Në atë pijetore hynin e dilnin vetëm peshkatarë; më saktë, vetëm detarë. Jo sepse ajo ndodhej buzë detit e sikur merrte jetë prej tij, as sepse i zoti i lokalit në rininë e tij kish qenë vetë peshkatar, por se aty rrihej e bisedohej me potere, siç dinë peshkatarët. Kishte qyfyre e sherre, që dinë t'i bëjnë veç peshkatarët, gatuhej e pihej si peshkatarët, kishte zhargon peshkatarësh, lëvdata e gënjeshtra peshkatarësh. Madje nuk mund të quhej lokal, por thjeshtë një barake e aq. Pak më tej, në dy anët e saj, kishte plot lokale të tjerë, të bukur e luksozë, ku menutë të ofronin lloj-lloj gatimesh, por me çmime të kripura. Kurse pijetorja për të cilën po bëjmë fjalë ishte e një lloji të veçantë: një kioskë e vjetër, e shtrembër tmerrësisht, sepse njera anë e saj qe futur thellë në rërë; llamarinën në shumë pjesë e kishte të ndryshkur; të bëje dy-tri çapa përpara e këmbët do të t'i lagte uji i kripur i detit. Dallgët në dimër e gërryenin pa mëshirë vendin aty e shpejt do të hynte ujët poshtë saj. Njerëzit vinin aty të veshur dosido e sikur e kishin të shkruar në ballë që ishin njerëz të detit, pra detarë, të cilët kënaqeshin jo vetëm me aromën, por edhe me peshk të freskët e me çmim të arësyeshëm.
Para dite në atë pijetore mund të futej edhe ndonjë pushues për të blerë një paketë cigaresh, një kanaçe koka-kola a një shishe birrë të ftohtë. Mund të hynte edhe ndonjë vajzë a grua e ndrojtur e atëherë bisedat e peshkatarëve shushateshin për pak sekonda. Kurse pasditeve e, sidomos në mbrëmje, klubi ishte i gjithi i peshkatarëve. Ata ishin zotër shtëpie aty, flisnin e shanin lirshëm, ashtu siç lëvdoheshin e gënjenin pa doganë për sasinë e cilësinë e peshkut që kishin zënë atë ditë.Veç tavolinave të brendshme, kishte dy a tri syresh në verandën e vogël, sepse disa prej tyre jo vetëm në verë, por edhe në vjeshtë e në dimër dëshironin të pinin një gotë raki apo birrë jashtë, aty ku deti qe më larg se tre-katër metra e sikur të bënte shoqëri. Dhe bisedat e tyre të rrëmbyera përziheshin me shushurimën a sokëllimën e valëve, kënga e tyre puthej me buzët e ujit dhe, të ishe pak më larg, në errësirë, do të të dukej sikur ato biseda e këngë nuk ishin njerëzore, por vinin diku nga thellësitë e detit të mistershëm. Ka shumë njerëz sot që besojnë në zërat e detit, në këngët e detit. Besojnë se ka edhe njerëz deti. Mes atyre që besojnë kështu ka dhe detarë. E të japin plot shembuj për të vërtetuar këtë gjë. Një nga më të thekurit, që e beson këtë mrekulli, është dhe Rahimi. Ndonjë prej jush edhe mund ta ketë njohur këtë njeri, por kjo nuk ka shumë rëndësi.
-Rahim, hajde mbushja qypin këtij mikut tim për ato që ke parë me sytë e tu!..
Ky që flet kështu ka moshë më të re se Rahimi, por është bërë ca çakërqejf e dëshiron të argëtojë një shokun e vet të tavolinës, që, siç duket, nuk merr vesh nga deti. Dhe Rahimi nuk ia përton. Ai vjen e ulet në tavolinën e atij që i foli, pa teklif fare, vë një cigare tjetër në buzë, pas asaj që hodhi dhe e ndez. Ai tjetri, që siç duket nuk është detar, e vështron gjithë sy e veshë: ka përpara një burrë pothuaj të moshuar, shtatëdhjetë e kusur vjeç, veshur me pantallona të bardha, vende-vende të zhubrosura, me një këmishë bojë qielli, por krejt të zbërthyer përpara, e cila lë t'i duket gjoksi i gjerë e leshtor me ngjyrën e pjekur të diellit prej kushdi sa vitesh. Ka fytyrë të çelur, gati rrumbullake e dy sy tepër gazmorë. Vetullat e trasha i ka krejt të bardha nga thinjat, kurse në kokë ka vënë një kasketë të vjetër, e cila ngjan më tepër me kapelet e marinarëve në lirim.
