TAHIR BEZHANI: HAIKU I LULZIM LOGUT

Vështrim libri:

HAIKU I LULZIM LOGUT, NJË FILOZOFI E VEÇANTË LETRARE DHE ARTISTIKE

Lulzim Logu:” Ethet e Lutjes”,hajku 2019,botoi “Akademski peçat” Shkup.

 “S’resht së shkruari

            Duke dashur të kryej

            Një zinxhir të artë hajku....”

 ( Lulzim Logu)

Lulzim Logu është një ndër poetët e spikatur të kohës sonë,i cili përmes pendës së tij të mprehtë bëri  hapa të konsiderueshëm, duke  ecur i sigurtë  majave të artit poetik. Si autor i dymbëdhjetë veprave letrare u bë emër i njohur  jo vetëm  në shtrirje kombëtare, por, edhe duke qenë i përkthyer edhe në disa gjuhë, si anglisht, italisht greqisht, etj.  Po ashtu poeti tropojan Lulzim Logu është i përfshirë edhe në disa antologji ku prezenca e tij me krijime cilësore i bën nder jo vetëm Malësisë së Gjakovës,por mbarë trojeve shqiptare.

Duke lexuar librin më të ri të poetit Lulzim Logu ”Ethet e Lutjes”,haiku,si lexues i rëndomtë nuk mund të kalosh kalimthi faqeve të kësaj vepre nga se që në hajkun e parë e deri në të mbramin (281 haiku),secili  trevargësh të përfshin në mendime të thekta filozofike,duke trajtuar gjithë jetën e njeriut tonë,me peripecitë e përjetuara ,thua se autori është  kujdestar i të  gjitha dhimbjeve shpirtërore të brezit të tij  ,të gjitha gëzimeve, i dashurisë  në trojet e tij.

Veçoria e trevargshit logian qëndron në fuqinë shprehëse ku rrëmben lexuesin me ndjenjën shpirtërore e forcën mendore,duke ia prezantuar dhimbjen e gojfiltë e dashurinë si vuajtje ose saktificë. Kjo formë shkrimi në trevarshin logian,natyrshëm skajon cilësitë krijuese e filozofike të poetit,i cili është dashuruar në trevargëshin e tij. Dhe,si rezulltat i  kësaj,sikur mos të dihej preardhja e haikut, ky poet do ishte “kumbar” i haikut shqiptar

Në haikun 28 të fq.11 lexojmë:

 ”Pika të mëdha shiu/Vargje të pandalshme/Haiku...”

 E sqaruar bukur,haiku për poetin është pikë e shpirtit. Për këtë qasje të përzemërt ndaj haikut,poeti na dëshmon edhe te haiku 74, fq.23 ku shkruan:

”S’resht së shkruari/Duke dashur të kryej/Një zinxhir të artë hajku....” 

Qasja shpirtërore e filozofike ndaj hajkut,mendoj se s’do koment pas këtyre rreshtave të lartë cekur.

 Ndjeshmëria shpirtërore e poetit Lulzim Logu, një filozofi e dhimbjes e dashurisë njerëzore.

Edhe poeti ka etapat e veta të ndjesive që ia dhuron mosha,koha,pjekuria dhe rastet e veçanta të jetës. Të gjitha së bashku përbëjnë forcën imanente poetike,të regjistruar në memorien e tij,ku pikon e rrjedh regjistrimi i fenomeneve  jetësore në psikologjinë personale. Te poeti Lulzim Logu,në librin “Ethet e lutjes”, ky sindrom poetik është jo vetëm i dukshëm, por edhe i thurur rrjedhshëm e me ndjesi të mprehta.

‘’Dikur”Zbathur e ndjeja/Zjarrminë dikur/Tash ftohjen....”,janë këto vargje që tregojnë ndryshmet e brendshme në vetqënjen e poetit si njeri. Por kujtimet mbillën dhe vlojnë nëpër kohë,padiktueshëm si :

” Lutje e pambarueme/Malli im i fshehtë/Në arkën e zemrës....”

