Mokra e hijeve, simbolika e avancuar e Dervishit

Mokra e hijeve, simbolika e avancuar e Dervishit

Fatmir Terziu

Simbolizmi

Simbolizmi është një nga mënyrat më të avancuara poetike, që bën të mundur jo vetëm reprezantimin e një diçkaje, por edhe rritjen e mënyrës së të shkruarit sidomos në poezi, kur dihet që në disa raste mund të paraqesë mendime të tjera. Kështu është libri i poetit tashmë të mirënjohur shqiptar, Zyhdi Dervishi, “Mokra e hijeve”. Që në titull “mokra” është një simbolikë më vete, por kur ajo qaset në shoqërinë e ‘hijeve’ bëhet akoma më e fuqishme në metaforën e saj.

Mokra nuk është thjesht një material ku arsyeja dhe materia bluhet, por edhe një vend ku qasen strukturat hijore të hijeve dhe filozofia kumton mesoren simbolike të tyre. Në këto mesore hyjnë mjaft simbolika të tjera të ndërlidhura me dhé-dhimbjen dhe me arsyen e një nate në shpirtin e njeriut. Nata në këtë arsye të tensionuar shpirtërore paraqet lodhjen, vetminë, punën e padobishme dhe dashurinë e pashpërblyer në ‘terrin e acartë’ ku ‘fati i refugjatit/gjethe e helmuar/kafshuar nga/kufiri-kobër’ bëhen vetë simbolika e natës, asaj hapësire ku e padukshmja struket ‘me këmbë të gërryera deri në asht’.

Simbolika e dyfish-cemetuar

Një simbol i tillë në vëllimin e Dervishit, punon në dy mënyra: Është vetë diçka, dhe ajo diçka gjithashtu sugjeron diçka më të thellë. Është shumë e rëndësishme për të dalluar një simbol nga një metaforë tek “Mokra e hijeve”, pasi Dervishi është një njohës akademik i denjë, dhe kësisoj ai vendos poetikisht arsyen e tyre. Metaforat janë krahasimet midis dy gjërave në dukje të ndryshme. Simbolet i lidhin dy gjëra, por kuptimi i tyre është edhe më i saktë dhe figurativ me dyfish cementimin e tyre.

Një metaforë mund të lexohet tek ky vëllim si, “po shkoj drejt banesës së fundme pa dyer e dritare”. Një simbol mund të jetë vetë kjo banesë, e cila do të ndjell ciklin e vdekjes dhe ikjes nëpërmjet humbjes dhe zhdukjes fizike që lë. Disa simbole kanë të përhapura, vlerat e pranuara gjerësisht se shumica e lexuesve duhet të njohin: qenien, arsyen, materialen që i sugjeron faktori i pafajësisë ose i dredhur me dorë mes pranisë së vlerave. “Edhe nën dhé” ndjenja është e lidhur me ndjeshmëri.

Megjithatë, asnjë prej këtyre direktivave është absolute, dhe të gjithë ata janë të vendosura në të vërtetë nga kultura individuale dhe kohëshkrimi (do të dij një lexues jashtë Shqipërisë që një Hije e mokrës sugjeron trisht?). Jo. Simbolet kanë kuptime absolute, dhe, nga natyra e tyre, ne nuk mund ti lexojmë ato në vlerë nominale. Por, Dervishi di ti transferojë ato poetikisht në gjuhën e artë të fjalës poetike.

Dualja psikologjike

Dervishi mes këtij vëllimi, ndryshe nga poezitë e tij të mëparshme, beson se ka dy lloje psikologjike, subjektive dhe objektive, dhe që të gjithë njerëzit janë të predispozuar të karakterizohen nga shkallë të subjektivitetit dhe objektivitetit të ndryshme, që një mund të zgjedhë në mes të dyve deri në një masë që ka rezultuar në teorinë e tij të maskës simbolike, që nënshkruhet nga hija e mokrave.

Hija e mokrave, në antitezë me Mokrën e hijeve, tek vëllimi poetik i Dervishit është ajo që supozohet si qëndrim me ato të cilat ne përballemi me botën, si dhe imazhi për veten tek të cilat dashuria na ndihmon për të parë veten dhe arsyen tonë të dashur. Ky është dallimi në mesin tonë. Opinionet rreth vetes dhe opinionet e mbajtura nga të tjerët.

Dhe kjo është mbrojtja jonë psikologjike kundër të lënduarve që ngarkohen simbolikisht tek poezitë e këtij vëllimi. . .

Maska e hijeve

Dervishi e koncepton si maskë, mokrën e hijeve, si një disiplinë e cila, në qoftë se ne do të ndjehemi vërtet dhe të vërtetë të lumtur dhe po aq me të vërtetë të virtytshëm, ne imponojmë mbi veten. Mokra e hijeve, ne supozojmë, është morali ynë dhe psikologjikja e asaj ku qaset e kundërta, plotësuese për secilin prej psikologjikes tonë, ose prej mangësisë morale, por është gjithashtu, imazhi i idealizuar për të lexuar veten.

Duke veshur një maskë, një Mokër hijesh, Dervishi, vazhdon të tregojë simbolikisht, ne bëhemi ata që ne kemi dëshirë që të jemi, pa e kuptuar mesazhin e mokrës në vetvete dhe më së shumti edhe atë të mokrës së hijeve që bluajmë dhe na bluajnë. Maska simbolike është emëruar nga disa dijetarë, si simboli më i rëndësishëm i kësaj periudhe.

Konkluzion

Dervishi në këtë vëllim ka përdorur simbole të tjera të shumta. Këtë herë, disa prej të cilave janë marrë nga jeta që na rrethon dhe nfa ajo shoqëron që na në përditësi. Një nga ata që janë në kategorinë e fundit, edhe pse Dervishi e mban larg nuk e përmend atë shumë, është “vegimi”.

Vegimi qaset ndryshe. Vegimi është thelbi simbolik, që në disa prej poezive simbolizon, ose vetvetiu sugjeron maskë. Kjo është arsyeja që maska ndjek njeriun mes një simbolike transparente poetike, aty ku vetë mokra e hijeve luan rol simbolik dhe filozofik.