Ndue Perlala: MISTERI I NJË LUMI

            -Tregim-

Atë pasdite ai më telefonoi, ndërsa po kthehesha nga një shetitje në park.

-Alo, jam Manoli,-u dëgjua nga ana tjetër e telefonit. Ishte po ai zë i ngrohtë, i cili më kishte mbetur në mendje që në ditën kur e njoha, nëpërmjet shokut tim, Dritanit, në kursin e anglishtes.

-Kënaqësi të të dëgjoj, Manol,-i thashë.-Si jeni?

-Ecim përpara,-u përgjigj ai me atë tonin e zërit,përherë gazmor, që rrezatonte vitalitet, por edhe mirësi. - Të mora për të pyetur nëse je i lirë nesër, që të shihemi për një kafe. U bë kohë që nuk jemi parë.

-Ke të drejtë,-iu përgjigja.-Edhe po të mos kisha kohë, për ty do ta gjeja ose ta shpikja atë,-i thashë si me sarkazem dhe dashamirësi .

- Shihemi tek ajo kafeneja buzë Tamizit, ku jemi parë herën e fundit.

E nesërmja ishte fundjavë dhe unë u nisa herët drejt lumit të njohur që përshkon Londrën. Në mendje më vinin takimet e tjera të pakta, që kisha patur me të. Manoli ishte një natyrë e gjallë, shumë i sinqertë, shpërndante mirësi nga të gjitha poret e në vështrimin e tij të butë. I gatshëm për të ndihmuar të tjerët e për t'iu gjendur në rast nevoje, sidomos emigrantëve. Sepse edhe ai ishte emigrant, si unë. Të dy kemi ardhur në Londër që nga Greqia. Veçse ai është grek, i lindur në një fshat të largët të Selanikut. Kurse unë, shqiptar që kisha bërë shumë vite emigracion në Greqi e tani kisha ardhur në Londër tek djemtë. Por për jetën e tij dija shumë pak, se nuk jam natyrë që pyes vend e pa vend. Pres që të tjerët të më flasin për veten.

-Mirë unë që jam shqiptar e emigrova në fillim në Greqi e pastaj në Londër, po ti që je grek, përse e ke lënë Selanikun për të ardhur në Londër?-e kisha pyetur një herë, ashtu shkarazi. Por kur vura re reagimin e tij, u pendova për pyetjen që kisha bërë. Fytyra e tij, që gjithnjë rrezatonte nga buzëqeshja, përnjëherësh u mvrenjt si koha kur pritet të nisë shiu, eci përkrah meje disa minuta në heshtje, pastaj më zgjati dorën dhe u largua pa më dhënë përgjigje, pasi kishim arritur pranë stacionit ku ai merrte autobusin. Edhe pse ishim takuar nja dy herë të tjera, nuk ia kisha bërë më atë pyetje e as ai nuk e kishte hapur më atë bisedë, që dukej se e kishte hedhur pas krahëve pa i dhënë rëndësi.

Me këto mendime arrita tek bari ku kishim lënë takim dhe pashë që ai kishte arritur para meje e më priste. Më buzëqeshi e ma shtrëngoi dorën me forcë prej burri, siç e kemi zakon edhe ne shqiptarët. Porositëm nga një kafe e shkëmbyem bisedat e zakonshme të përshëndetjes. Pastaj, Manoli ra në heshtje dhe po vështronte drejt Tamizit, po dukej që nuk e kishte mendjen tek pejsazhi. Diçka e mundonte. E lashë në mendimet e tij e rufita në heshtje kafenë.

-Një ditë më ke bërë një pyetje, për të cilën nuk të kam dhënë përgjigje,-e ndërpreu heshtjen papritur, duke më vështruar drejt në sy.

-Ishte një pyetje e bërë ashtu kot, nuk kisha asnjë lloj kurioziteti të tepruar,-i thashë si i zënë në faj.

-As unë nuk e kam marrë për keq,-tha ai.-Po ti je njeri i letrave, shkruan dhe, me siguri ke një ndieshmëri të veçantë. Ndaj nuk t'u përgjigja përnjëherësh. Për të dalë tek përgjigja, po të bëj edhe unë një pyetje,-tha dhe ndryshoi sërish në fytyrë.