Si zakonisht te çdo njeri,posaçërisht te krijuesi,kujtimet evolojnë nëpër kohë,të dalin si të “gjalla” para syve,herë të gjallat si të “vdekura”,duke reprizuar me dashurinë,me vuajtjen,me dhimbjen etj.

Dashuria,mendoj,do ishte gërma e parë e alfabetit te krijuesit,nga se zjarri ndizet më lehtë në moshë të re,ndërsa dhimbjet gufojnë përjetimeve të hidhura. Proçes ky i cili kalon edhe përmes shprtit human e njerëzor të poetit Lulzim Logu.

Dashuria në trajtesën e vargjeve të Lulzim Logut,çoftë haiku apo ato lirike, e mbajnë emblemën e një dashurie të mirëfilltë,të sinqertë,besnike e të zjarrtë. Nuk ndjehet dashuria si tregti, por si vuajtje e ndjesive shpirtërore, i përket atij romantizmit të dikurshëm deri në flakërim. Kjo mënyrë,mendoj unë prezanton edhe dinjitetin njerëzor te lindur e rritur në ambientin e vetvetes me gjithë kulturën e traditës kombëtare. Ja disa vargje-haiku-t:

” Sa herë të puth/Më duket e fundit/Mbes’i etur....”,ose :

”Lotin si kujtim/E kthej puthje/Në buzen e rreshkur....” si dhe :

”Sa të dua/Tretem pandjerë/Shituar bukurie....” 

Aftësia imagjinare poetike të sjell në mendime kohët,lirinë për të dashuruar lirshëm. Ja forca poetike e e shprehur në trevagshin logian:

”Gjinjtë e kërcyer/Shqyjnë pëlhuren/Pisket liria....”

Këto vargje të  cekura, argumetojnë mendimin e mësipërm mbi trajtesën e dashurisë nga bota poetike e poetit Lulzim Logu. Pra,si diçka ndryshe,e zjartë,besnike e njerëzore. Një dashuri e mbështjellur me fjalët mjaltuese skajshmërisht.

 Dhimbja dhe dashuria prindore në trevargshin e Lulzim Logut.

 Një tjetër  qasje interesante në haikun e poetit Lulzim Logut e lexojmë në përkushtimin e poezive atnore,vargjet me të cilat i drejtohet  prindërve,njërin të gjallë e tjetrin në jetën e amshuar. Këtyre figurave  madhore të jetës,e të vetmet,i “shikon” përmes prizmës së lotit të dhimbjes së përbashkët,por edhe të dhimbjes së tyre për njëri tjetrin( i gjalli për të vdekurin).

Lexojmë elegancën vargore te rreshtave që të mbushin dhimbje:

”Fytyra e babës/Dhe lot’i nanës/Skajojnë dhimbjen.  “Nëna ime/Vallëzon /N’peshoren e jetës....” 

Vargje që flasin shumë përmallshëm ndjesinë e kënaqësisë qëtë paktën nënën e ka në jetë,afër zemrës së tij të përmallshme. Ndërsa ai që i mungon,babai,i drejtohet me vargjet tejet prekëse:

”Hija e babës/Frymon mureve/ Të shtëpisë....” 

Një përfytyrim i ndjeshëm prindëror edhe pas kaq vitesh ndarje. Nga ky aspekt i jetës së mbështjellë me dashuri e dhimbje prindore,mund të flitet shumë e shumë,por kur ndjesojmë figuracion “pika shiu”,në vargun logian,nënkuptojmë shumë më shumë se mund të shkruajmë:

 “Pika e shiut/Më e fortë se guri/Dëgjoj krisjen e saj....”

 Dashuria ndaj natyrës dhe çështjes kombëtare,një lidhshmëri jetike shpirtërore,në vargjet e Lulzim Logut.

