Dy format e reja të mistershme 'shfaqje korruptive' dhe 'temena teatrore', a po rishfaqet moduli fashist
Fatmir Terziu
Tashmë dihet. Nuk është hera e parë që Kuvendi i Shqipërisë bëhet gazi dhe turpi në sytë e ndjekësve. Bëhet fjalë për seancën 8 miliardë euro, seancën që dëgjoi nga goja e Kryeministrit shqiptar sharrjet dhe mallkimet për Opozitën: “Zëdhënës të mallkimit”, “vrimë e zezë”, "gjiriz i korrupsionit”, përqeshje dhe ironi. Seanca që shpalosi fjalimin e gjatë të Ramës me 62 fyerje ndaj Opozitës. Por le të diskutojmë dy nga fenomenet në dukje më shqetësuese të seancës më të fundit.
Dy format e reja të mistershme
Njëra ishte mania për 'shfaqjen korruptive' e fakteve korruptive në të gjithë procesin, një prirje që tashmë po prek në mënyrë të çuditshme të gjitha projektet dhe realizimet e tyre dhe këtë e bën vetëm Opozita në një formë të dyzuar (me dy ndasi në Kuvendin e Shqipërisë). Opozita vetëm me një zë në fakt, duket se ka pak seriozitet në përsëritje të gjërave, të cilat ndonjëherë kalojnë elementin filozofik të kohës, hapësirës dhe vendit. Tjetra është këmbëngulja e skuadrës së Rilindjes, për të bërë 'temena teatrore' në sytë e Kryeministrit Edi Rama, forma shumë më servile pas kohës së çmendurisë gati gjysëmshekullore, kur ky gjest u bë për herë të parë një shërbesë në shërbim të Kultit të Individit që lindi në krahët e Stalinit dhe u bekua në krahët e diktatorit Enver Hoxha në Shqipëri. Rilindja është deri tani e vetmja skuadër e Politikës aktuale, që kryen këtë import qesharak pa e ditur se imiton një kohë të mallkuar (ose me dashje, pasi fytyrat e deputeteve dhe deputetëve, që nënqeshnin dhe angazhoheshin me entuziazëm në kanalin televiziv online të Kryeministrit ER, e jepnin qartë).
Të dy fenomenet janë shenja të kohës, të dyja simptoma të së njëjtës sëmundje të pasinqertë. Kulti 'shfaqje korruptive' dhe 'temena teatrore' nuk përfaqësojnë aq shumë një miratim të një besimi liberal, progresiv, por më tepër një frikë robotike dhe të cekët për të mos parë se e miraton atë besim. Në fakt të dyja janë si shenja mistike që mbesin tek dhurata. Dhurata e parë është një shërbim ndaj ripërsëritjes, por në vesh të shurdhër dhe tjetra, e dyta në shërbim të zhvatjes, që tashmë ka një emër.
Dhurata është bindja mekanike, e nënshtruar e deputetëve të Kuvendit të Shqipërisë dhe një përsëritje e ngjashme, e pamend, e klisheve mes 'artificave'. Për shembull, në lidhje me akuzat e situatës parainvestuese, Opozita foli kohët e fundit për 'plaçkitje, model copy paste të ndërrmarjes më të madhe të Edi Ramës si ajo e djegësave, procedurë e super përshpejtuar, hajdutëri dhe humbje gjurmësh'. Në plan të parë kjo e drejtë e akuzës, ndoshta më se e drejtë se asnjëherë tjetër, në planin tjetër, e pavendosur në kohë, hapësirë dhe vend, e paargumentuar në blllok opozitar, krijon një transfobi politike. Çfarë, nuk ka transfobi politike në këtë mes? Natyrisht nëse Opozita nuk do ta ngrejë zërin, vetëkuptohet se ku shkon dëmi. Por edhe me këtë ngritje të zërit, nuk u dëgjua se zërat shkuan në veshin e duhur. Është pothuajse sikur këta burokratë të angazhur në këtë projekt, sikurse citon Opozita, të vetëshënonin një listë kontrolli të shkeljeve të ditëve moderne. A mund të ndodhë kjo? Liberalizmi i veshëve intelektualë, akademikë, i atyre që quhen dhe ndjehen sadopak shqiptarë brenda këtij sheshi ironik dhe përsheshi cinik vetëm hesht. Ka humbur besimi? Është vetëm përsëritje fjalësh? Tregues është edhe injoranca dhe analfabetizmi historik i debatuesve tanë, antieurocentrikë. Matematikanët, kimistët dhe astronomët e lashtë egjiptianë dhe arabë të dikurshëm mund të habiten kur të mësojnë se shkenca dhe logjika janë në thelb shpikje evropiane.
