee, dee! Bërtiti duke tundur kamxhikun. - Çohu kau im! Oh, edhe ti...
Burri i shkurtër kishte ardhur nga Komuna. Hapi çantën dhe i dha një ilaç kaut. Bashkimi e ndihmonte të bënte shërbimin e duhur.
Po ti? Ti si erdhe? Kush të solli? Pyesnin njerëzit e hutuar, ndërsa burri i shkurtër shikonte në sy Bashkimin.
Ja që shoqëria ka dhe një kuptim tjetër, foli ai. Dhe ngriti një dolli për të. Ishte dollia ndryshe. Të tjerët tashmë e kishin fiksuar në sy. Ndodhi. Ndodhte…Ndodh.
Dhe kështu nata po hedh hiramin e tistë mbi Shushicë. Po e hedh edhe në këtë kujtim, si në atë ditë në mendimet e Bashkimit…
***
„Po bie shi. Bie shi gjithë natën, është plotë vetëtima, është plotë bubullima.“ Bashkimi u shkund dhe plaku ende nuk kishte folur. Priti, por memorja e shpurri më larg në kohë.
Ishte sikur të mos kishte qenë kurrë kaq shumë ujë i derdhur mbi tokë. Rreth e rrotull dëgjohej gjëmimi i bubullimave dhe uji që vërshonte, rridhte përrenj që rridhnin kudo dhe nxitonin me trarë e shkrepa për në Shkumbin. Në mëngjes ishte gjithçka e qetë. Diell dhe gjithçka e larë, e ndriçuar, e gjelbër.
Sëmundja e bagëtisë ndaloi papritur, sikur diçka e kishte prerë me thikë. Asnjë bagëti nuk u sëmur më. Dhe Bashkimi, që fjeti atë natë atje, se ditës tjetër do të fillonte lyerjen, shpesh pyeste veten: çfarë ndihmoi kundër sëmundjes? A ishte zjarri i ri i plakut, ilaçi i mjekut, që e përzien në ushqimin e bagëtisë, apo shiu? Por çfarëdo që kishte ndihmuar, sëmundja e rrezikshme ishte zhdukur dhe asaj i mbeti vetëm një kujtim si një ëndërr e tmerrshme.
Sëmundja nuk ishte ngjitëse (kështu kishte thënë mjeku) dhe kufomat e sëmura të kafshëve të ngordhura u tërhoqën zvarrë poshtë në luginë. Por atje nuk ndryshuan zakon qentë. Gjithë të dielën qentë hëngrën derisa u frynë atje. Pastaj zbritën skifterët, të zinj, të mëdhenj. Ata qëndruan të palëvizshëm, të ngurtësuar mbi atë mish të kafshëve të ikura nga kjo botë. Kur ishin gati të gërhitnin, fluturuan lart, me krahë të mëdhenj gati të shtrirë dhe u ngritën rëndë.
Pas një muaji a dy, vetëm kockat e kafshëve të sëmura po shkëlqenin nga dielli mes barit të gjelbër. Gjokset e mëdhenj, me brinjë të lakuara si dërrasa, me byk të thellë, dukeshin si skelet i ndonjë anijeje të rrënuar, që priste të përcillte emigrantët e rastit, që kishin ardhur për dasmën e djalit të Qaniut. Bota dukej në ikje. Kush mund ta ndalonte atë kohë? As era nuk e bënte më punën e saj. Era u tërbua. Vjeshta kishte zbritur para kohe nëpër degët pa gjethe të Bushekut. Era? Ku të heshtte? Ku duhet të mendohej?
Me vëllain tim, në shoqërinë e dy të tjerëve, pra të katër, Unë, Hamiti, Bashkimi dhe Arifi po ngrenim një dolli për një ditë të shtrenjtë. Uronim duke parë lart e vetëm lart: Gëzuar dhe 100 të tjera vëllai ynë Bashkim. Zgjimi dhe urimi nuk mund të ishin dialogje të njëjta me erën. E kështu urimi kishte mbetur mbi një masë të bardhë, që i ngjante lyerjes që sjell gjithnjë pastërti dhe shërrim.
Comments