Papa Francesku kerkon nje kapitalizem , pa oligarket spekullante
(Papa Francesku ka thene : “Nuk eshte normale , qe 5 % e popullsise te zoterojne 80 % te pasurive te Galobit “ . Ne nje liber me mbi 200 faqe e kam shtjelluar kete ide filozofike te Atit te shenjte. Sa ja kam arritur , le ta thote lexusi . )
Hyrje : Ideja e jetes , per pasurim pa fund , eshte me origjine gjenetike . Femija , sa lind i drejtohet gjirit . Mundesine e pasurimit kapitalizmi e ofron , per te tere , por dhe aftesia e pa barazise , eshte gjenetike . Multi miloneret , qe quhen dhe oligarke ( Ligo= pake ) , dalin mbi klasen , qe i ka lindur . Lidhen me aleanca okulte . Ketu lind polarizimi pasuror, qe nuk ka kulm .
Klasat kerkojne harmoni , brenda pabarazise pasurore . Te tera kontradiktat , brenda vetes , kapitalizmi i ka zgjidhur paqesisht . Dhuna nuk eshte ne natyren kapitaliste te mendimit dhe te veprimit . Si ? Dhuna shkaterron pasurite dhe kapitalet . Nuk eshte e natyrshme te shkaterroi , ate , qe nderton.
Problemin e nje sistemi te ri politik , pa oligarke zullumqare dhe me polarizim te bute , e kerkon koha . Po ulen shanset e konsolidimit te shtreses se mesme te popullsise , madje numur i saj , eshte invers propocional , me numurin e oligarkeve , qe e mbysin kapitalin e brishte . Nuk i japin shanse biznesit te vogel, per te kaperxyer pragun , drejt klases se mesme .Klasa e mesme , eshte indikatore e shtetit te shendoshe ekonomikisht dhe politikisht .
Perpjekje , per te krijuar nje sistem punesimi dhe shperblimi te unifikuar , jane kryer dhe ne ditet e sotme , por ne venbanime me popullsi te pakte , ne nivel komune fshatare .
Nje fshat ne Andulazi – Spanje , quhet Marinalda . Kryekomunari i fshatit, Gordillo, zbaton nje politike ekonomike specifike . Jetojne me slloganin : “Pa konkurence , por me marrveshje “ . Ne kete fshat 70 % punojne ne bujqesi dhe 30 % ne tregeti dhe drejtim . Komuniteti te nderton shtepi , kur kerkohet te depozitosh vetem 15 Euro . Nuk ka te pasur dhe te varfer , por vetem banore te barabarte , pa pasuri , por me siguri , per vazhdimesi te jeteses familjare .
Eshte nje reagim , ndaj kapitalizmit oligarkik . Mendojne per pragun e shtepise se tyre . Mundi dhe djersa e tyre , te mbetet brenda komunitetit . Eshte nje lloj rebelimi i organizuar ndaj pervetesimit te mbivleres te punes se tyre .
Kemi te bejme me nje shembull te izoluar , qe nuk ka mundesi pergjithesimi . Nuk mund te realizohet kudo nje marrveshije e tille vullnetare . Ne anlize te problemit , rrasti i Marinaldes , ngjan me ish kolhozet dhe kooperativat bujqesore . Por keto ishin bashkuar me dhune nga lart, nga pushteti, Marinalda eshte vullnetare .Ky vullnetarizem , nuk eshte pak , por eshte i pa mjaftushem .
Nje bashkim ideal origjinal , nuk ka gjasa te perseritet dy here . Ne kete kuptim , Marinalda mbetet nje shembell shume i mire , por vetem brenda kufive te Marinaldes , jo me tutje . Ne kuptimin politik , Marinada , eshte paralajmerim , per zgjidhje paqesore te kontradiktes , per te cilen flet Papa Francesku .
Nuk mund te behet thelbi , per nje doktrine te tille ne rrafsh te gjere . Pse e qysh , spjegohet me cilesite psikollogjike te shoqerise , qe burojne nga brenda qenies njerezore . Gjenetikisht njeriu trashegon cilesi , per ambicje pasurore individuale .
