BUJAR QESJA: Borxhi i kujtesës ndaj Gjergj Xhungës

Gjergj Xhunga: një jetë mes historisë, arsimit dhe qytetarisë

-Nga djepi në flakët e Borovës te podiumet e arsimit kombëtar

Jetë që flet: borxhi i kujtesës ndaj Gjergj Xhungës

... Portreti i tij është si një skulpturë e gdhendur: e fortë nga dhimbja e Borovës, e gjallë nga puna dhe arsimi, e bukur nga trashëgimia artistike dhe qytetare e familjes...

BUJAR QESJA

Mjeshtër i Madh

Një burrë 82 vjeçar, ecën i qetë rrugëve të Durrësit. Prek rritjen e qytetit dhe bëhet pjesë e vrullit dhe zhvillimit. Vështron kalimtarët. Përshendetet me disa prej tyre. Ka shumë vite që jeton në këtë qytet, që kur la Kolonjën e vendlindjes, Borovën e dashur dhe shumë të shtrenjtë. Histori interesante ka ky burrë i qetë, me një jetë të vrullshme, jo të lehtë por e denjë për tu kujtuar. Befas shikimi i ndalet edhe tek një karrocë e lëvizur nga nëna e asaj foshnje të luimtur dhe bie në kujtesë. Nëna Vasilika i kish thënë, kur Borova u dogj dhe banorët e saj u martirizuan, ai ishte 4 muaj e 10 ditë. Dhe i shpëtoi masakrës prë mrekulli. Ky burrë relativisht i moshuar, ky zotni i fisëm nga Kolonja e njerëzve të dashur dhe mikpritës quhet Gjergj Xhunga.

Historia e jetës së Gjergj Xhungës rrjedh si lumë i fuqishëm, që buron nga shpatet e përgjakura të Borovës dhe derdhet në brigjet e Durrësit, duke bartur dhimbjen, krenarinë dhe vizionin e një brezi të tërë. Lindi më 16 mars 1943 në Borovën e Kolonjës, fshat që do të njihej më vonë si martir i kombit.

Më 6 korrik 1943, Borova u shndërrua në simbol të dhimbjes shqiptare. Një fshat i tërë u dogj nga gjermanët, 111 banorë u pushkatuan mizorisht dhe u shpallën më pas Dëshmorë të Atdheut. Midis atyre që u flijuan ishte edhe 14-vjeçari Sotir Xhunga, vëllai i madh i një foshnjeje vetëm katër muajsh që quhej Gjergj. Nënë Vasilika, me djepin në duar, arriti të shpëtonte me djalin e vogël, duke kaluar kufirin drejt Follorinës. Episod tragjik e madhështor, që më pas do të përkufizonte gjithë jetën e Gjergj Xhungës. Do të mbetej jetë e ngritur mbi kujtesën, mbi dinjitetin dhe mbi përpjekjen për ta kthyer tragjedinë në dritë. Për t’i nderuar, Gjergji emrin e vëllait ia vendosi të birit, duke lidhur brezat në linjë trashëgimie dhe përkujdesjeje.

Fëmijëria e tij ishte labirint kujtesash të hidhura dhe të çmuara njëkohësisht. Në Borovë mësoi durimin dhe kuptimin e sakrificës, ndërsa në Durrës, ku ndoqi shkollën “24 Maji” dhe “16 Shtatori”, hapi horizontin e dijes dhe qytetarisë.

Aty, mes detit dhe valëve, Gjergji përjetoi kulturën, historinë dhe energjinë e qytetit bregdetar, që po formonte breza të rinj. Borova nuk ishte thjesht vendlindja e Gjergjit, por ishte burim frymëzimi, shkollë e hershme jetësore që i mësoi rëndësinë e qëndresës dhe vlerën e kujtesës. Në atë fshat që digjej, mori mësimet e para të jetës: për të mbijetuar, për të kuptuar dhimbjen dhe për të ruajtur dinjitetin njerëzor, edhe se në kushtet më të vështira. Kjo bazë e fortë shërbeu më vonë, si shtyllë për gjithë rrugëtimin e tij intelektual dhe profesional.

