Anjeza Musollari: Kur Ndjeshmëria Bëhet Turp; Pandjeshmëria si virtyt Modern

Pandjeshmëria si sëmundje moderne

Në një botë gjithnjë e më të shpejtë, të teknologjizuar dhe të zhurmshme, ku informacioni vjen me shpejtësinë e dritës, njerëzimi është duke humbur një nga virtytet më thelbësore të ekzistencës së tij: ndjeshmërinë. Pandjeshmëria, nga një anomali morale dikur e rrallë, është shndërruar sot në një “modë” të pranueshme shoqërore. Ajo nuk shfaqet më si devijim i sjelljes, por si mjet mbijetese. E gjithë kjo na çon drejt një shoqërie të akullt, ku empatia shihet si dobësi, e ku qëllimi i justifikon çdo mjet, sado i pamëshirshëm qoftë ai.

Në këtë ese, do të analizojmë rrënjët, format dhe pasojat e këtij fenomeni që po zë vendin e ndjeshmërisë njerëzore. Do të shqyrtojmë pse pandjeshmëria është bërë normë sociale, cilat janë mekanizmat që e ushqejnë dhe cilat janë rreziqet që i kanosen njerëzimit nëse ajo vazhdon të rritet pa kontroll

Pandjeshmëria si produkt i shoqërisë konsumiste

Pandjeshmëria nuk është një fenomen që lind nga hiçi. Ajo është produkt i drejtpërdrejtë i shoqërisë së konsumit, ku individi vlerësohet jo për atë që është, por për atë që ka. Në një realitet ku fitimi, imazhi dhe suksesi janë bërë qëllime të jetës, ndjeshmëria humbet vlerën e saj. Ajo shihet si pengesë në garën për mbijetesë dhe dominim.

Në këtë logjikë, njerëzit trajtohen si mjete dhe jo si qëllime. Ndaj është e zakonshme të shohim rrjete sociale plot me ironi, përbuzje, cinizëm, urrejtje ndaj atyre që mendojnë ndryshe, ndaj të dobëtëve apo thjesht ndaj atyre që guxojnë të jenë të ndjeshëm. Gjithçka që s’përputhet me imazhin e “njeriut të suksesshëm”, të fortit, të ftohtit emocionalisht, të vendosurit me çdo kusht  refuzohet dhe nëpërkëmbet.

Rrjetet Sociale: Arena e Pandjeshmërisë Virtuale

Në rrjetet sociale, fenomeni i pandjeshmërisë është thelluar dhe normalizuar. Njerëzit ndihen më të lirë për të gjykuar, tallur, përçmuar dhe ofenduar, të fshehur pas një profili digjital. Mungesa e kontaktit të drejtpërdrejtë u jep guxim që në jetën reale nuk do ta kishin.

E kemi parë dhjetëra herë: një viktimë dhune poston historinë e saj, dhe nën komente shfaqen fjalë fyese, që e fajësojnë apo e nënçmojnë. Një njeri i depresionuar kërkon ndihmë dhe përgjigjet që merr janë të tipit “bëhu burrë”, “mos u bë viktimë”. Ky është një kulm i pandjeshmërisë – të mos jesh në gjendje të pranosh ndjeshmërinë e dikujt tjetër, dhe jo vetëm kaq, por ta ndëshkosh për të.

Edukimi dhe Familja: Rënia e vlerave emocionale

Një faktor tjetër i rëndësishëm është mungesa e edukimit emocional, që duhet të nisë në familje dhe të vazhdojë në shkollë. Në shumë raste, fëmijët rriten me idenë se “nuk duhet të tregojnë ndjenja”, sepse ndjenjat i bëjnë të dobët. Meshkujt, veçanërisht, mësohen që qajta është turp, empatia është e tepërt, dhe se duhet të jenë të ftohtë dhe racionalë gjithmonë. Kjo është një recetë për të krijuar breza të mbyllur emocionalisht, që nuk ndihen rehat me vetveten, dhe që nuk kanë as ndjeshmëri për të tjerët.

Në shkollë, po ashtu, fokusi është tek notat, performanca dhe disiplina – jo tek ndjeshmëria, solidariteti dhe bashkëjetesa. Kështu krijohet një boshllëk emocional që më vonë manifestohet në marrëdhënie të thyera, në mungesë empatie dhe në izolim shoqëror.

