Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: Gjykata Speciale për Kosovën në Hagë dhe monoetniciteti i saj – një drejtësi e njëanshme dhe e rrezikshme

Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

I. Hyrje: Një gjykatë e veçantë për një kauzë të drejtë?

Pas përfundimit të luftës në Kosovë më 1999, me ndërhyrjen e NATO-s dhe çlirimin e popullit shqiptar nga pushtimi serb, pritej që drejtësia ndërkombëtare të përqendrohej në ndëshkimin e krimeve të luftës, të gjenocidit dhe të zhdukjes me dhunë të civilëve shqiptarë nga ushtria dhe policia serbe. Por ndodhi e kundërta: më 2015, me përkrahjen e fuqishme të Bashkimit Evropian dhe nën presionin diplomatik të disa vendeve perëndimore, Kuvendi i Kosovës u detyrua të miratonte Ligjin për Dhomat e Specializuara dhe Zyrën e Prokurorit të Specializuar, duke themeluar një strukturë të jashtme gjyqësore në Hagë – Gjykatën Speciale.

Ndryshe nga Tribunalet Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë apo Ruandën, që u themeluan për të ndjekur penalisht autorët e krimeve të rënda pa dallim etnie, kjo gjykatë u themelua vetëm për një grup të veçantë etnik – shqiptarët e Kosovës – dhe pikërisht pjesëtarët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), të cilët kishin udhëhequr rezistencën kundër pushtimit serb.

II. Karakteri monoetnik i Gjykatës: Faktet që flasin vetë

1. Jurisdikcioni selektiv

   Gjykata Speciale ka juridiksion vetëm mbi veprimtarinë e anëtarëve të UÇK-së nga viti 1998 deri në vitin 2000. Kjo nënkupton që të gjitha krimet e dokumentuara të ushtrisë, paramilitarëve dhe policisë serbe gjatë luftës, si masakra e Reçakut, e Krushës, e Mejës, e Dubravës, dhunimet sistematike të grave shqiptare, dhe mbi 13 mijë civilë të vrarë shqiptarë, janë jashtë fushëveprimit të kësaj gjykate.

2. Asnjë aktakuzë ndaj serbëve

   Deri më sot, Gjykata Speciale ka ngritur aktakuza vetëm ndaj shqiptarëve: ish-presidentit Hashim Thaçi, ish-kryeparlamentarit Kadri Veseli, ish-deputetëve Rexhep Selimi dhe Jakup Krasniqi, Hysni Gucati dhe Nasim Haradinaj, Salih Mustafa etj.

   Ndërkohë, për personat serbë si Sreten Lukić, Nebojša Pavković, Vladimir Lazarević, të cilët ishin drejtues të operacioneve të pastrimit etnik në Kosovë, nuk ka asnjë hetim apo ndjekje të re.

3. Krahasimi me Tribunalin e Hagës për ish-Jugosllavinë (ICTY)

   ICTY kishte një qasje më gjithëpërfshirëse: dënoi Mlladiqin dhe Karaxhiqin për gjenocid në Srebrenicë, dhe gjithashtu serbë, kroatë e boshnjakë të tjerë për krime lufte. Por Gjykata Speciale për Kosovën nuk ndjek këtë model, por është një instrument monoetnik: ndjek vetëm shqiptarë, vetëm UÇK, vetëm Kosovë.

III. Rastet konkrete: Drejtësia e njëanshme në praktikë

1. Masakra e Reçakut (15 janar 1999)

Në këtë masakër, forcat serbe vranë 45 civilë shqiptarë të paarmatosur. Kjo ngjarje e tronditi botën dhe u cilësua nga William Walker si krim kundër njerëzimit. Megjithatë, asnjë nga autorët nuk është ndjekur penalisht nga kjo gjykatë. Reçaku nuk figuron në asnjë aktakuzë.

2. Masakra e Mejës (27-28 prill 1999)

Në këtë ngjarje, forcat serbe ekzekutuan mbi 370 burra dhe djem shqiptarë, në atë që cilësohet si një nga masakrat më të mëdha në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore. Asnjë nga komandantët serbë të përfshirë nuk është ndjekur nga Gjykata Speciale – ajo nuk ka juridiksion për ta.

3. Rasti i Hashim Thaçit dhe të tjerëve

Ish-presidenti i Republikës së Kosovës ndodhet në paraburgim që nga viti 2020, nën akuza për “krime kundër njerëzimit dhe krime lufte”. Procesi i tij po zhvillohet në Hagë pa u përmendur fare konteksti i luftës çlirimtare, agresioni i shtetit serb, apo ndonjë fakt i lidhur me rolin e tij si përfaqësues politik i rezistencës shqiptare.

IV. Pasojat politike dhe kombëtare të monoetnicitetit të kësaj gjykate

1. Kriminalizimi i luftës çlirimtare

   Gjykata ka krijuar një narrativë ku UÇK-ja paraqitet si organizatë kriminale, duke fshirë tërësisht kontekstin e pushtimit, krimeve serbe dhe ndërhyrjes së NATO-s. Kjo ndihmon propagandën serbe që prej dekadash synon ta barazojë viktimën me agresorin.

2. Delegjitimimi i elitës historike të Kosovës

   Përmes arrestimit dhe ndjekjes penale të figurave kyçe të luftës dhe shtetformimit, Gjykata ka kontribuar në dobësimin e unitetit politik të Kosovës dhe në krijimin e një vakumi të qëllimshëm institucional.

3. Minim i sovranitetit juridik të Kosovës

   Gjykata, ndonëse e krijuar me ligj të Kosovës, ndodhet jashtë juridiksionit të gjyqësorit të Kosovës, pa mundësi ndërhyrjeje nga organet vendore. Kjo është një formë e qartë tutelimi juridik ndërkombëtar që minon sovranitetin dhe vetëvendosjen e sistemit të drejtësisë në Kosovë.

V. Drejtësia e munguar: Kur viktimat nuk marrin drejtësi

Për më shumë se 1600 persona ende të zhdukur shqiptarë, për mbi 20 mijë gra të dhunuara, për mijëra shtëpi të djegura, për qytetet e shkatërruara si Peja, Gjakova, Mitrovica, Vushtrria e Prizreni – nuk ka asnjë proces gjyqësor nga kjo gjykatë.

Përballë kësaj padrejtësie sistematike, drejtësia për shqiptarët është kthyer në farsë ndërkombëtare, ndërsa Serbia sillet si një shtet që as nuk ka kërkuar falje dhe as nuk ka pranuar përgjegjësi.

VI.Drejtësi e selektuar nuk është drejtësi

Monoetniciteti i Gjykatës Speciale në Hagë është një precedent i rrezikshëm në historinë e drejtësisë ndërkombëtare. Ajo e ka kthyer Kosovën në rastin e vetëm në botë ku një vend i çliruar gjykohet për krime lufte, ndërkohë që pushtuesi gëzon imunitet politik e juridik.

Në vend që të shërbejë drejtësisë, kjo gjykatë po i shërben një agjende politike të rishkrimit të historisë së Kosovës dhe të shfajësimit të krimeve të Serbisë. Kjo është jo vetëm e padrejtë, por rrezikon të minojë paqen afatgjatë dhe pajtimin e vërtetë në rajon.

Kosova dhe populli shqiptar meritojnë drejtësi të vërtetë – jo drejtësi të zgjedhur me kompas politik