Ne teresine e konkukerces kapitaliste , e perbashketa e jetes se shoqerizuar , ne fshat dhe ne qytet , mbetet toka ; si toka bujqesore, ashtu dhe toka truall . Pa konkurence , nuk ka zhvillim, marinaldasit , kete ligj e anashkalojne .
Toka bujqesore , eshte pasuria me e madhe natyrore , qe vihet ne qarkullim ekonomik , nepermjet teknikes bujqesore dhe degeve te saj , qe fillojne me kultivimin e luleve dhe mbyllet me prodhimin e mishi te derrit . Gjithcka prodhohet ne mbi toke . Te gjitha deget e bujqesise perbejne objekte te biznesit . Ne qytet ketyre veprimtarive u pergjigjen industrite e ndryshme , tregetite dhe sherbimet . Edhe bizneset e qytetit , ndertohen ne token truall , qe fillon nga trualli i viles , deri te trualli i kombinatit te makinave.Toka eshte e perbashketa e bizneseve te qytetit dhe te fshatit .
Ceshtia nuk eshte ku banon , por natyra e biznesit , sepse ne te arthmen e afert , nuk do te kete dallim midis fshatit dhe qytetit . Ky prag eshte bere i pa dukshem ne vendet e zhvilluara , si Amerika , Anglia , Gjermaia , Japonia. Ndertimet e vendbanimeve te reja ne keto shtete jane qytete te zvogeluara ose fshatra te zmadhuara . Jane vend banime aerobike , qe rrast pas rrasti , vine duke u perfeksionuar , per t’u bere jo vetem aerobike , por dhe funksionale , per te zene sa me pake toke dhe te sigurohen pastrimi urban , furnizimet me energji , me uje , me ngrohje .
Deri sa te arrijme , qe dallimet midis venbanimeve te zhduken , do te kaloi nje kohe relativisht e gjate . Studimet midis bujqesise dhe industrise , do te zhvillohen vecmas njera tjetres . Bujqesia fermere e nivelit te larte , mund te quhet industria fshatare .
Problemet e bizneseve industriale dhe te sherbimeve , do te mbeten keto , qe jane , shtoi permiresimet teknollogjike , qe do t’i sjelli koha . Po polarizimi pasuror ? Ai eshte produkt i sistemit . Ka rrenje gjenetike , te vetija , per pasurim te perjetshem .
Nuk ka mundesi te eliminohet polarizimi , por vetem te zbutet. Zbutja e polarizimit pasuror , do te ndryshoi shume ballancen e prodhimit dhe investimeve , por mbi te gjitha do te rrisi numurin e bizneseve investuse . Do te rritet numerikasht klasa e mesme shoqerore . Kjo klase , jo vetem do te rritet , por do te mbarti celesin e rritjes progresive . Do te thote , qe kufizohen situatat depresive ekonomike , qe perseriten periodikisht dhe qe kane emrin e frikshem , kriza . . .
Ekonomi e shendeteshme konsiderohet ajo , qe siguron rritje dhe vazhdimesi te klases se mesme . Varferia mbetet nje fenomen periferik , ndersa vetpunesimi rritet ndjeshem . Vetpunesimi masiv , ne menyre te bute , do te zevendesoi pjesen me te madhe te administratave burokratike , qe vine drejt eliminimit . Si do te ndodhin te tera keto ngjarie ekonomike ne te njejten kohe dhe , brenda ligjeve kapitaliste ?
Celesi eshte tregu , me kerkese oferten . Tregu do te zhvillohet , per aq sa vlera qarkullojne, qofshin vlera materiale ose monetare . Tregun e mbajne ne kembe njerzit e apasionuar . Ne kete kuptim tregu , pervec karakterit spontan , krijon ballanca shoqerore , midis shtresave . Monedhat nuk jane sheshit , t’i gjejne njerzit . Fitohen me veshtiresi , por gjenden gjithnje menyra , per t’i fituar . Mund te praktikohen edhe format tranzitore , qe quhen niveli tavan i cmimeve . Kjo forme e sforcuar e administrimit , mund te funksionoi ne situata te jashtzakonshme , sic jane pandemite , ndoshta dhe shkaku i ndonje lufte lokale .