Borova nuk është thjesht vendlindje për Gjergj Xhungën. Ky fshat martir mbetet themeli i identitetit të tij. Djali i Taqos dhe Vasilikës, ndërtoi jetën e vet në mes dhimbjes dhe krenarinë e një fisi, që e gdhendi ekzistencën me qëndresë, punë dhe dashuri për kulturën e arsimin.

Kujtesa e asaj dite nuk u shua kurrë. Dhe historia i solli një kthesë të pazakontë. Disa dekada më vonë, në Borovë erdhi i biri i një oficeri gjerman, që kishte marrë pjesë në masakër. Me përulësi e me zë të dridhur, i kërkoi falje popullit të Borovës për krimin që kishte kryer babai dhe ushtria e tij. Moment i rrallë, që u bë pikë reflektimi për të gjithë. Së pari për Gjergj Xhungën, i cili mbante brenda plagën e humbjes së vëllait dhe shkatërrimit të fshatit, kjo ngjarje ishte dëshmi se historia mund të ruajë dhimbjen, por edhe pajtimin, pa e harruar kurrë.

Rrënjët familjare dhe mjeshtëria e gurit

Familja Xhunga ishte e njohur për mjeshtërinë e gdhendjes së gurit. I ati, Taqo, la gjurmë të pashlyeshme në artin monumental shqiptar. Bazamenti i monumentit të Skënderbeut në sheshin qendror të Tiranës, muret e Vollgës në Durrës, kantina e verërave dhe dekorime të tjera qytetare mbajnë vulën e dorës së tij. Ky art i gurit nuk ishte vetëm zanat, por shenjë trashëgimie dhe force. Nga dora e mjeshtrit që punonte me gurin, Gjergji trashëgoi ndershmërinë dhe përkushtimin për të lënë diçka të qëndrueshme në kohë jo në gurë, por në mendjet dhe jetët e njerëzve.

Gurët e punuar nga Taqo Xhunga janë dëshmi e qëndrueshmërisë dhe artit që nuk shuhet, vazhdimësi që edhe Gjergji e mbajti gjallë në një formë tjetër në kulturë, arsim dhe qytetari.

Formimi dhe hapat e para

Arsimin fillor e kreu në fshatin e lindjes, por rrugët e dijes e çuan shpejt në Durrës, ku mbaroi shkollën 7-vjeçare “24 Maj” dhe më pas gjimnazin “16 Shtatori”. Ishin vitet kur qyteti bregdetar, po bëhej qendër arsimore e rëndësishme dhe Gjergji, me etje për dije, u përfshi në atë frymë të re.

Më pas ndoqi Fakultetin e Histori-Filologjisë në Universitetin e Tiranës, dega Histori-Gjeografi. U kthye prej andej i pajisur jo vetëm me dijen e librave, por me botëkuptimin që e lidhi përgjithmonë me arsimin, kulturën dhe historinë.

Gjatë studimeve, gjeti mjete për të kuptuar rrjedhën e historisë dhe vendin e tij në të. Shumë netë kaloi duke lexuar dokumente të vjetra, duke studiuar hartat e Europës dhe Shqipërisë, duke menduar për fshatin e djegur dhe për nxënësit që një ditë do të ishte mësuesi i tyre. Zhvilloi respekt të thellë për dijen dhe për rëndësinë e mësuesit si formues jo vetëm i mendjes, por edhe i karakterit.