-Fol, pa problem, jemi miq,-i thashë.

-Si mendon ti? Është e drejtë që fëmijët që lindin sakat e me gjymtime fizike të hidhen në lumë, duke ua mohuar jetën, me justifikimin se kështu ruhet e pastër raca njerëzore?

Më zuri në befasi kjo pyetje. E vështrova gjatë në sy, ashtu pa folur. Vëreja se fytyra e tij ishte prishur, sikur diçka e rëndë e mundonte brenda vetes. E kuptova që kjo pyetje nuk ishte bërë ashtu kot, por kishte lidhje me atë vetë. Kujtesa më çoi tek krimet naziste, të cilët në emër të racës superiore ariane, i eliminonin njerëzit me gjymtime fizike, me sëmundje mendore e deri edhe homoseksualët i kapnin e i çonin në kampet e përqendrimit e të shfarosjes në masë, ku i eleminonin me dhomat e gazit e me djegie në krematorë. Këto ishin krime që kishin lënë gjurmë të thella në kujtesën njerëzore. Por Manolit nuk mund t'i flisja për këtë, përderisa po më bënte një pyetje direkte. Thirra në ndihmë Biblën e shkrime të tjera të shenjta, ku thuhet se jetën ta fal Zoti dhe vetëm ai ka të drejtën ta marrë në momentin kur do të plotësohet vullneti i tij. Askush tjetër nuk e ka këtë të drejtë, qoftë edhe prindi që të lind.

Pak a shumë me këto fjalë ia formova përgjigjen dhe pastaj shtova: -Njerëzit me gjymtime e të meta fizike duhen parë me dhembshuri e duhen përkrahur në mënyrë të veçantë. Ka popuj që krijesa të tilla i shikojnë gati si të shenjta. Nga anët tona, kur qëllon që në një familje ka një fëmijë të gjymtuar, gjithë banorët e fshatit apo të lagjes mundohen të japin ndihmën e tyre, sado e vogël qoftë. Por ndihma më e madhe është në radhë të parë përkrahja morale.

Atij iu çel fytyra për ca çaste, më rrahu supin, duke thënë:

-E dija që je njeri me kulturë, me mendje të hapur e me shpirt të ndieshëm. Më vjen mirë që shoqëria juaj ka një koncept të tillë. Por jo kudo shihen këto gjëra me të njëjtin sy. Ekzistojnë akoma mentalitete të vjetra, madje të pakonceptueshme për kohët e sotme.

-Jam në dijeni të faktit që ekziston bullizmi e disa njerëz të ngushtë e shpirtvegjël tallen dhe i venë në lojë njerëzit me të meta fizike, por kjo është e pafalshme dhe shoqëria duhet të veprojë,-shtova.

-Ka edhe më keq se bullizmi,-tha ai.- Nuk ta bëra kot atë pyetjen, por që atë ditë kur më pyete, jam menduar shumë përpara se ta hap këtë bisedë me ty, pasi me të tjerë nuk e kam hapur kurrë. E di kur ke një peshë në zemër që e mban me vete e të rëndon akoma më shumë sepse nuk mund ta flasësh me të tjerë? Kështu më ndodh edhe mua. Ndaj vendosa që të hapem me dikë dhe mendoj se me ty mund të flas hapur.

-Pa merak. Me mua mund të flasësh pa rezerva dhe dije që unë arrij të të kuptoj e ky muhabet mbetet midis nesh,-i thashë.

Ai më rrahu supin sërish, e përqëndroi edhe një herë vështrimin në boshllëk dhe pastaj u kthye nga unë e nisi të tregojë.

-Në fshatin tim të lindjes është një lumë. Aty dikur, prindërit kur shihnin që u kishte lindur një fëmijë me gjymtime fizike, i hidhnin ata në ujrat e lumit, për të mos i patur përpara syve si një dhimbje të përhershme, apo si një plagë të hapur që kullonte gjithë jetën.

-Po më flet për ndonjë legjendë, apo histori të lashtë?- e ndërpreva unë i befasuar.