Nismetaret kryejne sipermarrje dhe keto sipermarrje vene ne levizje vlerat , punesojne njerez , rrisin mundesite e industrise prodhuse . Po qe se ne mengjes do te kishte mundesi te inventarizoheshin parate , te invetarizohen dhe ne darke , del mbivlera ne shkalle nje rajoni te caketuar . Njeriu eshte i prirur te mos i mbaje parate ne dyshek , i ve ne pune dhe krijon , nje mbivlere te natyres tjeter, pervec asaj qe fillimisht rrjedh nga puna prodhuse me meditje .
Qarkullimi i parave i ngjan atij te gjakut , qe mba te gjalle organizmin . Rrastet e depresionit spjegohen me ngadalesimin e qarkullimit te parase ose si i semuri me tensión te ulet gjaku . C’do vlere eshte ose mall ose para . Kur nje nga te dyja keto komponente cenohet , organizmit i vendosen “valvula”ne aorte dhe jeta ecen .
Nga keto pak sqarime kuptojme se ligjet e zhvillimit kapitalist jane krejt objektive , nuk nderhyn njeri , per t’i ndryshuar . Vetem u bindesh atyre , ndryshe del nga sistemi . Mbi bazen e ligjeve objektive , shteti ka hartuar mijra kode ligjore “valvula “ , qe rregullojne ecurine e ligjeve ne unitet me njeri tjetrin . Ligjet e kodifikuara , duhet te jene ne koherence te plote me ligjet themelore , te perpunuara , nga dijetaret Adam Smith dhe David Rikardo . Kapitalizmi eshte sistem me themele te celikta. Asnje reforme , nuk i prek themelet ligjore kapitaliste .
Keta shkencetare dhe te tjere , pas tyre zbuluan ligjet themelore objektive , qe i cekem , pak me lart . Baza e ketyre ligjeve lindin bashke me njeriun . Baza gjenetike dhe natyra objektive e ligjeve te shoqerise kapitaliste , krijon veshtiresi , per kaperximin e tyre .
Pare nga ky kend , shkencetaret ekonomiste , qe lartpermendem , jane zheninj te shkencave ekonomike , qe e cuan shoqerine perpara dhe eshte transheja e shtruar , per zhvillimin e metejshem te jetes njerezore .
Ne kodifikimin e ligjeve nuk ka mbetur mangut edhe ligji i falimentit . Sistemi te flak , po qe se nuk je korrekt me ligjet ekonomike . Ekonomija , nuk pranon anarshi , as arbitraritet . Kur shifet se bizesmeni , ka rreshqitur nga binaret e akumulimit dhe te taximit , firmos falimentin . Falimenti nuk eshte fundi I botes , por eshte fundi i nje sipermarrie dhe nje pervoje , per nje sipermarrje tjeter me te stjuduar . Sipermarresit jane gjeneralet , qe drejtojne betejat ekonomike , qe quhen taktika .
Marksi eshte i matur ne perdorimin e dhunes , qe lidhen me thyerjen e ligjeve ekonomike objektive . Lenini dhe idhtaret e tjere , qe pretenduan se do te ndertonin nje rend te barabarte me titullin socializem dhe me von komunizem, injoruan ligjet objektive te kapitalizmit . Lenini me pasusit e tij , mbeten politikanet arbitrare , revolucionare pa ide, pa perfillur ligjet objektive te mallit , tregut dhe vleres .
Aventura leninste e gjoja rendit te ri -socialist , i kushtoi botes shume jete njerzish dhe deme materjale te pa llogariteshme . Socializmi , sistemi i ri , qe gjoja krijoi Lenini , nuk mbeshtetej nga ligje objektive , sic eshte tregu , vlera , paraja , qarkullilmi , intersi , falimenti , privatesia, kapitali etj . E ashtuquajtura doktrine leniniste , mbeshtetej ne propagande . Rekllamonte nje lloj sistemi , pa prone , pa klasa , per te nxitur masat popullore dhe ja arriti t’i mobilizoi masat kunder regjimit . I organizoi dhe solli sistemin “pushtet i sovjeteve “ , zgjidhje nga me te gabuarat , qe kane ndodhur , deri me sot . Eshte kthim prapa . Ne kthimin prapa njeriu e humb toruan , ngjason me nje sonaboul . Ne revolución u vrane 10 milion njerez, ne luften e klasave 15 milion . Revolucioni leninist , ishte nje lume gjaku njerezor, per t’u rikthyer ne piken zero .
