Anjeza Musollari: ‘Burrërimi’, padrejtësi, apo mëkat historik

Gratë nuk e kanë pasur kurrë luksin e të pasurit mjaftueshëm kohë për veten. Nëse i hedh një sy rutinës ditore të disa prej artistëve më të mëdhenj të kohërave (shumica meshkuj) do të vëresh shumë aspekte interesante. Gratë u jepnin kohën e nevojshme për të krijuar, shërbëtoret u sillnin rregullisht për të ngrënë e për të pirë ndërsa edukatoret i mbanin fëmijët sa më larg. Le të marrim rastin e Zigmund Frojdit.gruaja e tij Marta, jo vetëm që i bënte gati ndërresat çdo mëngjes por edhe hidhte pastën në furçën e dhëmbëve. Kujdestarja e Prustit, Celeste, jo vetëm që e ushqente çdo ditë me brioshë dhe kafe, por ishte aty për të sa herë kishte ai nevojë për të folur, disa herë kjo ndodhte për orë të tëra.

Bashkëshortja e Karl Marksit, jetonte në mjerim bashkë me tre, nga gjashtë fëmijët e mbetur ndërkohë që vetë ai kalonte ditët mbi libra në Muzeun Britanik.

Kompozitori Gustav Mahler u martua me Almën, një kompozitore e re të cilën e urdhëroi të mos merrej më me art me argumentin se në familje kishte vend vetëm për një artist.Alma kishte një detyrë, të kujdesej që askush të mos bënte zhurmë në shtëpi. Me të mbaruar notin e mesditës, Gustavi i fishkëllente Almës duke e ftuar për një shëtitje, ndonëse këto të fundit bëheshin gjithmonë në heshtje sepse kompozitori ishte shumë i zënë në mendjen e tij. Alma ulej në lëndinë dhe priste deri Gustavi të mbaronte së kompozuari, gjithmonë në heshtje. Në ditarin e saj Alma shprehte dëshpërimin dhe nevojën e madhe që dikush të mendonte për të e ta ndihmonte të gjente vetveten. "Më duket se jam kthyer në një shërbëtore," rrëfente ajo.

Ndryshe nga artistët e lartpërmendur, gratë që merreshin me krijimtari e kishin atë të kufizuar nga pritshmëritë dhe detyrat e shtëpisë.

Shkrimet e Fransinë Prose ishin në varësi të momenteve kur fëmijët iknin dhe vinin nga shkolla.

Alise Munro-së, fituese e çmimit Nobel për letërsinë në vitin 2013, i duhej të numëronte minutat përpara se të shkruante, të pastronte shtëpinë e të kujdesej për fëmijët.

Maja Angelou-t i erdhi në majë të hundës dhe u largua nga shtëpia duke u strehuar në një dhomë modeste hoteli ku arriti të dëgjonte mendimet e saj, të lexonte dhe të shkruante.

Me një sy të lirë dhe vesh të hapur mund të kuptosh që pjesa dërrmuese e librave, pikturave, muzikës, zbulimeve shkencore dhe filozofisë që kemi mësuar në shkolla, kanë si autorë meshkujt.

Dirigjenti i njohur Zubin Mehta ka qenë i mendimit se gratë nuk duhet të ishin pjesë e ndonjë orkestre sepse sipas tij ato nuk kanë 'as temperamentin as talentin e duhur.'

Gruaja e Brus Springstin nga ana tjetër vuante në përgatitjen e albumit të saj solo për shkak të fëmijëve të cilët nuk do të guxonin kurrë të ndërprisnin babain e tyre.

Me këto shembuj, nuk ka se si të mos arrish në konkluzionin se grave nuk u ka munguar kurrë talenti për të lënë gjurmë në botë me idetë dhe artin e tyre. Thjesht nuk kanë patur kohë!