Në shërbim të arsimit dhe kulturës

Pas diplomimit, Gjergji nisi punën si mësues në shkollën e mesme “31 Korriku” në Burrel për një të ri 22-vjeçar, ky ishte provim i madh: të qëndroje para të rinjve dhe të ndaje dijen me ta. Xhunga e kaloi me sukses këtë sprovë, duke fituar respektin e nxënësve dhe kolegëve. Një ditë, ndërsa shpjegonte historinë e Shqipërisë, një nxënës e pyeti:

“Si mund të kuptojmë dhimbjen e Borovës?”

Gjergji u kthye dhe me qetësi foli:

“Çdo histori ka jehonën e saj. Duhet të dëgjojmë, të kujtojmë dhe të mendojmë. Dhimbja na mëson të jemi njerëz të mirë.”

Kjo ishte më shumë se një përgjigje. Ishte mësim jete, që do të përcillte te brezat e rinj.

Emërohet drejtor i shkollës 7-vjeçare në Vorrozen të Kavajës. Detyrë që kërkonte organizim, mendim, shembull dhe lidhje të fortë me komunitetin. Aty Gjergji shfaqi tiparet që do ta shoqëronin gjithë jetën: ndershmërinë, vendosmërinë dhe aftësinë për të gërshetuar dijen me humanizmin.

Më pas, rruga e tij profesionale mori përmasa më të gjera. Caktohet në detyrën e inspektorit në Seksionin e Arsimit dhe Kulturës dhe më pas ndihmësi i kryetarit të Komitetit Ekzekutiv të Këshillit Popullor të rrethit Durrës. Ishin vite të mbushura me sfida, por edhe me bashkëpunime frymëzuese, me emra të njohur të arsimtarëve dhe intelektualëve durrsakë dhe të tjerëve si ata si, Salvator Sotiri, Halil Myderrizi, Petro Luarasi, Kujtim Kabashi, Sotir Mane, Ilia Jorgo, Vehbi Oketa, Lili Zhamo. Në këtë bashkëpunim me mendje të ndritura, Gjergji nuk ishte vetëm drejtues administrativ, por edhe urë lidhëse mes arsimit, kulturës dhe qytetarisë. Krijoi një mjedis ku arsimi ishte jo thjesht detyrë burokratike, por fushë ku lindnin ide dhe frymëzime.

Gjergj Xhunga mbetej gjithnjë i gatshëm të sherbente, ku të ndjehej nevoja e punës dhe e aftësive të tij. Kështu ndodhi edhe kur e ngarkuan të drejtoj shkollën industriale në Durrës. Edhe këtu la gjurmë të veçanta, duke i dhënë frymë profesionale arsimit teknik dhe duke u kujdesur, që nxënësit të mos mësonin vetëm zanatin, por edhe të formoheshin si qytetarë.

Kur mori detyrën e shefit të seksionit të Arsimit dhe Kulturës në Durrës, aftësitë drejtuese dhe organizuese u avancuan më tej. Dhe u përsosën kur caktohet si drejtor i Drejtorisë së Arsimit të Mesëm në Ministrinë e Arsimit dhe Kulturës të Shqipërisë. Ky ishte kulmi i karrierës arsimore, një përgjegjësi kombëtare, ku Gjergj Xhunga u njoh si drejtues i përgatitur, i qartë dhe i vendosur.

Punoi për ngritjen e standardeve, për bashkëpunimin me mësues dhe drejtorë dhe për formimin e brezave. Çdo vendim kishte pasojë tek nxënësit dhe shoqëria. Përgjegjësia nuk kufizohej më në një qytet apo rreth, por shtrihej në tërë Shqipërinë. Ishte detyrë e rëndë, por edhe dëshmi se profili i tij si kuadër kishte fituar besim të plotë. Për disa vite në zyrat e ministrisë, Xhunga punoi për të ndërtuar metoda efikase dhe drejtuar zhvillimin e arsimit të mesëm, duke lënë gjurmë në një sektor jetik për brezat.