Gabimi leninist , nuk perseritet me . Aktualisht , nuk jemi ne nje situate , sic ishte Lenini , kur kerkohej te rrezohej sistemi i konsumuar carist dhe te vendosej kapitalizmi ne Rusine feudale . Rrezimi i atij sistemi , ishte emergjence kombetare , por vetem kaq. Udhetimi i metejshem i ngjante nje udhetari , qe ka humbur rrugen , ne pyllin tropikal .
Sot jemi pepara faktit , qe sistemi kapitalist , kerkon nje retushim te pjesshem , brenda ligjeve objektive te kapitalizmit . Thelbi nuk ndryshon . Ligjet mbeten ato , qe jane . E vetmja , gje qe kerkohet eshte , qe sistemi te punoi si mekanizem i lubrifikuar . Te zvogelohet mundesia e polarizimit pasuror , te krijohen me shume vende pune dhe te zgjerohet klasa e mesme . Te zvogelohet klasa ultra e pasur , oligarket , qe lidhet me qeverrisjen . Teoria e Smith- Rikardo , kerkohet te punoi e lubrifikuar .
Te tera keto retushime do t’i sherbejne rritjes se konsumit te popullit dhe permiresimit te jetes se shtresave ne nevoje , qe reflektohet ne uljen e shifrave te varferise . Kur rritet konsumi , jeta e njerzve permiresohet . Simbas Merkez : “ Jeta nuk eshte ajo , qe jetojme , por ajo qe pretendojme . “ Kjo thenie e Markez gjen zhvillim ne filozofine , sipas te ciles , jeta jepet , per t’u shpenzuar, jo per t’u kursyer .
Pasaniket nuk jane as armiq te sistemit dhe as te popullit. Ata jane miq te sistemit dhe te popullit , sepse jane taksapagusit me me potence . Reformimi fillon nga nivelet e aplikimit te sistemit te taximit .
Sistemi I ri , qe pretendohet te vendoset , nuk do t’i preki milioneret fizikisht , por nepermjet mekanizmit ekonomik do t’u pakesoi mundesine , per superfitim . Kjo mbivlere , qe do te kursehet , do te shkoi , per zgjerimin e klases se mesme shoqerore , klasa , qe eshte indikatore e ballancave shoqerore . Deget me ritem te ngadalshem , do te sponsorizohen . Ne kuptimin e shperndaries se pasurise , ne nje populación me te gjere . Te tera mbeten ne vend si praktikisht dhe ligjerisht . Ndryshon vetem shperndarja , qe realizohet spontanisht , por kalon ne me shume duar . Shteti kapitalist parate i gjen nepermjet taksave , qe ne analize te fundit , vine nga qerate , per pasurite shteterore, qe ligjerisht quhen “Taxa “. Taxohen : trojet , ujrat , rruget , pyjet , kullotat , minjerat , rrymat interpolare , keto pasuri I vene ne cfrytezim sipermarresit private , prej te cilve shteti vjel taxat nga tarifat .
Nepermjet te analizave dhe ballafaqimeve , ky liber propozon , qe e gjithe siperfaqja e tokes , te konsiderohet pasuri natyrore . Te vihet ne dispozicion te sipermarresve , duke vjelur taxat perkatese . Me kete mekanizem , mban nen kontroll oligarket dhe mbeshtet zhvillimin e klases se mesme . Nuk behet fjale , per reforme , por thjesht , per nje ndreqje emertimi , qe lidhet me shpalljen e tokes pasuri natyrore , sic eshte ne realitet .Idene , per te zbutur kete kontradikte , e hodhi Papa Francesku me shprehjen e tij lapidare : “Nuk eshte e drejte , qe 5% e popullsise te zoterojne 80 % te pasurive te Globit . “ Pasuria me e madhe eshte Globi vete. Nuk eshte e arsyshme , qe Globi te parcelizohet . Toka si pasuri natyrale , do t’i kthehet shtetit , qe mbron kufijte tokesore , detare dhe hapsinore . Kjo eshte alterrnativa kryesore , per te kufizuar superpasaniket , rrjedhimisht dhe oligarket .
( Kjo eshte hyrja e librit ne doreshkrim , “Kapitalizmi perpjestimor “ )