Gjatë gjithë historisë së njerëzimit, koha e një gruaje është ndërprerë dhe fragmentizuar nga punët e shtëpisë dhe përkujdesja për fëmijët por edhe detyra të tjera me qëllimin e mbajtjes së lidhjeve të forta shoqërore dhe familjare.

Nëse krijimtaria kërkon kohë pa ndërprerje, kohë të cilën mund ta mbash nën kontroll apo gjatë të cilës mund të përqendrohesh pa e vrarë mendjen, atëherë kjo për gratë është një luks i mirëfilltë. Edhe nëse nuk do të ishte luks, një grua do të përshkruhej si egoiste në rast se do të kërkonte kaq shumë kohë për të krijuar sa një burrë.

Në kohët moderne, në krahasim me burrat, gratë shpenzojnë dyfishin e kohës duke bërë punë shtëpie e duke u kujdesur për fëmijët. Po të llogarisim këtu edhe kohën që gratë shpenzojnë në punë dhe karrierë, koha që ata kanë në dispozicion për veten është thuajse inekzistente. Burrat në punët e tyre kanë të gjithë kohën që u nevojitet për të krijuar, kërkuar, shkruar dhe publikuar, këtë kohë e marrin pa ndërprerje, sepse u duhet të bëjnë emër, të ecin përpara e të lënë gjurmë.

Studiues të ndryshëm kanë zbuluar se shumë gra dhe vajza ndihen se nuk i meritojnë sa meshkujt ato orët e pushimit gjatë të cilave mund t'i përkushtohen vetes.

Shumë syresh ndihet sikur u duhet të punojnë fort për pak kohë për veten. Por për fat të keq, lista e punëve është gjithnjë e më e gjatë dhe arrin të vrasë ëndrrat e një jete të tërë.

Të mendosh sa poezi, sa nota muzikore e sa vepra arti janë fshehur, zhdukur e fshirë nga faqja e dheut vetëm sepse një grua ishte më e zënë me punët e shtëpisë.

Shkrimtarja Virxhinia Ulf gjithmonë ka shtruar pyetjen se çfarë do të ndodhte me Shekspirin nëse do të kish qenë një grua. "Nëse Shekspiri do të ishte grua, nuk do të kish patur kurrë kohë për tu bërë një gjeni. Nuk do lejohej të shkonte në shkollë, do urdhërohej të qëndronte në kuzhinë, do martohej shumë i ri dhe do dhunohej," shkruante Ulf.

Sipas saj, motra e shkrimtarit ishte shumë e talentuar por u çmënd dhe u dëbua në një kasolle në pyll ku u cilësua si shtrigë dhe më pas u vra. Kompozitori i famshëm Moxart i adhuronte veprat e motrës së tij Nanerl dhe u thurte lavde pa fund. Krijimtaritë e saj u zhdukën sapo Nanerl u martua me një burrë të cilin nuk e dashuronte aspak.

Sa mirë do të ishte nëse ne do të krijonim një botë ku motrat e Shekspirit, Moxartit ose çdo grua tjetër të arrijë të lulëzojë pa thundrën e një mashkulli. Çfarë do të ndodhte nëse gratë vendosin se nuk duan të kalojnë ditët duke marrë pluhurat e shtruar tavolinën?  Çfarë do të ndodhte nëse një grua vendos të marrë më shumë kohë për veten,të shpaloste të vërtetat e saj të pathëna e të ushqente veten që në qelizë?  Përpiquni ta imagjinoni! 

Historisë kulturore shqiptare thellësisht të dominuar nga burrat i mungon një gjysmë.

Historia e femrës shqiptare nuk u shkrua, ajo gati nuk ekzistonte si subjekt, historitë e saj mbetën të parrëfyera, vuajtja e saj e pashlyer. Sigurisht gjen aty episode të romantizuara apo heroina novelash e romanesh, të formësuara sipas midesë së krijuesit, njolla e bardhë në histori mbetet, humbja nuk rikuperohet më. Kur ecni nëpër qytete e shikoni emrat e rrugëve… sa rrugë mbajnë emra femrash të nderuara?

