Gladiola Jorbus: Kur realiteti dhe imagjinata përqafohen

 Autofiction: Kur realiteti dhe imagjinata përqafohen

 Nga Gladiola Jorbus

Një nga format më të përhapura mes grave autore është autofiction – një përzierje mes autobiografisë dhe trillimit. Gratë nuk shkruajnë thjesht për atë që u ka ndodhur, por për mënyrën si e kanë ndjerë, si e kanë përjetuar, si e kanë transformuar. Në vend që të ndjekin një narrativë lineare, ato shpesh zhytin lexuesin në ndjesi, fragmente kujtese, reflektime të thella. Në këtë formë, shkrimi bëhet një akt i guximshëm: një mënyrë për të thyer heshtjen, për të sfiduar pritshmëritë shoqërore, për të rimarrë kontrollin mbi historinë personale. Nuk ka më tabu, nuk ka më turp – ka vetëm zëra që duan të dëgjohen.

Por letërsia nuk ndalet te vetja. Ajo është një udhëtim që të çon përtej kufijve të përvojës personale. Të krijosh personazhe, ngjarje, botë të reja është si të jetosh shumë jetë njëkohësisht. Fantazia çlirohet, merr krahë, fluturon në drejtime të panjohura – dhe shpesh as vetë autori nuk e di se ku do të përfundojë.

Ky proces është transformues. Autori mëson më shumë për historinë, për gjeografinë, për psikologjinë e njeriut. Ai zhvillohet, rritet, bëhet më i ndjeshëm, më i vetëdijshëm, më i hapur ndaj botës.

Në botën perëndimore, kurset e shkrimit krijues janë kthyer në hapësira ku gratë gjejnë zërin e tyre. Ato nuk janë thjesht mësime teknike – janë laboratorë të ndjenjave, të kujtesës, të guximit. Ndonjëherë kthehen në ekzorcizëm për të luftuar demonët e brendshëm: traumën, heshtjen, frikën, turpin. Kështu që shkrimi shndërrohet në një akt çlirimi ose në një mënyrë për të emërtuar atë që ka qenë pa emër, për t’i dhënë formë asaj që ka qenë e paformuar.

 Gratë mësojnë të shkruajnë jo siç duhet, por siç ndiejnë. Ato mësojnë të besojnë në fuqinë e fjalës, në vlerën e përvojës së tyre, sado e thjeshtë apo e ndërlikuar të jetë. Në një botë që shpesh u ka kërkuar të heshtin, ato mësojnë të flasin. Dhe kur flasin, nuk flasin vetëm për veten – flasin për shumë të tjera që nuk kanë pasur mundësinë, guximin apo hapësirën për ta bërë.

Në këto kurse, ndodh një transformim i heshtur: gratë nuk janë më thjesht nxënëse, por krijuese të realitetit të ri. Ato nuk ndjekin më rregulla të paracaktuara, por i rishkruajnë. Nuk kërkojnë të jenë të pëlqyeshme, pretendojnë të jenë të vërteta. Shkrimi krijues, në këtë kontekst nuk është thjesht një mjet artistik, por një formë rezistence. Është një mënyrë për të rimarrë kontrollin mbi narrativën personale dhe kolektive. Është një mënyrë për të thënë: “Unë jam këtu. Dhe historia ime ka rëndësi”.

Në këto kurse, gratë mund të ndajnë histori, të mbështesin njëra-tjetrën, të reflektojnë dhe të frymëzojnë. Shkrimi nuk mbetet një akt i vetmuar, por bëhet një akt kolektiv, një mënyrë për të ndërtuar një kulturë të re.

Në një botë ku zërat femërorë shpesh janë margjinalizuar, kjo valë krijimtarie është revolucionare. Gratë nuk presin më që të përfaqësohen. Ato përfaqësojnë veten. Nuk kërkojnë leje për të shkruar. Ato shkruajnë. Dhe përmes këtij akti, gratë ndryshojnë jo vetëm letërsinë, por edhe mënyrën si e perceptojmë botën.