-Rahim,- i foli prap detari i parë, duke u përpjekur këtë herë të jetë sa më serioz,- ky miku im, që ka ardhë nga Korça për pushime, nuk beson që edhe në det jetojnë njerëz. S'beson që ka njerëz deti. Hëm!.
-Ka, si s'ka!- iu përgjegj me sytë nga mysafiri.- Përderisa aty ka qenie të tjera të gjalla, përse të mos ketë edhe njerëz?
Pasoi një heshtje e shkurtër e Rahimi ishte gati të fliste.
-Po ti vetë a ke parë ndonjëherë njeri deti?- e nguci pushuesi nga Korça.
-Po, kam parë. Ja, me këta sy.
Përsëri heshtje. Shumë sy ishin drejtuar nga Rahimi e ky krenar kroi zërin.
-Çudi, vërtet!.Ku e ke parë...si?..
Dhe Rahimi aq do. Nis e përsërit ato fjalë që i ka thënë e stërthënë me qindra herë, duke i shtuar edhe ndonjë detaj përshkrimit, pastaj edhe ndonjë tjetër. Një herë, kur ka qenë dymbëdhjetë a trembëdhjetë vjeç dhe në mbrëmje po zbriste nga kodra bashkë me tufën e dhenve, befas kishte parë në breg të detit një njeri të çuditshëm. Shpatullat ai i kishte tejet të gjëra e të mbuluara me leshra të dendura; kish bel të ngushtë e këmbë të holla. Me krahët gjithë muskuj e pak të hapur, ai bënte kërcime gjatë bregut dhe me këmbë e me duar lozte me ujët. Kur djaloshi Rahim qe përpjekur t'i afrohej fshehurazi, njeriu misterioz, i trembur, me vrap qe zhdukur në thellësitë e detit si me magji. I kishte ndodhur edhe diçka tjetër më e çuditshme, atëhere kur qe peshkatar e po dilte në mbrëmje me varkën e tij të hidhte rrjetat për peshk. Këtë ngjarje e rrëfente duke i shtuar detaje më interesante: njeriu i detit ishte pa rroba në trup, domethënë ashtu si e kishte pjellë e ëma; i kishte flokët të gjatë e sytë tepër të vegjël.Hëm,femra..
Detari përballë i shkeli syrin mikut nga Korça, kurse ky ia kishte ngulur vështrimin me shumë kureshtje, gjë që dëshmonte se ai i kishte besuar ato që rrëfente detari plak. Rahimi kishte lindur në fshatin bregdetar e fëmijërinë e kishte kaluar duke kullotur delet. Pastaj vëllezërit e tij më të mëdhenj peshkatarë e morën pas vetes dhe ai u pagëzua peshkatar. Një jetë të tërë nëpër dete, ditën e natën, verës e dimrit. U rrit, u burrërua e u plak me detin Rahimi. E kishte shëtitur çdo pëllëmbë të tij, i njihte gjithë llojet e peshqve. Tashti që e ka lënë zanatin e vjetër, ka kohë boll të rrijë në pijetoren buzë detit. Aty ndihet i qetë, i lirshëm, i pëlqen të pijë e të flasë pa pushim. Sidomos për misteret e detit, për njerëzit e detit. E njohin të gjithë detarët, deri më të rinjtë, që e thërrasin me emër e shpesh e qerasin me ndonjë gotë. Pastaj e ngacmojnë për të punën e njeriut të detit. E ai nuk përton të tregojë prap e prap, me hollësi, me pasion, sikur t'i ketë ndodhur një natë më parë. Kur e ngacmojnë ashtu, ai burrë nuk e merr për tallje. Jo, detarët bëjnë shaka, e duan shumë, megjithëqë mosha tek ai njeri ka bërë punën e vet, pra e ka matufepsur ca.
