Agim Vuniqi: A është i mundur një Këshill Kombëtar në rrethana kaq të polarizuara?

A është i mundur një Këshill Kombëtar në rrethana kaq të polarizuara?

Agim Vuniqi

Kërkesa për një Këshill Kombëtar si mekanizëm të përkohshëm për zhbllokimin institucional është më shumë një nevojë urgjente sesa një propozim teorik. Mirëpo, realisht, Kosova përballet me një polarizim të skajshëm politik, që e bën të vështirë, madje pothuajse të pamundur, ndërtimin e një forumi gjithëpërfshirës. Kjo është një e vërtetë e hidhur që duhet thënë hapur.

Për shembull, debatet për mënyrën e votimit – të hapur apo të fshehtë – nuk janë vetëm çështje teknike, por shfaqje e mungesës së vullnetit për kompromis institucional. Edhe vendime të thjeshta procedurale në Kuvendin e Kosovës shndërrohen në beteja politike, ku përplasjet kalojnë përtej interesit publik dhe degradojnë në përfitime të ngushta partiake.

Për më tepër, është evidente se edhe kur një mazhorancë numerike ekziston, ajo nuk është funksionale në kuptimin kushtetues e moral, sepse shpesh:

- Shfrytëzohet për të anashkaluar dialogun institucional,

- Nuk bazohet në konsensus të gjerë shoqëror,

- Dhe prodhon vendime të kontestuara në Gjykatë Kushtetuese apo jashtë saj.

Kjo krijon një mjedis të mosbesimit të thellë, ku çdo iniciativë – edhe nëse është në të mirë të shtetit – shihet si manovër politike.

Megjithatë, pse është e domosdoshme një platformë kombëtare?

Në demokracitë e konsoliduara, konsensusi për çështje jetike kombëtare nuk kërkohet mes partive me ideologji identike, por mes aktorëve të përgjegjshëm që i japin përparësi interesit shtetëror ndaj atij elektoral.

Prandaj, një Këshill Kombëtar (qoftë me emër tjetër – Forum Dialogu, Konferencë Kombëtare apo Tryezë e Institucioneve) nuk do të duhej të ishte forum vendimmarrës, por forum koordinues, që përfshin:

- Presidentin e Republikës,

- Ish Kryetarin e Kuvendit,

- Kryeministrin në detyrë

- Kryetarin e Gjykatës Kushtetuese (si vëzhgues),

- Përfaqësuesit e ish opozitës dhe partive parlamentare

- Përfaqësues të shoqërisë civile dhe komunitetit akademik.

Qëllimi i tij nuk është të krijojë “qeveri të unitetit” – ide që shpesh keqpërdoret – por të prodhojë komunikim institucional minimal për funksionimin e shtetit ligjor, për shembull:

- Marrëveshje për zgjedhje të parakohshme ose teknike,

- Pajtim për reformë zgjedhore,

- Vendosje të standardeve për ndarje të pushteteve dhe kufizim të ndërhyrjes politike në drejtësi.

Shembuj nga Perëndimi: Kompromisi mbi konfliktin

Në demokracitë perëndimore, edhe në kushte krizash të thella (si në Gjermani pas Luftës së Dytë Botërore apo në Greqi gjatë krizës financiare), janë themeluar mekanizma ndërpartiakë konsultativë që kanë funksionuar për shkak të detyrimit moral dhe institucional që shteti të mbijetojë.

Në rastin e Kosovës, mungesa e një kulture politike për dialog duhet tejkaluar me presion qytetar, me përfshirjen e faktorëve ndërkombëtarë, dhe me vendosmërinë e një klase politike që e kupton se nëse nuk vepron, vetë ekzistenca e shtetit rrezikohet.

Asnjë Kushtetutë nuk funksionon pa kulturë demokratike

Kushtetuta nuk është vetvetiu e shenjtë – ajo është marrëveshje e gjallë, që kërkon interpretim të ndershëm dhe zbatim me vullnet politik. Sot, Kosova po dëshmon se pa një kulturë kompromisi, pa përgjegjësi publike dhe pa ndarje reale pushtetesh, as kushtetuta më perfekte në letër nuk e shpëton shtetin nga stanjacioni.

Prandaj, ndonëse duket e pamundur, krijimi i një platforme të përkohshme të dialogut institucional është rruga e vetme që mund të vendos themelet për një reformim të thellë dhe afatgjatë të shtetit, përndryshe Kosova rrezikon të bëhet shembull i dështimit të një shteti që u ndërtua me ndihmën e Perëndimit, por u shkatërrua nga mungesa e pjekurisë së brendshme politike