DEBATI...

DEBATI INTELEKTUAL DHE KULTURA INTELEKTUALE

Fatmir Terziu

Fryma e lirë e debatit intelektual zbulon dhe shpall publike fakte të panjohura dhe tepër domethënëse.

Ka kohë që mendohet se diktatura komuniste ka dhënë shpirt. Ka kohë që mendohet se ‘varrimi’ i saj është kryer dhe debati për të ka mbarruar. Ka kohë që mbajtësit e rrobes së saj të kenë ndërruar ‘kostumin’ dhe vetëm hija e saj shëtit dhe depërton anembanë. Dhe ‘varrosësit’ herë flejnë të ‘qetë’ e herë zgjohen me ëndërra nga kjo hije që ende duket e padhënë shpirt…

Dikush e varosi me “fadroma” apo “buldozierë”, aty pas viteve 90-të në Shqipërinë e shpresave rinore për të ardhmen. Pastaj 'vrulli' u ndal në “Kinoklubin” e qytetit të vogël të Cërrikut, që nxorri disa ish-byroistë dhe që ‘përpiu’ disa prej tyre. Kujtuesit e atyre ditëve shkruajnë: "Do të përmendeshin aty edhe emra burrash, si Veli Llaka, Dilaver Poçi, Skender Konica...por edhe shume figura të tjera inxhinjerësh e profesorësh, si Telat Mehmeti, Minella Cami, Dilaver Shkodra... por edhe emra grash… do të përmendej edhe Liri Belishova, Drita Çomo,..". Pastaj, diku dhe dikush e gjente shfryrjen e mllefit në gazeta, kujtime, meditime, shkrime, poezi, … e vepra letrare. E gjitha një rrëmujë e katranosur shpirtërisht për një gjysëmshekull.

Sot ai mllef ende shëtit dhe vërtitet e vërtitet anës Globit të gjej të vërtetën e tij në mes të mendimit të lirë, mes mendimit personal e ndryshe. Intelektualët e letrave dhe penave, tastierave dhe elektronikës kanë gjetur hapësirat e dixhitalit dhe kokrizave dixhitale të shprehin bagazhin e memorjes së tyre dhe t’a shpërndajnë atë falas aty ku tani interneti dhe kompjuteri nuk është më luks, as diçka e pakapshme.

E në këtë bollëk kohor kapitalist, ku edhe bollëku i mendimeve është i madh gjendet ende ajo ndjesi për të thënë të munguarën, të pathënën, realen, jetiken, bashkëshoqëruesen e kujtimeve të jetës dhe përditësinë e gjatë, apo të shkurtër të kujtesës për personin, vendin, ngjarjen apo rrethanën për të cilën pena tenton të bëjë të sajën, pra punën e patreguar për komunizmin e kohën e tij të mjeruar. Emra të dëgjuar dhe publikë në lëmin e letrave dhe gazetarisë janë në këtë pikë më të ‘angazhuarit’, por edhe pena të tjera rishtas nxjerrin nga strofka me pseudonim, ose realisht ndonjë gërvishtje plage. Plagë dhe vite, kujtime dhe mendime, inate dhe mëkate, sharje dhe lavdërime…, pastaj mbesin listave. Dhe jo më në letër e me laps, por në Kompjuter! Dhe kompjuteri shëtit për të qindat e sekondës gjithë botën… Bota na lexon dhe na vëzhgon. Ne i lëmë kulturën tonë Botës.

Dhe prej Botës marrim dhe arkivojmë atë që na devijon mendimet. Në këtë pikë takojmë dhe shënimet. Shënimet që japin arsyet e tyre. Arsye si të Carl Gustav Jung-ut, psikiatrit, psikoanalistit zviceran që themeloi psikologjinë analitike. Duke qenë se puna e Jung-ut ka qenë me ndikim në fushat e psikiatrisë, antropologjisë, arkeologjisë, letërsisë, filozofisë, psikologjisë dhe studimeve fetare ndalemi tek komunizmi jung-ian. Më saktë tek koncepti jungian i pavetëdijes kolektive. Mësojmë se heshtja është thjesht false... pse? Kjo do të thotë se askush nga ne të tjerët, duam apo nuk duam ta dinin nëse ishim për të qenë një i aftë për të qenë... hidraulik! Unë gjej versionin jungian të "ngjarjeve" të frikshme sa komunizmi, thjesht do të thotë: një vonesë e hyrjes në darvinizëm, do të thotë humbje e vetëdijes. Dhe ju e dini, se Jung është një fshehtësi e termit komunist, apo jo?

