Mexhid MEHMETI: VEPËR E NGARKUAR ME MENDIM DHE SIMBOLIKË

(Fatmir TERZIU: “Argumentum baculinum” - tregime, URA, Prishtinë, 2025)

Titulli dhe kuptimi metaforik

Titulli “Argumentum baculinum” (lat. "Argumenti i shkopit"), vjen nga një togfjalësh i famshëm latin, që përkufizon formën më të dhunshme dhe autoritare të bindjes: përmes forcës. Ky titull në vepër është i mbarsur me kuptime simbolike, duke sugjeruar një shoqëri ku mendimi zëvendësohet me frikën, ku zëri i arsyes shuhet nga zhurma e shkopit, dhe ku autoriteti imponohet me mjete të ashpra.

Tematika dhe qasja kritike

Përmes një serie tregimesh të ndërlidhura në mënyrë të lirë tematike, Fatmir Terziu e zhvillon idenë e shkopit si metaforë e pushtetit paternalist, vëzhguesit të padukshëm, autoritetit tradicional, por gjithashtu edhe e ironisë historike dhe mbijetimit social. Personazhi i shkopit (apo mbajtësi i tij) shndërrohet në një simbol që bart me vete ngarkesa morale, politike, kulturore dhe shpeshherë groteske.

Tregimet si “Qefaliëria e Qefaliut”, “Merakotja”, “Autofobia”, “Bilbili dhe Bulkthi” e shumë të tjera, e ndërtojnë një botë alegorike, të mbushur me ironi të hidhur, absurditet jetësor dhe ngërçe të përhershme mes njeriut dhe sistemit, mendimit dhe marrëzisë, bujarisë dhe mediokritetit institucional.

Stili dhe gjuha

Stili i Terziut është shumëdimensional: poetik, eseistik, simbolik dhe satirik. Ai shfrytëzon elemente të fabulës, të teatrit të absurdit dhe të stilit hermetik për të krijuar tregime që shpesh i sfidojnë format tradicionale të rrëfimit. Gjuha e tij është e dendur, e mbushur me aluzione kulturore, histori të nëndheshme dhe dialogë të stilizuar.

Ky lloj stili kërkon një lexues aktiv dhe të përqendruar, pasi teksti shpeshherë nuk i jep përgjigjet në mënyrë lineare, por përmes nënkuptimit dhe shtresëzimeve semantike.

Motivet kryesore

Shkopi si pushtet dhe kujtesë – një metaforë për bartjen e pushtetit tradicional, por edhe për kontrollin mbi trupin dhe mendjen e individit.

Dualiteti i identitetit – në tregimin “Autofobi”, për shembull, trajtohet ndarja e individit në reflektime të ndryshme të vetes, një temë ekzistenciale me ngjyrim filozofik.

Alegoria kafshërore dhe simbolika biblike – sidomos në tregimin “Bilbili dhe bulkthi” dhe në tregimin “Lej...lekë”, Terziu përdor figuracione kafshësh për të shpalosur mekanizmat e jetës politike dhe sociale.

Të vërtetat e heshtura nën Çinar – pemët, zjarret, letrat dhe ëndrrat nën hijet simbolike shqiptare, ndërtojnë një narrativë të brendshme ku realiteti përplaset me mitin dhe ndërgjegjen kolektive.

Vepra në kontekstin e letërsisë shqipe

Fatmir Terziu vjen me një zë të veçantë në letërsinë bashkëkohore shqiptare, duke sjellë një letërsi të reflektimit dhe alegorisë, ku nuk mbizotëron rrëfimi linear, por strukturimi i ndërlikuar narrativ dhe simbolik. Në kontekstin e sotëm letrar shqiptar, ku shpesh letërsia luhatet mes realizmit brutal dhe nostalgjisë provinciale, Terziu ofron një model rrëfimi që sfidon leximin sipërfaqësor dhe krijon një qasje të re ndaj interpretimit të realitetit post-tranzicional.

Përfundim

“Argumentum Baculinum” nuk është një libër për të gjithë, por është për ata që duan të lexojnë përtej fjalës së shkruar, që kërkojnë të kapin alegorinë nën tekst, që provojnë të zbulojnë tingullin e he-shtjes në tregime ku “shkopi” është edhe armë, edhe mburojë, edhe heshtje, edhe zë.

Mexhid MEHMETI, shkrimtar