Në Durrës, Gjergj Xhunga njihet për integritetin, seriozitetin dhe përgjegjësinë qytetare. Nuk mbeti thjesht kuadër i emëruar, por një njeri që ndjeu çdo përgjegjësi dhe i dha formë punës së tij. Nga auditori i shkollës te zyrat e ministrisë, ai ruajti të njëjtin profil të respektueshëm dhe human.

Pas vitit 1981, rruga e tij profesionale e çoi në sektorin e transporteve. Drejtor i shkollës së komunikacionit dhe më pas shef i transportit të mallrave në Drejtorinë e Përgjithshme të Hekurudhave. Edhe aty e tregoi veten si organizator dhe njeri që dinte të ndërtonte ura bashkëpunimi. Nga kjo detyrë doli në pension, duke lënë pas karrierë të gjatë dhe të nderuar.

Intelektuali dhe qytetari

Gjergj Xhunga nuk ishte thjesht kuadër i arsimit dhe administratës. Ishte intelektual i formuar, njeri i kulturës dhe i kujtesës historike. Në çdo tryezë diskutimi, e pasuronte bisedën me dije dhe reflektime. Në çdo vendim profesional, mendonte jo vetëm për rregullin e ditës, por për brezat që do të pasonin.

Raporti i tij me nxënësit ishte i jashtëzakonshëm. Shumë prej tyre e kujtojnë si njeri që dinte të dëgjonte, që i jepte kurajo dhe që mbillte te ta dashurinë për dijen dhe ndershmërinë. Në Durrës u bë pjesë e ndërgjegjes qytetare, figurë e respektuar, me pozicion moral të qëndrueshëm dhe me prani që i jepte peshë çdo veprimtarie kulturore apo shoqërore.

Për publikun e gjerë, rrëfimi i Gjergj Xhungës është më shumë se portret i një intelektuali dhe kuadri. Është një thirrje për të ruajtur vlerat morale, për të respektuar historinë dhe për të vepruar me përgjegjësi ndaj komunitetit. Xhunga na mëson se çdo jetë ka fuqi të lartësohet nga përkushtimi dhe integriteti dhe se brezat e rinj, mund të frymëzohen nga shembulli i tij për të ndërtuar shoqëri më të drejtë dhe më të ndershme.

Portreti i Gjergj Xhungës është si një skulpturë e gdhendur: e fortë nga dhimbja e Borovës, e gjallë nga puna dhe arsimi, e bukur nga trashëgimia artistike dhe qytetare e familjes.

Trashëgimia familjare dhe njerëzore

Trashëgimia e Gjergjit shtrihet edhe në familje. Djali Sotir Xhunga, është kardiolog i njohur në spitalin e Durrësit, doktor i shkencave mjekësore. Vajza është e vendosur familjarisht në Ankona të Italisë. Pasardhësit vazhdojnë rrugën e dijes: mbesa studion në Gjermani, ndërsa nipi ndjek gjimnazin “Rilindja”.

Ky vazhdim, është prova më e bukur se jeta e Gjergj Xhungës nuk ka qenë e thjeshtë, por një zinxhir i gjatë vlerash që transmetohen brez pas brezi. Kjo tablo familjare përforcon imazhin e një familjeje të përkushtuar ndaj dijes, qytetarisë dhe përgjegjësisë.

Një jetë që mbetet në kujtesë

Portreti i Gjergj Xhungës është i plotë: një fëmijë i mbijetuar nga masakra, një arsimtar dhe drejtues i shkollave, një funksionar publik, një intelektual dhe qytetar, një trashëgimtar i një tradite të artit të gurit, një prind dhe një shembull moral.

Historia e tij na mëson se dhimbja mund të shndërrohet në forcë, se kujtesa nuk duhet të shuhet dhe se jeta e njeriut merr kuptim të plotë kur shërben për të tjerët. Durrësi e njeh dhe e respekton si një nga figurat e tij të ndershme, një ndërgjegje qytetare që nuk do të shuhet.