Detari me atë mikun nga Korça po e vështronin me admirim plakun Rahim. Deti kishte lënë gjurmë të dukshme në gjithë qenien e tij: në formën e trupit, në ngjyrën e lëkurës e të syve, në flokët, në gjoksin leshtor, në duart e mëdha me gishta të trashë gjithë plasaritje e deri tek mënyra se si ecte apo se si i mbante shpatullat.
-Po më pëlqen shumë ky klub detarësh!- foli i emocionuar korçari.
-Se mos janë të gjithë detarë!- ia ktheu Rahimi.
-Sikur më thatë që është klub detarësh, ashtu siç ka klube për gjuetarët apo për shkrimtarët apo sportistët.
-Eh, punojnë në det, peshkojnë, por nuk janë tamam detarë.
Pas këtyre fjalëve Rahimi e shikoi pushuesin e largët qetësisht, hodhi një vështrin në gjithë hapësirën e lokalit, që gëlonte nga detarët e shtoi:
-Dëgjo këtu, or mik! Të jesh detar i vërtetë nuk mjafton të punosh në det. Nuk mjafton as ta njohësh detin e gjithçka ka brenda. Detar i vërtetë është ai që,veç të tjerash,është bërë pjesë e tij e pandarë, është bërë njësh me të, më kupton? Të të rrahë zemra si dallgët e detit. Të jesh i qetë si deti, por edhe të zemërohesh si deti, ta kesh edhe shpirtin të madh sa deti.
Jo, jo, se kot thoshin që Rahimit i kishin cofur mendtë nga pleqëria e qe matufepsur. Ai e kishte mendjen top fare e të jepte përshtypjen e një detari të përjetshëm, që ishte pjesë e detit e që fliste me gjuhën e detit. Ai i tha detarit që kishte përballë:
-A e di përse jeton ti?
-Po ja, që të marr frymë.. të ha.. që të provoj gëzimet e kësaj jete.
-Jo, jo. Nuk di gjë.
-Që të...të bëjmë kalamaj.
-Ah, lëre fare!-e ndërpreu Rahimi duke nënqeshur si babaxhan që ishte.-Jetojmë, sepse kemi lindur pa dëshirën tonë, krejt rastësisht, nga shkaku i një lajthitjeje të prindërve tanë. Kështu ka nisur kjo punë që me Adamin dhe Evën..
Me ato fjalë të mençura, që s'dihej nga i kishte dëgjuar, ai të fuste vërtet në mendime të thella. Kurse detarët nuk vinin aty për të çarë dërrasa me Rahimin e për të vrarë mendjen, por vinin për t'u argëtuar.
-Tashti, Rahim, lëri këto filozofira e tregoji këtij mikut tim atë punën me sirenat!
Korçari u ngrit shpejt, shkoi te banaku e i solli atij një gotë raki. Rahimi e falenderoi veç me sy e me ngritje të dorës gjer tek balli. Pastaj mysafiri kureshtar e afroi karriken e tij më pranë Rahimit e këtij të fundit iu çel fytyra e iu mbushën sytë me dritë. Ngjarjen me sirenat ai zakonisht e tregonte kur pinte mirë e bëhej çakërqejf. Sa për ta nxitur, e nisi rrëfimin detari tjetër:
-Ti atë natë kishe dalë për të gjuajtur peshk, apo jo?
-Po, kisha dalë për peshk. Dhe kisha ikur me barkën time më larg se herët e tjera.Nata qe e ngrohtë e ndriçimi i hënës sikur e kishte larë me varak sipërfaqen e detit. Nuk kam parë në jetë natë më të bukur se ajo natë behari.
-Dhe pastaj t'u shfaqën sirenat, kështu?- e nxiti korçari me padurim.