Më duket e çuditshme që një kolektivist, pavetëdija nuk më lejon që të angazhohem me këdo në botën e ëndrrave... Pse nuk mund të ëndërroj: se nuk jam një magjistar në mediume. Kështu që hidrauliku nuk e di pse ai është hidraulik, megjithatë, ai është i kënaqur me të qenit njeri dhe pjesë e ekstraktit të madh të universit, dhe pasues në vetvete, dhe ai nuk është asgjë në asgjë. Mos po shkojmë shumë thellë, mos është e ngjashme me përjashtimin e një Ajnshtajni?! Uau! Çfarë po ndodh, më duket si një vëzhgim i jashtëzakonshëm! E frikshme për të miratuar kolektivizmin psikiatrik të Jung-ut dhe 'kundërshtojnë kolektivizmin ekonomik të Marksit... Në të dy rastet: me sa duket jemi të gjithë brenda togfjalëshit „do të ketë sukses!“

Por një gjë është e sigurt, ne nuk po flemë duke hyrë në njërën prej tyre... Oh... ne jemi... më të fjetur se sa na ngjan se nuk jemi. Pse? Jemi cirkofogët më të mirë të debateve televizive, se nuk është çudi që cirku ka vdekur. E dini pse, sepse kur mendoj për një kolektiv të pavetëdijshëm filloj të mendoj përgjatë linjave nga: është dikush, ekziston atje jashtë, kush është një analist në TV, që nuk na rrjedh mendjen, që në fakt nuk mendon/imagjinon veten si hidraulik..., dhe pastaj ai bën një skenar në skenën politike të mashtrimit dhe ai e luan si duhet...

Prandaj nuk arrij ta kuptoj Jung-un pa kuptuar komunizmin, dhe pse për dikënd do të ishte një pjesë thelbësore e Frojdit, për ta zëvendësuar me ideologjinë Jungiane dhe të mos pranojë ndonjë formë të vogël për heshtjen e thellë ndaj vetë komunizmit...

Pavetëdija kolektive..., pikërisht kjo është një përbërje me të vërtetë e pakuptueshme, që na arsyeton dhe fjalët e këtyre ditëve... kur kërkohet sipas Kushtetutës së Shqipërisë një President. Pra ne jemi të gjithë duke fjetur, apo…? Jemi zgjuar të gjithë nga gjumi që nuk e kuptojmë se është letragjik?

Në grupin kolektiv të shtresave fraza që tashmë "e dija" që do të bëhesha hidraulik, i varfëri i një zone të thellë malore vëtëm në emigrim dhe në afërsi të zonave urbane qëndron i qetë pranë meje, dhe më flet me gotën e uiskit përpara se tashmë "e dinte" se ai do të ishte një politikan?!

Oh, e drejtë, ishte në pavetëdije. Pavetëdije e mesme, kështu që ne në fakt nuk do ta "dimë"... Jung-un se ishte një komunist. Megjithatë të pëlqen apo jo Frojdi, ai ishte vetëm nxitësi i industrisë, një kapitalist monolit i agjencisë së ndërtimit të bazës. Rrokaqiejt nuk janë një aksident dhe unë i përmbahem ligjit të nevojshëm të nevojës. Korrigjim! Ndoshta kam bërë një gabim. Çfarëdo të keqe që kam thënë, gjithsesi lidhet me parathënien në hyrje: e gjej të pavetëdijshmen kolektive, një lojë e tmerrshme me fjalët, që i shmangen dinamikës politike të komunizmit..., duke sugjeruar, që kur gjithçka u tha dhe u bë: hidrauliku nuk ka njohuri për atë që duke qenë hidraulik, më tepër duke "menduar" me veten nuk do të thotë më të jetë rojtar i kopshtit zoologjik!

Por heshtja nuk më la të bërtas, kur sapo pashë hidraulikun të bënte kujdestarin e kopshtit zoologjik. Ishte ngulur tek puna e gjetjes... Puna kryesore: mësimi i gjuhës së shenjave të gorillave, „duke i thënë“ gorillas: Unë, mendoj, si ty, nuk jam vetëm i shurdhër. Ku ka mbetur fryma e debatit intelektual, atij të të lirit të intelektit primar? Sidoqoftë Fryma ekziston në ekranin e ftohtë me frymorë të gjallë. Ajo pra fryma e tillë, e lirë e debatit intelektual zbulon dhe shpall publike fakte të panjohura dhe tepër domethënëse.