Dhë zëri erdhi nga Kryetari i PD-së, Sali Berisha “Sërish kthehem tek projekti i plaçkitjes më të madhe të këtij vendi, Plaçkitjes së pronës më të çmuar që është Porti i Durrësit. Këtu është një model absolutisht copy paste i krijimit të ndërmarrjes së dytë më të madhe të Edi Ramës si ajo e djegsave. Djegësit me portin Marina Bay janë diametralisht të kundërta por në praktikë janë si një pikë ujë e ndarë në dysh. Njësoj si në rastin e djegësve bëhet një procedurë e super përshpejtuar. Agaçi i djegësave mblodhi 17 akte me procedurë të përshpejtuar. Edhe këtu të gjitha janë më procedurë të rrufeshme të përshpejtuar sepse hajduti mendon se me shpejtësi mund të humbë gjurmët e tij”. Në anën tjetër janë dhe disa zëra. Por janë vetëm zëra. Zëra që shkojnë tek iluzioni dhe mania për 'shfaqjen korruptive' në sytë e ndjekësve.
Trendi në doktrina
Iluzioni i 'manisë' kësisoj padashje mbetet fiktiv, sepse sikurse dihet ai është përhapur me kaq virulencë, pasi ekziston një konkurrencë e pashprehur midis dy kahëve të Opozitës se kush mund të tregohet më radikal dhe më spastrues të ndërgjegjes. Kështu funksionojnë ideologjitë, religjionet dhe kultet: ato shkojnë drejt ekstremeve, me çdo anëtar të lavdishëm të shtyrë nga impulsi për të provuar veten gjithnjë e më të pastër nga ana dogmatike dhe gjithnjë e më të drejtë. Këtë e kemi parë të pasqyruar në lëvizjen e djeshme, e cila tani lufton me fjalën "korrupsion". Ne e kemi parë atë të përsëritur në lëvizjen investuese, të djegësve, atë mjedisore, me shfaqjen e rebelimit të zhdukjes së fakteve korruptive dhe vetëm një debat, ngritje zëri, protestë masive, me retorikën e njohur gjithnjë e më të mprehtë dhe apokaliptike.
Mos kini parasysh që spirale të pastërtisë rezultojnë në doktrina që janë gjithnjë e më të shkëputura nga realiteti. Kjo nuk është në të vërtetë çështja. Bëhet fjalë për sipërfaqen, përkushtimin, vetë-shpëtimit të shpirtit të dikujt dhe sigurimin e pozitës së lartë shoqërore. Është një version i përforcuar, më i keq i atij zakoni në dekadat e fundit kur njerëzit që e votuan numrin e duhur parlamentar të këtij Kunvendi kanë veshur jelekë shpëtimi në ujërat midis Francës dhe Britanisë së Madhe në forma më sfiduese e gjithnjë e më të mëdha të Largimit nga Shqipëria dhe gjithnjë në fillim të debatit, ose se si patriotët tani në mënyrë cinike valojnë Flamurin e Pavarësisë si një formë e shtirur e Krenarisë me një përhapje më të madhe dhe për një kohëzgjatje më të gjatë çdo Nëntor që kalon.