-Jo, prit!- foli Rahimi i gjallëruar.- Nata e bukur me hënë e me yje, deti i qetë e i shtruar si qilim, më bënë të parandjeja që do të kapja peshk shumë, ose do të zija ndonjë peshk të veçantë e me të do t'u krenohesha gjithë peshkatarëve. Kisha hedhur rrjetat e po prisja duke thithur cigaren me nge. Kur, or lum miku, befas ndiej barkën të më lëkundet lehtas! Lëkundja vinte nga pjesa e prapme dhe ktheva kokën andej..
-Nuk u trembe?- e pyeti korçari.
-Jo, pse të trembesha? Detari nuk ka frikë nga deti. E, si të thashë, ktheva kokën nga ana e pasme e barkës, kur,ç'të shoh?! Një goxha femër, që po më vështronte në bebe të syrit, buzagaz. Nga mesi e poshtë ishte nën ujë, kishte nxjerrë vetëm pjesën e sipërme jashtë ujit.
-Me fustan ishte?- e ngacmoi detari tjetër.
-Ç' fustan thua! Krejt lakuriq! Ah, ç' supe e ç' gjinj të bukur që kishte! Të dy krahët i kishte mbështetur mbi barkën time. Krahët e saj ishin si të skalitur në mermer. Isha i ri atëhere, nja tridhjetë e pesë vjeç, i pashëm, i fortë, eh! Ajo po më shikonte me ca sy lakmitarë, sikur të më thoshte: "Po ti, tuhaf, ç'pret? Eja, eja me mua.." Më pas u hutova fare e po e humbisja pusullën; të tjera sirena si ajo m'u shfaqën në të dy anët e barkës, kush e kush të më bënte për vete me shikime të zjarrta, me ledhka e isharete. Jo, or mik, ato nuk ishin femra të zakonshme. Sepse, ç'duan femrat e zakonshme natën në det e aq thellë? Nejse, e kuptova që ishin sirena, sepse ato janë shumë të bukura, joshëse e jetojnë në det. Sirena e parë binte në sy më tepër e i kishte dhënë trupit më lart mbi barkë, duke më grishur t'i shkoja pas e t'i bëja naftën të gjithave.
-Dhe ti nuk shkove?- s'iu durua korçarit.
-Bah, kurrë! Për ndryshe nuk do isha sot këtu me ty. Nejse. Ikni, aman, i thashë me të lutur, kam dalë të gjuaj peshk. Jam një hallexhi.. Por ato hiç. Edhe barka ime e vjetër ishte zbukuruar atë natë nga nuri i tyre. Brenda krahërorit tim, së bashku me aromat e detit, kishte hyrë dhe aroma dehëse e trupave të tyre, të cilëve hëna u kishte dhënë ngjyrën e bronxit.
-Eja me mua!- m'u përgjërua me ton lutës e para.
Unë e vështroja i magjepsur. Ajo ishte më e bukur se hëna, bashkë me gjithë yjet në qiell. Zemra ma bënte dang-dang!
-Eja me mua, të të bëj të lumtur!- po më lutej ajo. Zëri nuk i dilte nga buzët, por nga sytë, nga krahërori.
-Eja me mua! Eja me mua! Eja me mua!- zunë e më luteshin dhe të tjerat me zë që ta këpusnin shpirtin. Trupi më ziente i gjithi. Isha i ri, por i martuar e me dy fëmijë të vegjël. Hej, në ç'siklet të madh më kishin vënë ato sirena! Pastaj sirena e parë u ngrit dhe më lart drejt meje e dora e saj ciku timen. Nuk u tremba, por u drodha.
-Eja, pra, me mua!- m'u lut me lot në sy,- Eja me mua, se do të të bëj njeriun më të lumtur në botë!
-Jo,- kundërshtova unë i vendosur,- sepse kam gruan time, kalamajt e mi..
-S'ka gjë. Eja me ne! Sepse vetëm ne i gëzojmë detarët, sidomos ata që janë larg grave të tyre..
-E di, e di,- iu thashë i dëshpëruar,- por do të quhesha njeriu më i keq e më i poshtër, po të braktisja gruan e fëmijët, që i dua shumë.
-Po eja, të paktën, lahu me ne!..
