Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: Roli i Besimit Katolik dhe Ortodoks në Ndërkombëtarizimin dhe Njësimin e Kombit Shqiptar

Historia e kombit shqiptar është e ndërlidhur ngushtë me sfidat e ruajtjes së identitetit në një hapësirë ku fetë, kulturat dhe ndikimet e huaja kanë ndërhyrë vazhdimisht. Në këtë sfond, besimet katolike dhe ortodokse nuk kanë qenë vetëm shprehje të përkatësive fetare, por instrumente të fuqishme në procesin e ndërkombëtarizimit të çështjes shqiptare dhe njësimit kombëtar. Ndërsa shqiptarët përshkruhen shpesh si një popull me tre besime fetare, pikërisht roli i komuniteteve katolike dhe ortodokse ka qenë vendimtar në ruajtjen dhe afirmimin e identitetit kombëtar përtej ndarjeve fetare.

1. Besimi Katolik: Ura e Kontaktit me Perëndimin

Katolicizmi ndër shqiptarë, i përqendruar historikisht në veri të vendit (zona e Shkodrës, Lezhës, Malësisë së Madhe), përbënte një lidhje organike me botën latine dhe me Vatikanin.

Në periudhat vendimtare të formimit të vetëdijes kombëtare, katolikët shqiptarë luajtën rolin e ndërmjetësve mes çështjes shqiptare dhe diplomacisë europiane. Përmes figurave si Imzot Primo Doçi, Ndre Mjeda, Luigj Gurakuqi dhe Imzot Bumçi, çështja e pavarësisë shqiptare u prezantua para kancelarive perëndimore si një kauzë për të ruajtur një komb autokton të Ballkanit Perëndimor nga rreziku i asimilimit.

Gjatë Konferencës së Londrës më 1912-1913, delegatët katolikë luajtën rol kyç në prezantimin e kombit shqiptar si një entitet që meritonte pavarësi, duke theksuar identitetin europian dhe natyrën e lashtë të shqiptarëve.

2. Besimi Ortodoks: Rezistenca ndaj Asimilimit Kulturor

Nga ana tjetër, shqiptarët ortodoksë, të përqendruar kryesisht në jug të Shqipërisë (në krahinat e Korçës, Gjirokastrës, Dropullit, dhe Përmetit), u përballën me një sfidë të dyfishtë: ruajtjen e identitetit kombëtar përballë përpjekjeve të asimilimit nga Kisha Ortodokse Greke.

Fan Noli, si figura më emblematike, kuptoi herët rëndësinë që kishte autoqefalia (pavarësia kishtare) për ruajtjen e një identiteti ortodoks shqiptar. Në vitin 1922, themelimi i Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë u bë një akt politik kombëtar që afirmoi se përkatësia fetare nuk do të përkthente automatikisht në përkatësi etnike greke apo sllave.

Në këtë mënyrë, ortodoksët shqiptarë kontribuan fuqishëm në njësimin kombëtar duke ndërtuar institucione kishtare që i shërbenin kombit dhe jo ndikimeve të jashtme.

3. Feja dhe Kombësia: Një Koncept Shqiptar i Veçantë

Ndryshe nga kombet fqinjë, ku identiteti kombëtar shpesh ngjizej mbi bazën e një feje dominante, shqiptarët zhvilluan një model unik: kombësia mbi fenë.

Ideologët e Rilindjes Kombëtare, si Pashko Vasa, me thirrjen e tij të njohur “Feja e shqiptarit është shqiptaria”, artikuluan një filozofi politike ku njësimi kombëtar kishte përparësi absolute ndaj dallimeve fetare.

Në këtë kontekst, si katolikët ashtu edhe ortodoksët kontribuuan për të shmangur ndarjet sektare dhe për të ndërtuar një identitet kombëtar gjithëpërfshirës, të pranueshëm në arenën ndërkombëtare si një komb laik dhe europian.

4. Ndërkombëtarizimi: Përdorimi i Kanaleve Fetare për Qëllime Kombëtare

Në aspektin ndërkombëtar, lidhjet fetare u shfrytëzuan në mënyrë strategjike:

Katolikët shqiptarë përdorën lidhjet me Selinë e Shenjtë dhe vendet katolike si Italia dhe Austria për të siguruar njohje politike dhe mbështetje për Pavarësinë e Shqipërisë.

Ortodoksët shqiptarë, përmes Fan Nolit dhe komuniteteve të diasporës në SHBA dhe Rumani, ndihmuan në ndërkombëtarizimin e çështjes shqiptare dhe në afirmimin e saj në botën ortodokse, duke refuzuar çdo përpjekje për identifikim të shqiptarëve ortodoksë me kombësi të huaja.

5. Aktualiteti: Një Trashëgimi e Dobishme për Diplomacinë Shqiptare

Sot, trashëgimia e tolerancës ndërfetare dhe ndërtimi i identitetit kombëtar përtej besimeve vazhdon të jetë një prej aseteve më të çmuara të shqiptarëve në skenën ndërkombëtare.

Komunitetet katolike, ortodokse dhe muslimane janë paraqitur si dëshmi e karakterit pluralist të shoqërisë shqiptare, çka përforcon pozitën e Shqipërisë dhe Kosovës si modele të bashkëjetesës fetare në një rajon të trazuar nga konfliktet etnike dhe fetare.

Katolicizmi dhe ortodoksia nuk kanë qenë vetëm tradita fetare ndër shqiptarë, por edhe mekanizma të fuqishëm në konsolidimin kombëtar dhe ndërkombëtarizimin e kauzës shqiptare. Me mençuri dhe pragmatizëm, shqiptarët i shfrytëzuan lidhjet fetare për të afirmuar identitetin kombëtar në një botë ku kombi dhe feja shpesh ishin të pandashme. Ky model vazhdon të jetë një vlerë unike që shqiptarët ofrojnë në skenën globale

Prof.Dr. Fejzulla Berisha

Fakulteti i Drejtësisë

Faculty of Law

Universiteti Publik"Kadri Zeka" University, Gjilan

Rr. "Zija Shemsiu", p.n.,60.000 Gjilan, Republika e Kosovës