Padrejtësi, mëkat historik 

Zëri i saj nuk u mbeti në kujtesën e historisë, u injorua, thjesht, se nuk ishte zë burri. Ajo ishte më e mira, vetëm kur sakrifikohej e heshtur. Gruas i shkon buzëqeshja e butë, jo ngritja e zërit dhe revolta. Më saktë ky është krimi më i madh që kreu patriarkalizmi shqiptar në shekuj. Femra është viktima e tij e gdhendur në kujtesën e prapambetjes. Ai ia mbylli gojën, i vuri brezin e virgjinitetit, ia hoqi të drejtën e vetëvendosjes, ia preu rrugët e zhvillimit, duke e privuar me shekuj nga arsimimi e dija, duke e kthyer në makinë ‘lindjeje’.

Në kujtesën historike ka hyrë edhe një Teutë, por ajo është alibi. Sado të thuren lavde e të përmendet plot krenari mbretëresha ilire, e cila, sipas disa burimeve, diti të organizojë me gjasë një shtet me të drejta edhe për gratë.

Ajo mbetet vetem një Teutë.

Ngrihet lart Rozafa e legjendës së murimit, po Rozafa nderohet për vetëmohimin! 

Bukuria rrënqethëse e kësaj legjende nuk duhet të na bëjë të harrojmë, Rozafa u vra. Ajo nuk e kundërshtoi fatin e saj që ia përcaktuan burrat.

Po të kishte kundërshtuar Rozafa, të vendoste vetë për fatin e saj, do ekzistonte legjenda?

Edhe një Donikë, që i qëndroi në krah Gjergj Kastriotit e gjen, por edhe roli i saj ishte ai i gruas besnike, ajo ishte aty për të nxjerrë në pah forcën e menҫurinë e luftëtarit legjendar.

Jo pak burra në rast të kërcënimi të nderit e “burrërisë” (së keqkuptuar) e rivendosnin dhe e rivendosin atë duke përdorur dhunën fizike.

“Askush nuk është ndaj grave më agresiv dhe poshtërues, se një burrë që nuk është i sigurtë në burrërinë e tij”. Tradita që burrërinë e vërtetë,e shikon tek nderi arkaik e jo tek partneriteti e ka bërë edhe burrin viktimë, pre të modeleve patriarkale të edukuara që në fëmijëri. Jo se ai e urren femrën, ai ka thjesht frikë nga prishja e ekuilibrit që i ka dhënë pushtetin prej shekujsh.

Një burrë gjen qëllimin e duhur në jetë, dhe një grua gjen një burrë me qëllimin e duhur.

Shëmbëlltyrë për gruan dhe burrin ideal, ishte një burrë që i shmangu lidhjet e martesës gjatë gjithë jetës së tij dhe kur po vdiste në moshën nëntëdhjetë vjeç, dikush e pyeti: Nuk jeni martuar kurrë por kurrë nuk keni thënë pse?!

Nëse ka ndonjë sekret, zbulojeni edhe tani, në fund të fundit, ju jeni duke vdekur, duke e lënë këtë botë. Edhe nëse sekreti juaj dihet, nuk do t'ju dëmtojë. Plaku iu përgjigj: - Po, e mbaj një sekret. Nuk është se jam kundër martesës, por gjithmonë kam kërkuar gruan perfekte. E kalova gjithë kohën duke kërkuar dhe kështu jeta ime fluturoi.- Por me të vërtetë në të gjithë planetin e madh të banuar nga miliona njerëz, gjysma e të cilëve janë gra, nuk mund ta gjenit një dhe të vetmen grua ideale? Një lot i rrokullisi faqes së plakut që po vdiste. Ai u përgjigj: Jo, gjeta një. - Atëherë çfarë ndodhi, pse nuk u martuat? Dhe plaku iu përgjigj: - Ajo grua po kërkonte mashkullin  perfekt...