Niçe

Astrit Lulushi

Niçe ishte ithtar i Nihilizmit, filozofi, sipas të cilës vlerat më të larta zhvlerësojnë vetveten. Nihilizmi, me fjalë të tjera, është besimi se nuk ekziston asnjë qëllim objektiv ose pikë për jetën. Si lindi kjo gjendje? Është pasojë e "vdekjes së Zotit", thotë Niçe. Kur realiteti nuk shihet nga një pikë e qartë e "syrit të Zotit". Vdekja e Zotit do të thotë që kërkimi i së vërtetës nuk konsiderohet më qëllimi i jetës njerëzore - se e mira dhe e keqja, e drejta dhe e gabuara, e larta dhe e ulëta nuk janë gjë tjetër veçse preferenca arbitrare dhe subjektive.

Kur Niçe e karakterizon nihilizmin si proces përmes të cilit "të vërtetat më të larta" - objektiviteti, arsyeja, e vërteta - "zhvlerësojnë" veten, ai ka parasysh se e vërteta nuk është diçka për të cilën duhet të angazhohemi. Ai e shpreh këtë mendim në mënyra të ndryshme, një prej të cilave është vdekja e Zotit. Ideja është se vetë feja vret Zotin. Për këtë arsye, ajo zhvillon institucionin e Rrëfimit, i cili na mundëson të hetojmë përvojën tonë të brendshme me ndershmëri dhe vërtetësi. Qeniet njerëzore janë shumë të mira për të mashtruar veten, kështu që njeriu duhet t'i komunikojë mendimet e brendshme dikujt që mund t'i shohë ato. Sa më shumë që mësojmë për origjinën e besimeve fetare, aq më të pabesueshme bëhen.

Duke u udhëhequr nga ideja se e vërteta objektive është vlera më e lartë, çoi në zbulimin se nuk ka vlerë objektive, se e vërteta nuk është më e rëndësishme se çdo gjë tjetër dhe se asgjë nuk ka rëndësi pse jemi këtu. Ndjenja e çorientimit dhe e paqëllimit që lind nga kjo dialektikë është “nihilizëm”. Por dikush mund të ketë një nga dy qëndrimet ndaj kësaj gjendje. Në një shënim tjetër të Niçes thuhet:

“Nihilizëm. Është e paqartë: Nihilizmi si shenjë e fuqisë së shtuar të shpirtit: si nihilizëm aktiv. Nihilizmi si rënie dhe recesion i fuqisë së shpirtit: si nihilizëm pasiv.”

Një nihilist pasiv e sheh kolapsin e vlerës objektive si shkatërrim të të gjithë vlerës dhe nuk është në gjendje të gjejë ndonjë qëllim që ia vlen të ndiqet. Një nihilist aktiv e sheh rënien e vlerës objektive si një mundësi për të sajuar dhe ndjekur qëllimet e veta. Një lloj personi – që Nietzsche e quan “shpirt i lirë” – do të gjejë një kulturë në të cilën gjithçka është e diskutueshme dhe e pasigurt emocionuese, sepse një kulturë e tillë ofron mundësi për krijimin e vlerave të reja. Pra, nëse “nihilist" do të thotë "nihilist pasiv", atëherë Niçe nuk e shihte veten si nihilist. Por nëse do të thotë "nihilist aktiv", ai e bëri, ose të paktën shpresonte për ngritjen e nihilistëve aktivë.