Njëkohësisht, ekziston frika e mosrespektimit, për t'u konsideruar si më pak i pastër, më pak i kujdesshëm dhe më pak progresiv. Ose më keq: të mos bashkohesh fare. Cili grup politik opozitar nuk do të guxonte të niste një program bashkues në një vijë të drejtë politike antiuzurpuese sot? Cili deputet do të guxonte të refuzonte të merrte fjalën në mbështetje të kësaj? Më mirë dhe më e sigurt, anasjelltas, të ekzagjerosh, të shtiresh, ose të mburresh me zë të lartë besimin e dikujt në besimin e ri të zgjimit. Kjo shpjegon zhurmën e madhe të deputetëve për të veshur shiritat e përkrahësve më të sigurtë për listat e reja që afrojnë dhe për të pasur përsëri karrigen e tyre me privilegjet që të jep qënia Deputet i Parlamentit të Shqipërisë. Kjo gjithashtu shpjegon predikimin e debatit, emrave folës dhe protestës në grup të izoluar dhe diku e diku edhe të një shfryrje inati.
Skuadra e tillë Opozitare (e ndarë më dysh) duket se është përkushtuar për kaq shumë kohë ndaj gjestit kritikues të korrupsionit, megjithëse në mënyrë sporadike, saqë nuk guxojnë të pushojnë së bëri në një skenë më të ndjeshme parlamentare tani. Të ndalesh në këtë moment do të ngrinte pyetje të sikletshme dhe do të ngjallte akuza të pashmangshme për pragmatizëm sistematik, institucional dhe të pavetëdijshëm në lëminë e të cilit strukturohet imagjinata, dhe faktet gjithnjë e më shumë janë të pakta, ose janë të pasakta. Ndryshe pse ndodh vetëm zhurmë do të thuhet nga të Tjerët?
Kritika e korrupsionit
Kritika e korrupsionit është shumë e rrënjosur. Kjo është arsyeja pse turmat nuk tallen më me gjestin: ato janë shtyrë në konformitet dhe pranim. Kjo është mënyra se si funksionon çuditshmëria: doktrina përhapet me anë të fshehtësisë, frikës dhe kërcënimit të heshtur, parimet dhe fjalët e saj papagallëzohen derisa të përvetësohen dhe derisa ne të gjithë të dorëzohemi dhe të nënshtrohemi.
Në atë që mund të përshkruhet vetëm si një shpërthim jashtëzakonisht i pazakontë, këtë javë ndërsa po festohet anembanë Globit Dita e Pavarësisë, në data të ndryshme të mundshme festive, një politikan që ka lënë hershëm Shqipërinë dhe radhët e atjeshme të PS-së, i pyetur se çfarë e zemëroi atë këto ditë, u përgjigj „të majtët duke nxjerrë në pah budallallëqe të sigurta moralisht“. Ai është veçanërisht i zemëruar me dështimin e së majtës për të mbrojtur lirinë e fjalës. “Kjo është ajo për të cilën jam i zemëruar tani”, tha ai në një bisedë për përshtatjen e zërit të ngritur të Kryeministrit Edi Rama me figurën që shfaqte kanali i tij televiziv ER.
Ishte një shpërthim i pazakontë, sepse sikurse e thamë, më parë vetë ai ka pasur një reputacion majtas. Në të vërtetë, përdorimi i fjalës arkaike "majtës" nga ana e tij është befasues në vetvete, pasi edhe shumica e të djathtëve i shmangen shqiptimit të kësaj klishe në publik tani, nga frika e shfaqjes së një karikature reaksionare që përkon me Rilindjen, jo me PS.
Shpërthimi i tij ishte gjithashtu i çuditshëm, sepse ne nuk presim që figurat nga bota e lirë të jenë kaq të sinqerta dhe kundërkonformiste. Presim prej tyre të ndërtojnë thelbin e ekzistencës politike, jo me lotët në gërmadha të së majtës liberale, të uzurpuar nga servilizmi dhe neofashizmi i Rilindjes, ose tallje të çuditshme drejtuar „opozitarëve“.
Ne presim vetëm pikëpamje jo të modës mbi lirinë e fjalës nga njerëz me emër leku, ata që janë, ose të pasur fantastikisht, ose në pension dhe për të cilët anulimi nuk përbën kërcënim material. Miku mërgimtar, i cili është vetëm 47 vjeç dhe që ka folur çiltërsisht për zhgënjimet e tij dërrmuese në karrierë, me siguri duhet të dijë aksionet për shkeljen e kodeve konvencionale të pranueshmërisë.