Pandjeshmëria si Mekanizëm Mbrojtës: Vetë-mashtrimi i Epokës Moderne

Ndonëse duket paradoksale, shpesh pandjeshmëria është thjesht një mënyrë për të mbijetuar emocionalisht. Në një botë ku ka kaq shumë dhimbje, padrejtësi dhe fatkeqësi, ndjenja e empatisë mund të jetë e padurueshme. Disa zgjedhin të “mbyllin zemrën” për të mos ndjerë dhimbje. Ata e ushqejnë veten me fraza si “kështu është jeta”, “çdokush e ka për vete”, “nuk më intereson”, “ç’më duhet mua”. Këto janë formula që i largojnë nga barra morale e ndjeshmërisë.

Ky është një vetë-mashtrim që i jep individit ndjesinë e kontrollit dhe të sigurisë, por në realitet e shkatërron gradualisht kapacitetin për të ndjerë dhe për t’u lidhur me të tjerët.

Pasojat e Pandjeshmërisë: Njerëz të vetmuar në turmë

Pandjeshmëria nuk është e dëmshme vetëm për ata që e përjetojnë nga të tjerët. Ajo është helmuese edhe për vetë individin që e ushqen atë. Të jesh pandjeshëm është të jetosh në një shkretëtirë emocionale, ku asgjë nuk ka thellësi, ku marrëdhëniet janë sipërfaqësore dhe ku vetmia bëhet shoqëruese e përhershme.

Në plan më të gjerë, një shoqëri pandjeshmërie krijon ndarje të thella, rrit nivelet e dhunës, përjashtimit dhe diskriminimit. Pandjeshmëria është themel i urrejtjes ndaj të ndryshmes, i intolerancës fetare, racore apo gjinore. Ajo është rrënja e ftohtësisë së institucioneve, e padrejtësive sociale dhe e heshtjes përballë të keqes.

Si të rindërtojmë ndjeshmërinë?

Nëse pranojmë që pandjeshmëria është një sëmundje shoqërore, atëherë duhet të kërkojmë shërim. Dhe ky shërim nuk mund të vijë nga teknologjia, ligjet apo propaganda, por nga individi, nga secili prej nesh. Ja disa mënyra:

·      Kultivimi i ndjeshmërisë që në fëmijëri: Fëmijët duhet të mësojnë të ndihen, të pranojnë emocionet dhe të mësojnë të vënë veten në vendin e tjetrit. Kjo ndjesi duhet të ngulitet si vlerë, jo si dobësi.

·      Përfshirja e edukimit emocional në shkolla: Mësimdhënia duhet të përfshijë diskutime mbi ndjenjat, marrëdhëniet njerëzore, solidaritetin dhe vlerat morale.

·      Promovimi i shembujve pozitivë: Media dhe rrjetet sociale kanë fuqi të madhe për të formësuar perceptime. Në vend të lavdërimit të personazheve cinikë dhe të ftohtë, duhet të promovohen figura që mishërojnë ndjeshmëri, empati dhe humanizëm.

·      Rikthimi te vlerat njerëzore dhe shpirtërore: Pandjeshmëria është mungesë e shpirtit. Rikthimi te meditimet, arti, letërsia, natyra dhe besimi mund të ndihmojë njerëzit të rigjejnë ndjeshmërinë e humbur.

Ndjeshmëria nuk është dobësi, është shpëtim

Në fund të ditës, ajo që na bën njerëzorë nuk është fuqia për të fituar, për të manipuluar, për të dominuar apo për të mbijetuar mbi kurrizin e tjetrit. Ajo që na bën njerëzorë është aftësia për të ndjerë, për të dhembsur, për të kuptuar, për të dashur dhe për të qenë pranë njëri-tjetrit.

Ndjeshmëria nuk është luks. Ajo është themeli i çdo shoqërie të shëndetshme. Është busulla morale që na tregon drejtimin në një botë gjithnjë e më të humbur. Nëse nuk e rimarrim atë në zemrat tona, rrezikojmë të mbetemi vetëm qenie biologjike pa shpirt, pa kuptim, pa njerëzillëk.

Është koha të thyejmë “modën” e pandjeshmërisë dhe të rikthejmë në modë ndjeshmërinë, dhembshurinë dhe humanizmin.