-Jo, nuk është fjala për legjenda,-tha ai.

-Dëgjo, unë kam lexuar diku për një legjendë që lidhet me kohën e Spartës. Thuhej që në Shpellën e Kaidas në Malin Taigeta spartanët hidhnin fëmijët me gjymtime fizike. Kjo legjendë kishte qarkulluar në shekuj, derisa disa shkencëtarë, studiues të shpellave, u futën brenda saj. Aty gjeten vërtet skelete, kafka e eshtra të ndryshme njerëzore. Por sipas verifikimeve të rrepta shkencore, u vertetua se ato u përkisnin luftëtarëve të moshës nga 20 deri në 40 vjeç. Aty spartanët hidhnin tradhëtarët dhe trupat e armiqve të tyre. Nuk bëhej fjalë për fëmijë.

-E kam dëgjuar edhe unë një gjë të tillë, por unë nuk po flas për kohën e Spartës e as për luftëtarë të vrarë nga spartanët. Ngjarja që po të tregoj lidhet me mua vetë.

Prapë mbeta i befasuar dhe e vështrova gati me një farë mosbesimi. Edhe ai po më shikonte thellë në sy, një fytyrë i shkonte e një i vinte. Dukej që e kishte me siklet këtë temë dhe nuk e kishte biseduar me të tjerë më parë.

-E di që do të të duket e pabesueshme, apo e trilluar, ti merre si të duash, por unë, megjithatë do të ta tregoj.

Po e vështroja drejt në sy, pa folur.

-Unë kam lindur sakat,-tha ai.-Duke qenë në një fshat larg qytetit, qëlloi që lindja ime u bë në shtëpi. Kur mamaja ime e vuri re që kisha lindur me gjymtime fizike, më mbështolli në disa pelena të bardha dhe qante pa zë, derisa pranë saj ishte afruar babai.

-Ç'ke që qan?-e kishte pyetur ai.-Është djalë apo vajzë?

-Është djalë, por më mirë të mos kishte lindur. Kjo lindje është si një mallkim për familjen tonë, -kishte folur mamaja.

-Çfarë thua,moj? Je mirë apo të ka humbur arsyeja nga dhimbjet e lindjes?-ishte hedhur i nervozuar babai.

Pas këtij reagimi, ajo kishte hapur lehtë pelenat, duke mbuluar fytyrën e saj të mbytur në lot. Babai kishte parë gjymtymin tim, ishte nxirë në fytyrë dhe përnjëherësh më kishte mbuluar me pelenat. Kishte parë anash sikur trembej mos shikonte njeri dhe ishte bërë gati të më merrte që në atë çast nga krahët e nënës, pa e marrë vesh njeri se kisha lindur e si kisha lindur. Por mamaja më kishte shtrënguar fort në krahësorin e saj, sikur donte të më fuste sërish brenda vetes për të më mbrojtur. Tërë trupi i saj ishte bërë si një guackë e madhe deti që kërkonte të më fshihte në brendësi të saj.

-Sille këtu fëmijën,-kishte thënë babai.-Ti e di si veprohet prej shekujsh në fshatin tonë në raste të tilla.

-Të lutem, të përgjërohem me jetën time, mos ma merr fëmijën, se dua ta rris vetë. Lermë në fatin tim me gjithë të e ti po deshe martohu me grua tjetër. Nuk mund ta braktis fëmijën që e kam mbajtur nëntë muaj në trupin tim. Nuk dua t'ia di për zakonet apo gojëdhënat e fshatit. Jam gati të luftoj me jetën time për të.

Duke parë këtë reagim të vendosur të nënës sime, babai ishte tërhequr për momentin. Deri në atë ditë nuk e kishte njohur këtë forcë të karakterit të gruas së tij. Në ato momente ajo i ngjante një luaneshe, që nuk lejonte t'ia preknin të voglin e saj.

Dikush nga gratë e fisit kishte ardhur për vizitë, kishte marrë vesh për lindjen time dhe sakaq lajmi u përhap.