Shpërthimi i tij, dëshiron të mbetet anonim, pasi ka arsyet personale, u provokua, thotë ai, nga „humbja e vlerës për lirinë e fjalës në të majtë“. „Ndjehem sikur ana ime është memece“, tha ai. Mirë për të. Përveçse është i guximshëm për të vënë reputacionin e tij në linjë, me sa duket ende i përmbahet vlerave fisnike, tradicionale liberale, siç përqafohej dikur nga spektri intelektual brenda gjirit të majtë.
Kanali televiziv i Kryeminstrit Edi Rama „ER“ është kritikuar që nga krijimi dhe më së shumti shumë kohët e fundit. Dhe me të drejtë. Dieta e tij në dukje e pamëshirshme e programeve të çmendura, ose dekadente, së bashku me mbulimin e saj të anuar politikisht të lajmeve, e kanë bërë rrjetin kryeministror një objektiv të merituar zemërimi. Nuk është çudi që kohët e fundit pse ka shtuar dhe ngritur mjaft dhe aq shumë zërin agresiv të protagonistit.
Megjithatë, ndërsa Shqipëria dhe shqiptarët kudo që janë festojnë 110 vjetorin e Pavarësisë këtë muaj, ia vlen të kemi parasysh shfaqjen e denjë cinike dhe antiopozitare, që rrjeti na ka lënë trashëgim këto vite. Lista mund të përfshijë të gjitha fjalimet dhe sharrjet, mallkimet dhe përçarjet që moduli i tij ka mbjellur si kurë ndonjëherë në mesin e shqiptarëve. Atëherë çfarë ka mbetur për tu festuar? Si duhet festuar? Ku duhet festuar? A mos duhet vetëm të festohet me torbë majëkrahit edhe në këtë shekull të privatizuar e të uzurpuar nga kokat e korrupsionit? Fashizmi nuk është larg. Ai kështu e nisi foshnjërinë e tij.
Po rishfaqet moduli fashist
Në fund të tetorit 1922, Partia Nacional Fashiste e Benito Musolinit mori pushtetin në Itali. Të kuptuarit e rritjes së fashizmit 100 vjet më parë, dhe çfarë do të thoshte ai, mbetet më e rëndësishme se kurrë. Jo, siç është moda sot, për të nxjerrë në pah paralelet e supozuara midis ngritjes së tij dhe asaj të populizmit, por për të treguar se sa shumë i ndryshëm ishte fashizmi me gjithçka që është mallkuar dhe demonizuar në emrin e tij sot. Ajo që përmendet gjerësisht si Marshi në Romë ishte kulmi i një pushtimi fashist prej muajsh të shtetit italian. Squadrismo me këmisha të zeza të Musolinit, një lëvizje e milicive fashiste, kishte filluar të merrte kontrollin e administratave të qytetit në veri të Italisë në pranverën e vitit 1922. Ata i dëbuan qeveritë socialiste nga Ferrara dhe Bolonja në maj. Ata morën Kremonën në korrik. Dhe ata ishin të zënë me 'italizimin' e pakicave gjermanishtfolëse në Trento dhe Bolzano në fillim të tetorit. Deri në këtë pikë Roma ishte fort në syrin e fashistëve. Një sulm i drejtpërdrejtë mbi kryeqytetin sigurisht dukej se ishte plani i Musolinit. Më 24 tetor, ai urdhëroi bluzat e tij të zeza të komandonin trenat, të kapnin ndërtesat publike dhe të mblidheshin në tre pika rreth Romës. Deri më 27 tetor, zyrat postare dhe stacionet e trenit në disa qytete veriore ishin në duart e fashistëve.
Megjithatë, kishte pak për të sugjeruar se rënia e qeverisë italiane, aq e dobët sa ishte, ishte e pashmangshme. Krejt e kundërta. Zyrtarët e policisë dhe hekurudhave kishin kapur me sukses disa trena që transportonin ushtarët e Musolinit dhe mbreti Viktor Emanuel III kishte miratuar kërkesën e kryeministrit Luigi Facta për përforcimin e garnizonit të Romës. Bluzat e zeza, të reduktuara nga 25,000 në më pak se 10,000, ishin në numër më të madh dhe potencialisht të pamenduar. Më 28 tetor, ndërsa Roma filloi të përgatitej për gjendjen ushtarake, paraushtarakët e Musolinit u mblodhën, të uritur dhe të çrregullt, jashtë portave të Romës.