I tërë libri me haiku” Ethet e Lutjes” me gjithësejt 282 haiku, poeti tropojan Lulzim Logu,nuk le anash asnjë segment të jetës dhe të rrethanave jetësore që nuk i përjetson në trevagshin e tij,me një elegancë të përmbledhur  me një logjikë universale. Secili rresht, secili haiku, përmban tharmin e kuptimit, mesazhin e thellë filozofik e njerëzor. Nga ky aspekt,në vargjet e treshe,lexuesi ndien kënaqësinë e përjetimit të bukurive natyrore sipas interpretimit të ndjesive të thella të poetit Logu. Pos këtij aspekti,me një mjeshtri të rrallëdo thoja,lidh gjitha bukuritë e trojeve shqiptare,si pjesë e pandarë e në veçanti Rugovën e bukur.

Duke e njohur të gjithë poetin si një dashamir  të natyrës dhe bukurive të saj,i cili  kalon verat duke shëtitur në Maje të Jezercit e lartësive të bjeshkëve të Rugovës,natyrshëm se këto bukuri janë  pjesë e pandarë e frymëzimit poetik që  rrjedhin  në vargje. Ja disa nga vargjet me nivel të lartë artistik:

” Bash si lot/Shiu i Rugovës/Mezi dallohet....”,ose”Malli ngjiti zemrës/Si balta /Këpucës....” 

Një lidhje e fortë qëndron mes vargjeve për natyrën e bukuritë e saja si të pandara mes Rugovës,Majës së Hekurave dhe Jezercit. Lexojmë vargjet brilante:

” Frynë veriu në korrik/Në Majen e Hekurave/Rrënqethet kujtimi yt....”,ose : ‘’Mbrëmjes në Jezercë/Pisakatin dhitë e egra/Serenaten alpine”,”Sumbulla loti/Mbi faqen e Jezercës/Liqenet e gurit....” 

Dhe,komenti ndaj këtyre vargjeve brilante,do ishte i tepërt.....

Ndjeshmëria e poetit ndaj varfnjakëve,skamnorëve,si kategori e veçantë në shoqërinë tonë.

Poeti i mirëfilltë,jeton,përgjon dhe përjeton vuajtjet e të tjerëve deri në thellësi të shpirtit të tij. Ai duke shetitur rrugëve,në syrin dhe mendjen e tij,futet dhimbja ndaj të tjerëve, të cilën e ndien si vuajtje dhe vuan me ata që vuajnë.   Fenomenet e përdithsmërisë para syve tanë nuk përjetohen njësoj.Poeti ka në embrionin e tij ndjeshmërinë e theksuar,ndryshe nuk do ishte poet i mirëfilltë.

Lypasat e rrugës,skamnorët e  të vuajturit, ia “zënë “rrugën poetit. Pas përjetimit vijnë vargjet e njerëzores së thellësive shpirtërore. Mosbarazimi mes varfnjakëve dhe të pasurve tingëllon  dhimbshëm në vargun logian si në këtë trevargësh:

”Mbi dorën time /Mungon e jotja/Degë e thyer.....” 

Ndjeshmëria migjeniane prodhon kohën e Migjenit përmes protagonistëve të kohës sonë. Ja si i shikon një nga lypsarët poeti Logu,si ndihet pranë tyre:

” Loti lypsarit/Këtë natë acari/Ma thyen zemrën...”,ose “Mëkataoj duke lutur/Sytë e tu/Të mos qajnë....”

Në këto vargje,nuk shohim vetëm dhimbjen poetike,por dëgjojmë  apelin e dhimbjes migjeniane nga poeti i mirënjohur,mjeshtër i vargut. Z. Lulzim Logu.

Sado të shkruanim për librin më të ri të poetit Lulzim Logu ”Ethet Lutjes”,prapë do i mbesim borxh mendimit universal e filozofik të vargut të tij. Mendoj se poeti Lulzim Logu,është poet i kompletuar ne logjikën e të shprehurit,stilin e veçantë,figuracionin, kompozicionin e ndërtimit elegant të poezisë-haikut, mesazhin dhe shumë elemente tjera me të cilat na bënë krenarë të kemi në bibliotekat tona familjare,shkollore etj,librat e tij të kësaj natyre.