Burrat e fshatit kishin biseduar me babanë, duke i thënë që të ruante zakonin, se fshati ynë kurrë nuk kishte rritur sakatë dhe fëmijë të gjymtuar. E kjo duhej bërë pa filluar që prindërit të lidheshin shpirtërisht me të porsalindurin. Por babai i kishte lënë pa fjalë me përgjigjen e tij:

-Nuk do gruaja. Është gati të vrasë njerëz për atë fëmijë. Do që ta rrisë vetë.

-Ku ka ndodhur ndonjëherë që të merret vullneti i nënës?- kishte thënë dikush me një vendosmëri që nuk pranonte diskutime. Por babai hezitonte të vepronte. Disa shoqe të nënës, që ishin më mendjehapura dhe i shikonin si krime veprime të tilla ndaj fëmijëve, kishin mbajtur anën e mamasë dhe kishin kundërshtuar. Por ai që rëndonte ishte vendimi i burrave të fshatit. Presioni i tyre bëhej çdo ditë e më i madh e babai kthehej gjithnjë e më i ngrysur në shtëpi dhe më i vendosur për t'i dhënë fund kësaj historie. Në fshat qarkullonin gjithfarë komentesh.

"Dikush do i ketë mallkuar e ajo krijesë bëhet një mallkim edhe për fshatin tonë", kishte thënë dikush.

"Ndokush do e ketë marrë mësysh këtë familje, ishin aq mirë si çift", ishte munduar të spjegonte një plakë e moshuar.

"Dhemb në momentin e parë, por të rinj janë e do bëjnë fëmijë të tjerë. Çfarë u duhet atyre një sakat në derë e ne një sakat në fshat?", kishte dhënë një opinion dikush tjetër.

Pavarësisht këtyre, presioni shtohej, derisa një mbrëmje babai kishte ardhur në shtëpi dhe në formë ultimatumi i kishte thënë nënës:

-Mori fund kjo punë. Nesër do ta marr fëmijën e do ta hedh në lumë. Nuk dua asnjë diskutim. Ndryshe e mora që tani e shkova ta hedh natën në ujët e lumit.

Nëna kishte shpërthyer sërish në lutje e të qara, por babai nuk lëshonte pe. Ishte më i vendosur se kurrë. Dikur mamaja, mes lotësh i kishte thënë:

-Po e shikoj që nuk ka rrugë tjetër. Kështu paska qenë shkruar fati im dhe i këtij fëmije. Dakord. Le të respektohet vendimi i fshatit dhe ai zakon i mallkuar. Por do më lini që fëmijën ta hedh vetë në lumë...

Të nesërmen, tek lumi kishin shkuar disa burra që kishin shoqëruar nënën time me mua në krahë. Babait nuk i kishte bërë zemra që të shkonte dhe u kishte thënë atyre:

-Unë nuk do të vij. Shkoni ju, mjafton që të dëshmoni se kjo punë u krye.

Nëna me mua në krah, mbështjellë në pelena të bardha, ecte përpara dhe ata shkonin pas. Nëna ishte drejtuar tek një vend i rrëpirtë, ku shkëmbi binte thik mbi lumë dhe një gjeratore e thellë krijohej në një si gropë të madhe ku lumi zbriste me vrull.

-Më lini pak vetëm me djalin, pastaj do ta hedh,-u kishte thënë nëna.

Ata ishin ndalur në njëfarë distance duke e vëzhguar. Ajo kishte shkuar nën hijen e një lisi, më kishte vënë mbi bar e kishte qarë për disa minuta mbi trupin tim. Pastaj më kishte shtrënguar fort në krahë dhe ishte afruar tek gremina. Aty kishte kthyer për një çast kokën mbrapa dhe u ishte drejtuar burrave:

-Zoti iu mallkoftë juve, me gjithë burrin tim e me gjithë zakonet tuaja.

Pastaj, me mua në krahë, ishte hedhur në humnerë e drejt e në ujrat e thella të lumit.

Burrat në fillim kishin mbetur të shtangur. Pastaj kishin vrapuar, por kur kishin arritur tek buza e honit, në lumë nuk shihej më as trupi i nënës e as trupi i fëmijës me pelenat e bardha.

-Çfarë bëmë kështu?-kishte thënë njëri prej tyre.

