Shkruajnë Fahri Xharra dhe Nusha Zhuba Hida
Zërat që shkrimet e para të gjetura në Italinë e sotme ishin latine, përditë e më shumë po e marrin të vërtetë se ato ishin nga vendoret që flitshin njëren nga gjuhët pallazgjike e të cila ( shkrime ) mund të lexohen veteëm gjuhën tonë shqipe.
Duke shetitur nëpër tituj , bindesh se të menduarit e deri tashëm se latinishtja ishte gjuhë e gjallë, ishte një iluzion i cili e mbushi literaturën botërore gati 2000 vjet. Por e vërteta flet ndryshe. Fahri Xharra në librin e tij “ Roma fliste shqip” në faqen 14 , e ka postuar një shkrim , të cilin e kishte gjetur një arkeolog gjerman, Heinrsch Dressel me 1880 në Romë ku thuhet se ky ishte shkrimi parë latin i shek 7-5 BC., dhe mendohej që ishte një shkrim spiral i sabinëve ( në faqen 356 , të këtij libri lelexoje historinë e Sabinëve)
Në Sardiniapost.it këto ditë e lexojmë shkrimin : “ Teoria revolucionare linguistike “Vazija e Duenos është e shkruar në gjuhën sarde dhe latine . ( në librin “ Roma fliste shqip” në faqen 211 mund të lexoni për Sardet dhe Sardenjën ) La teoria rivoluzionaria di un linguista: “Il vaso di Dueno è in sardo, non latino” (dueno-e-in-sardo-non-latino/
https://www.sardiniapost.it/culture/la-teoria-rivoluzionaria-di-un-linguista-il-vaso-di dueno-e-in-sardo-non-latino/ )
Vazoja e Duenos, me shkrimin e parë. Cilin? Jo.latin. Sa për fillim të këtij shkrimi të themi se a ishte i shkruan në gjuhën e Sabinëve apo të sardëve kjo është pak e rëendesishme se të dy këta popuj ishin me rrjedhë pellazgjike dhe lexohen vetm me gjuhen shqipe. Gadishulli i Apenineve fliste shqip.
Studiuesi sardinian është një mbështetës i teorisë revolucionare, sipas së cilës latinishtja rrjedh nga gjuha antike që flitet në ishull. “Sardenja ka qenë gjuhë ndërkombëtare e Mesdheut për vite me radhë - shpjegon ai -. Në vitin 600 para Krishtit ne jemi në një fazë të rënies së civilizimit Nuragic, por ndikimi i gjuhës është ende shumë i fortë. Latinishtja që do të përdoret më pas do të ndërtohet në bazë të Sardenjës, gjuha në të cilën do të zbatohen edhe rastet greke. Askush nuk e ka vërejtur atë për dy mijë vjet, sepse askush nuk është përqendruar në studimin krahasues midis latinishtes dhe sardishtes ”.
Universiteti i Cagliarit, ka botuar një libër me titull "Vazoja e Dueno" ku ai shpjegon teorinë e tij me detaje teknike nga pikëpamja gjuhësore, siç është mos-pajtimi i rasteve në analizën e tekstit: "èshtë prodhuar më parë se Romakët te cilet e shndërruan gjuhën e tyre Sarde-Latine në 'Latinishten e zakonshme' duke futur 'rastet' Greke në morfemat nominale ", shpjegon ai për Ansa. Me rileximin e tekstit të bërë nga gjuhëtari sardinian, ndryshon kuptimi i tekstit, i cili është analizuar gjithmonë me shumë vështirësi, sepse është shkruar rreth tre enëve që përbëjnë vazon, pa hapësira dhe pikësime. Për Porcheddu struktura e fjalive është ajo e Sardenjës aktuale, e cila del në emra vetëm me gjininë dhe numrin, pa 'rastet' me origjinë greke ": kjo frazë e pranishme në mbishkrim do të kishte kuptim vetëm nëse përkthehej si ajo mënyra e brohoritjeve itineze sardeze.
“Studiuesi italian nga Sardenja Dr. B. Mele, ndertoi fjalorin e parë te gjuhës së vjetër sarde-shqip-anglisht. Autorët vërtetojnë se gjuha e sardëve të lashtë është gjuha pellazge / ilire / shqipe, që përbën një arritje të mjaftueshme për të bërë një gjuhë bashkëkohore. Ndërtimi i fjalorit te parë Sardinian-shqip-anglisht, përfaqëson një punë kolosale të autorit me rëndësi të madhe historike dhe gjuhësore. Më parë profesori nga Sardenja A. Aredu ka zbuluar se qytetërimi lashtë i Sardenjës është me origjinë pellazgo-ilire. Kështu që dy studiuesit përputhen, sepse sardet e lashtë ose banorët më të hershëm të ishullit të Sardenjës, kanë gjuhë të huaj pellazge / shqipe. e sardo", sottolinea • Barras – barrasha – equo, uguale. Bashka – bashca – assieme.Kaloj – cola – passa.Kekj – cece, cecinu –
cattivo. Kokje – cocu, cocinu – rosso. Lutem: ju lutem – lushcapo - prego. Ma – manne, mannu – più. Il I avverbio il secondo aggettivo.Madh – medha – grande. Indeclinabile al singolare.Mbare – imbare – bene. Avverbio.Mbare – imbaru – buono. Aggettivo. Mendim – miduine – pensiero. Mire – mira a – buono, bene. Avverbio. Mire – mira – buono, bene. Aggettivo. Fala me nderes: falaminderit – fallegamindra o fallega e ondra – Grazie. Indra significa onore. Pa – ba – senza.
Ky fjalor tregon më së miri lidhjen qëe ka gjuha e vjetër Sarde me atë shqiptare. (• Alberto Areddu - Le origini albanesi della civiltà in Sardegna - Autorinediti. Angelo Leotti – L’Albanese Parlato (Ghego) – Cenni Grammaticali e Vocabolario – Hoepli – Milano, 1916. Paola Guerra e Alberto Spagnoli – Albanese Compatto – Zanichelli.)
Duke i ndare shkronjat e shkruara tek Vazosja e Duenos ,ne kete menyre kemi kette shkrim
Iove sat deiv osqoi med mi tat neit Ed e ndo cos misvir co zi Ed
Ast eD noi si opet oi te si ai pac a ri vo is
Due nos med fe ce den ma nom ei nom due noi ne med maros tat od Në shqipen e sotit : Iove -Zoti sat-Sot dei-Perendite iv- ju osqoi- oskoi med-medet mi- (per me italiano ) mua tat –jot, ty neit-qendrove ed- Ed e – e ndo cos – ndo kush misvir- mizuir co-ke si – zi Ed
Ast – asht ed-Ed noi-nai si –zi opet-perseri oi –ai te-the si –zi ai-ai pa- pa-shikoj a –eshte ri – i ri jo-jo is-ish
Due-dy nos-nesh med – medet fe-the ce-qe den-dhen ma -a nom-nam ei nom-nam due –dy noi-nesh ne-na med –medet maros –maraku tat -jot Od Autorët në bashkëpunim Prof. Fahri Xharra - Kosovë
Nusha Zhuba Hida- Doktore në Teori e Kërkim Social.- Romë
PJESA I