.Portreti i Gjergj Xhungës, nuk është thjesht rrëfim biografik. Është testament i jetës njerëzore të përkushtuar, shembull i qartë se si mund të ndërtohet një jetë me integritet, dashuri për dijen, ndershmëri dhe përgjegjësi qytetare. Nga Borova martire deri në Durrësin bregdetar, nga klasat e shkollës së mesme deri te zyrat e Ministrisë së Arsimit dhe Kulturës, ka lënë gjurmë që tejkalojnë kohën dhe hapësirën.

Secili veprim i tij, çdo vendim dhe çdo mësim, ka qenë reflektim i përvojës personale dhe i dhimbjes së fshatit të djegur. E dinte se kujtesa është armë e fuqishme dhe dritë udhërrëfyese. Përmes veprimtarisë së tij, nxënësit dhe bashkëpunëtorët kuptuan se arsimi nuk është thjesht transmetim i njohurive, por formim i karakterit, i vetëdijes qytetare dhe i përgjegjësisë morale.

Trashëgimia e tij artistike dhe qytetare lidhet ngushtë me historinë e familjes Xhunga. Mjeshtria e babait Taqo dhe vepra e tij në monumentet dhe dekorimet e qytetit, e pasqyruan në Gjergjin aftësinë për të krijuar jo vetëm me mendjen, por edhe me zemrën. Tregoi se jeta e pasur me vlera, nuk matet vetëm me detyra të kryera, por edhe me ndikimin që lë te të tjerët dhe te brezat që vijnë pas nesh.

Fëmijët dhe familja, misioni i tij pedagogjik dhe qytetar, vepra e tij profesionale dhe morali i patundur, janë provat e një jete që nuk harrohet. Gjergj Xhunag na mëson se gjithçka që ndërtojmë, nga dijet te veprat, nga kujtesa te puna, duhet të bëhet me qëllim dhe dashuri.

Historia e Gjergj Xhungës nuk është thjesht e kaluar. Ajo është dritë që ndriçon të ardhmen. Ajo tregon se nga flakët e tragjedisë, nga humbja dhe dhimbja, mund të lindë një jetë e plotë, e bukur dhe e paharrueshme, ku çdo veprim ka kuptim dhe çdo ditë ka mësim. Një jetë që flet për qytetarin, për edukatorin, për artistin, për njeriun dhe që do të vazhdojë të frymëzojë, të udhëheqë dhe të mbetet e gjallë në kujtesën e qytetit, të familjes dhe të shoqërisë.

Gjergj Xhunga është profili i njeriut që bashkon dhimbjen dhe bukurinë: dhimbjen e humbjes së një fshati të tërë, dhe bukurinë e një jete të ndërtuar mbi punë, arsim dhe kulturë. Nëpërmjet tij, historia e Borovës bëhet pjesë e ndërgjegjes së Durrësit dhe qyteti i madh detar, mban brenda vetes një bir të Kolonjës.

Jetë e tillë nuk është thjesht biografia e një njeriu. Është rrëfim që flet për një brez, për një familje, për një shoqëri. Dhe në këtë kuptim, Gjergj Xhunga mbetet jo vetëm emër në historinë e arsimit dhe të institucioneve, por zë i gjallë në kujtesën qytetare, jetë që flet, figurë që duhet dëgjuar.

Në Durrës, Gjergj Xhunga ka mbetur figurë e respektuar. Si kuadër, mësues, drejtues e qytetar, përfaqëson shembullin e intelektualit të përkushtuar, me vlera morale të qëndrueshme dhe me ndjeshmëri qytetare. Vjen nga dhimbja e Borovës, por u bë pjesë e ndërgjegjes arsimore e shoqërore të Durrësit, duke gërshetuar historinë e familjes me historinë e qytetit ku jetoi e dha ndihmesë.

Një burrë 82 vjeçar ecën i qetë në rrugët e Durrësit, duke u përshëndetur dhe duke përshëndetur. Është Gjergj Xhunga.