Kishin vrapuar pak përgjatë lumit, por honi i thellë zgjaste për dy-treqind metra e ata nuk futeshin dot për ta kërkuar e për ta shpëtuar nënën e fëmijës. Se për të voglin nuk mendonte askush më. Mjaft që e kishin hequr qafe.

-Manol, je duke më treguar një ngjarje të vërtetë, apo ndonjë gojëdhënë që e ke dëgjuar në fshat?-e ndërpreva unë, ndonëse isha i rrëmbyer nga tregimi i tij tragjik.

-Nuk do të kisha zemër të të tregoja një ndodhi të tilë, po të mos isha vetë protagonisti i saj,-foli ai. Pastaj vazhdoi tregimin.

-Askush nuk e dinte në fshat që nëna ime ishte e zonja të notonte. Duke më mbajtur ashtu, shtrënguar mbi gjoksin e saj e gjithnjë mbi ujë, ajo kishte arritur të më çonte gjallë deri aty ku bregu bëhej më i kalueshëm dhe me mua në krahë ishte ngjitur malit, deri tek stanet e bagëtive. Atje, me ndihmën e disa barinjve kishte tharë rrobat, më kishte ushqyer e pastaj ishte nisur për tek prindërit e saj, disa fshatra më tej. Pasi jua tregoi atyre ngjarjen, vendosën të mos flisnin me askënd dhe mua më regjistruan në atë fshat si fëmijë të porsalindur. Ma vunl emrin Manol, duke më dhënë mbiemrin e nënës, pasi ajo deklaroi që më kishte fëmijë jashtë martese.

Sa isha i vogël u mësova me sakatllëkun tim. Në fshat më shikonin me dhimbje e keqardhje dhe më ndihmonin të gjithë. Në shkollë bashkëmoshatarët nuk shoqëroheshin edhe aq me mua, por asnjëri nuk më tallnin. Mësuesit tregonin një kujdes të veçantë në këtë drejtim dhe nuk toleronin qoftë edhe ndonjë qeshje nën buzë kur kaloja unë. E pranoja veten siç isha, por edhe të tjerët më pranonin ashtu siç isha. Kjo vazhdoi deri në vitin e fundit të shkollës së mesme, kur rashë në dashuri me një vajzë. Ishte e bukur, e urtë, e ëmbël dhe me mua sillej shumë ngrohtësisht. Shpesh vinte edhe në shtëpinë tonë e mësonim sëbashku. Unë ecja mirë në matematikë dhe e ndihmoja, kurse ajo ecte mirë në lëndët e tjera e më ndihmonte. Afërsia e saj, buzëqeshja, mirësia, ngrohtësia, aroma e mirë e flokëve dhe e trupit të saj bënë që pa e kuptuar të filloja ta doja e të ëndërroja për të. Kur po mbaronte shkolla e mesme, mora kurajon dhe ia shpreha dashurinë. Ajo mbeti e befasuar, u skuq në fytyrë dhe pa thënë asnjë fjalë mblodhi librat dhe iku në shtëpinë e saj. Për disa ditë nuk e pashë në shkollë. Pastaj erdhi, por nuk më fliste më si më parë, madje më shmangej. Fillova të vuaj nga kjo, kërkoja të gjeja një moment të flisja me të e të merrja një përgjigje, por ajo nuk linte kurrë rast të ishte vetëm. Po vuaja shumë e kjo reflektohej edhe në pamjen time. Kur po kaloja një ditë nëpër koridor, nga dera gjysmë e hapur e një klase, dëgjova dy nga shoqet e klasës që po flisnin midis tyre.

-Është vënë në pozitë të vështirë e shkreta,-tha njëra.

-Po ai, me atë sakatllëk që ka, vajti e ia vuri syrin më të mirës. Nuk e kupton se në atë gjendje që ka, nuk do pranonte asnjëra nga vajzat e shkollës të lidhte jetën me të?