Ej, ç'bela! Qejfi ma kishte, bytha s'ma mbante! Kisha dëgjuar që shumë detarë kishin humbur pa nam e nishan nëpër detra, të magjepsur nga sirenat e bukura. Aman, aman, sytë e saj, krahët e saj, gjinjtë e saj, e gjithë qenia e saj më kërkonte, më lutej me përgjërim. Më në fund u binda..
-Dhe shkove me të?- pyeti korçari pa e fshehur habinë.
-Prit, dëgjo ti! Atëhere do të futem të lahem me ty, i thashë, por me një kusht..
-Mirë,- pranoi sirena e gëzuar,- Çfarë kushti?
-Ja, vetëm të lahemi, mos bëjmë gjë tjetër e mos më merr me zor me vete, aman! Si thua?
Ajo pranoi e dëshpëruar e unë u lëshova në ujë. I harrova peshqit. Isha si në ëndërr. Notuam, u zhytëm e luajtëm bashkë për disa minuta. Trupi i saj shpesh takohej e ngjitej pas trupit tim e mua më lozte tepeleku i kokës. Sirenat e tjera na kishin vënë në mes në formë rrethi e mërmërisnin ca këngë që të ndillnin dëshira të fshehta e të këpusje edhe zinxhirët, po të ishe i lidhur! Në një çast hutimi ajo më shtrëngoi në krahët e saj e pandeha se po më merrte me vete. Por jo.Vetëm më puthi, më puthi me zjarr. Nuk kam provuar kurrë asi puthjeje në jetë. A vjen tashti me mua në fund të detit?- më pëshpëriti ëmbël në vesh.- Eja të shijosh lumturinë e vërtetë!..
-Jo, jo!..- thirra i dëshpëruar e nuk i përmbajta dot lotët.- Nuk jam i poshtër e katil të lë gruan e fëmijët në mëshirën e fatit. Të isha beqar, do të vija me ty e t'u bija pash më pash gjithë deteve e oqeaneve të botës! Aman, të lutem!
Fjalët e mija për gruan e për fëmijët si duket i bënë përshtypje, sepse bukuroshja ndaloi përpara meje, më vështroi gjatë në sytë e përlotur e tha e dëshpëruar: "Mirë, pra, qenke njeri i mirë. Unë mund të të merrja tashti e të tërhiqja forcërisht në fund të detit, por nuk do ta bëj këtë. Sepse po më vjen mirë që ti e do gruan tënde e i qëndron besnik asaj." Më puthi edhe një herë me ëmbëlsi tek sytë e foli prap: "Mirë, ngjitu tashti në barkë! Qofsh i lumtur! Sonte do t'i mbushësh rrjetat plot e përplot me peshq!.. " Dhe u zhdukën njëra pas tjetrës, u bënë natë, u bënë det! Ose u bënë hënë e yje. Ja, kështu më ka ndodhur me sirenat e detit. Dhe zura peshk atë natë si kurrë ndonjëherë tjetër. Ah, ç’peshk!
Mysafiri nga Korça kishte mbetur si i ngrirë nga ajo ngjarje, gjë që tregonte se ai e kishte besuar atë plotësisht. Kurse në dy cepat e brendshëm të syve të Rahimit ai pikasi gjurmë lotësh. Po e admironte në heshtje atë plak. Edhe ky sikur ka lindur nga deti, tha me vete.
-Po si, kështu, ato sirenat flisnin shqip me ty?- e ngacmoi dikush në tavolinën aty pranë, ku qenë ulur ca djem të rinj.
-Eh, ja...nuk di si të them...flisnin apo nuk flisnin...por unë e kuptoja shumë mirë gjuhën e tyre. Ndofta sepse gjuha e dashurisë është një në të gjithë botën.
Plaku Rahim i rrëfen shpesh e pa përtuar historitë me njerëzit e detit. Ata që e dëgjojnë, një pjesë, e sidomos të rinjtë, nënqeshin me mosbesim. Kurse ata më të rriturit nuk thonë gjë, por futen në mendime. Kurse plakut Rahim, duke rrëfyer gjithnjë ato histori, si dhe episode të tjera të jetës së tij si detar, gjithnjë e më tepër i mbushet mendja që edhe vetë është njeri i detit.
Comments