Por Musolini nuk ishte i huaj politik. Fashat e tij italiane të luftimit, pararendësja e Partisë Nacional Fashiste, kishte qenë pjesë e koalicionit nacionalist-liberal të ish-kryeministrit Giovanni Giolitti, blloku i tretë më i madh në dhomën e deputetëve që nga zgjedhjet në maj 1921. Musolini kishte negociuar fshehurazi me sundimtarët liberalë të Italisë. Marshimi i bluzave të zeza të armatosura në skajet e Romës ishte më shumë një mjet pazaresh sesa një përpjekje realiste për një grusht shteti. Dhe funksionoi, e tillë ishte dobësia e sundimtarëve të Italisë. Mbreti Victor Emmanuel III refuzoi befas kërkesën e Facta për gjendjen ushtarake dhe e ftoi Musolinin të merrte pjesë në një qeveri të re koalicioni. Musolini e hodhi poshtë mbretin dhe e shtyu fatin e tij, duke këmbëngulur që ai duhet të lejohej të formonte qeverinë e tij. Mbreti e pranoi kërkesën e tij dhe, më 29 tetor 1922, Benito Musolini u shpall kryeministër. Ishte formuar qeveria e parë fashiste në botë.
Jemi mësuar sot të dëgjojmë akuzat e ‘fashizmit’ ndaj atyre që konsiderohen rezistente ndaj ndryshimit. I drejtohet me dembelizëm dhe mizori konservatorët socialë, ata që i përmbahen çdo vazhdimësie vendi apo komuniteti. Ata janë ‘të mbeturit pas’. Ata 'po qëndrojnë në rrugën e përparimit'. Ata janë në "anën e gabuar të historisë". Fashizmi italian ishte krejt e kundërta. Ishte më afër, nëse asgjë, një projekt modernist, pothuajse avangard, me vetë Il Duce-n në rolin e krijuesit artistik. Jo më kot fashizmi ishte kaq i popullarizuar me avangardistët aktualë modernistë, nga futuristët në Itali te Vorticistët e Ëyndham Leëis në Angli.
Ajo premtoi se do të përmbushte dëshirën e tyre për të rimagjepsur dhe për t'i dhënë kuptim modernitetit, për të ribërë burra të përshtatshëm për botën moderne. Kjo kap thelbin e fashizmit. Nuk ishte një sipërmarrje politike: politikat dhe parimet u miratuan dhe u hoqën siç e kërkonte momenti. Doktrina e Fashizmit nuk u shfaq deri në vitin 1932, dhe madje edhe atëherë shumica e saj u shkrua nga filozofi Geovanni Gentile dhe jo nga vetë Musolini. Politika fashiste ekzistonte në një fushë përtej arsyes. Ishte një sipërmarrje estetike, në të cilën një ndërgjegje kombëtare duhej të ngacmohej dhe të stimulohej në ekzistencë përmes ceremonive, ritualeve dhe, më vonë, zgjerimit të dhunshëm.
Konkluzion
Kjo thirrje sipërfaqësore e emrit na e zbeh ndjenjën për të kaluarën dhe të tashmen. Fashizmi ishte një fenomen i veçantë historik që doli nga llogoret e Luftës së Parë Botërore dhe u zhvillua në kundërshtim të dhunshëm ndaj kërcënimit shumë real të komunizmit. Rinor, i dhunshëm dhe modernist, ai arriti kulmin me një regjim revolucionar kulturor që u përpoq të formonte masat në njerëz të rinj përmes mjeteve totalitare. Qoftë në formën e tij italiane, apo më vonë naziste, ajo nuk ka asnjë lidhje me forcat anti-establishment që kemi parë të shfaqen gjatë dekadës së fundit. Ne duhet të izolojmë veçorinë e fashizmit për të kuptuar të kaluarën dhe, më e rëndësishmja, për të kuptuar të tashmen. Ku anon ajo?