Këto fjalë më ranë si një çekan i rëndë në kokë. Ika nga shkolla dhe nuk u ktheva as në shtëpi. Vërtitesha rrugëve të fshatit, derisa u lodha shumë fizikisht e uria po më gërryente. Vajta në shtëpi, mamaja u shqetësua kur më pa ashtu. Më shtroi bukën në tavolinë, por pa e kuptuar, në vend që të haja, më ra koka mbi tavolinë dhe më zuri një gjumë i rëndë. Mamaja më kishte çuar e merakosur në krevat, më kishte ndenjur gjithë natën tek koka dhe unë kisha fjetur deri në mëngjes.

Të nesërmen nuk vajta në shkollë. As ditët në vazhdim. Tashmë nuk më interesonte as shkolla dhe asgjë. Edhe për atë vajzën mundohesha të mos mendoja më. Refuzimi i ndienjës sime nga ajo që e njihja më shumë, më kishte bërë të vetëdijshëm për faktin që unë nuk isha si të tjerët dhe nuk mund të pretendoja ta kisha jetën si të tjerët. Unë isha sakati që duhej të pranoja mirësjelljen dhe mëshirën e të tjerëve, por pa pretenduar që të isha si ata e ta gëzoja jetën si ata. Kjo ishte drama që kishte lindur brenda meje.

Vendosa të ikja nga fshati. Madje edhe nga Greqia. E për këtë zgjodha Anglinë. Ia thashë vendimin tim nënës dhe ajo më kuptoi. I dridhej shpirti, por nuk më pengoi. E kishte kuptuar e përjetuar dramën që unë kisha brenda vetes e që, natyrisht, kishte qenë edhe brenga e drama e saj që në momentin kur kisha lindur. Ajo më dha një shumë parash, gjysmën e të cilave e mori borxh. Kështu mora rrugën e mërgimit dhe përfundova në Angli, tha ai dhe bëri një pauzë të shkurtër me një psherëtimë lehtësimi, sikur kishte hequr nga vetja një barrë të rëndë.

Mbase qe kjo pauzë e krijuar që më nxiti të bëja një pyetje, mbase pa takt.

-Më fal, Manol, po për çfarë sakatllëku bëhet fjalë?

Ai nuk foli, por u çua ngadalë dhe ngriti pantallonin tek këmba e djathtë. Vetëm atëherë unë vura re që nga gjuri e poshtë ai e kishte këmbën prej hekuri, domethënë i kishin vënë protezë. U drithërova dhe e pashë me keqardhje, por ai më preku supin e me vendosmëri tha:

-Nuk dua keqardhje e as mëshirë. I kam hedhur prapa krahëve ato. Shoqëria angleze më ngriti fizikisht e shpirtërisht e më bëri ta ndiej veten njësoj si të tjerët. Unë kisha lindur me njërën këmbë më të shkurtër e ecja duke e tërhequr zvarrë. Këtu më operuan e më vunë protezën, me të cilën lëviz normalisht. Më krijuan kushte të vazhdoj shkollën, më gjetën edhe punë. Siç e di, tani ndihmoj emigrantët për dokumentet e tyre edhe me përkthime. Pata marrë edhe mamanë këtu, e cila jetoi me mua për disa vite, derisa u nda nga jeta.

Pa ditur se çfarë të thoja, iu afrova dhe e përqafova si ta kisha vëlla. Qëndruam ashtu të përqafuar për disa çaste, pa thënë asnjë fjalë.

-U bëmë për një kafe tjetër,-tha ai, tashmë i çliruar plotësisht. I ishte kthyer buzëqeshja dhe ai entuziazmi që e karakterizonte. Tek pinim kafenë e dytë, jo pa ndrojtje, e pyeta.

-Po atë vajzën që doje, e ke takuar ndonjëherë?

-Është mirë që dashuri të tilla të vdesin brenda nesh, pa i kërkuar më. Ndryshe lëndohen të dy palët. Një ditë tjetër do të ftoj në shtëpi për drekë. Të prezantoj me atë që kam njohur këtu e me të cilën jetoj.

E përqafova përsëri, me zemrën të mbushur plot për mikun tim. Misteri apo legjenda e atij lumit më dukej shumë e largët, siç janë legjendat. Miku im e kishte gjetur lumin e tij të jetës, i cili e kishte sjellë në ujra të mira.