Faruk Myrtaj: PËRKTHYES I KLASIKËVE

-tregim-

“AJO- e para grua që shkoi për tu gdhirë tek i shoqi…”

Qysh në takimet e para, si njeri të ndrojtur e kishte ndjerë Ilian. Jo vetëm përballë gocave e grave zbukuruar me të tepër. Ilia ulte sytë dhe bënte shurdhin, kur zërat ngriheshin më shumë se ishte mjaft për tu dëgjuar. U ikte sysh këtyre gjendjeve. Sigurisht që i dëgjonte, madje si gëzueshëm, i qeshur e i dhembshur, por duke u kërkuar në heshtje leje për të ikur. Ua ndjente zemrat njerëzve, të gjallëve e të vdekurve, edhe më thellë në largësi me ta.

Prej natës së parë martesore dhe atyre fare pak të tjerave që vijuan, Jona kujtonte, me sytë e njomur, se si Ilia i Saj shkonte e mbyllte dritën, ndizte dy qirinjtë, i vendoste në skajin më të largët të dhomës- a thua i druhej furisë së ndonjë zjarri dhe, pa prekur thuajse kurrkund, vinte e futej në mbulesat e gjumit, në shtratin e tyre që gjithçka e tij garantonte se do tu ishte përgjithnjë i përbashkët, vendoste kryet në gjoksin e saj që niste e hovte. Më tej, nuk i ndjehej as fryma. Ilia i saj qëndronte ashtu aq gjatë sa ajo niste e dyshonte mos i ishte dorëzuar gjumit para se t’i dorëzohej asaj, ose ndonjë ëndrre mbërritur aty, veç për të. Vajtje-mendja ftonte nusen të bënte ndonjë lëvizje, që ai të mos kalonte në ndonjë ëndërr tjetër edhe më të gjatë...

Ajo sikur s’kujtonte dot nëse ai ia prekte trupin, atyre pak netëve të përbashkëta martese, por ishte e sigurt se e ndjente të tërin brenda dhembshurisë së saj. Përhumbej edhe ajo, si ai, në shpresën e dashur të kishin qenë në të njëjtën ëndërr, përderisa ishte ai që pas pak e zgjonte, me përkëdhelje të butë…

Kështu kishte ndodhur edhe atë natë, teksa te porta e jashtme qenë ndjerë trokitje të forta. Dukej sikur njerëzit e natës rrekeshin të shkundnin kanatat e portës, t’i hidhnin përdhe rrasat e drynin.

“Erdhën!” tha Ilia, si të ishte fjala për një pritje që ishte zgjatur përtej arsyes.

Aq butë e tha këtë fjalë, sikur e ftoi edhe Juanën ta pranonin këtë shkundje të padashur si tërë gjërat e shkruara të kësaj jete që s’ishte e thënë të ishin vetëm të bukura. 

Asnjë lloj befasie nuk vërehej te dukja e tij. As kur duart i ndjenë të ftohtën e metalit, të bëra kryq pas shpine. As që shkohej ndërmend të pyeste përse po e ndalonin dhe as tu lutej që kot e prangosnin: ai mund të shkonte me ta kudo ku duhej.

E vështroi me dhembshuri Juanën e tij, si t’i kërkonte ndjesë që po e kryenin këtë farë pune, ndalimin e tij, në sy të saj. Por dukej sikur ndjehej në zor edhe ndaj atyre, po i mundonte me ndalimin e tij në mesnatë. I vinte gjynah, edhe për ta, që u duhej të ushtronin sjellje të ashpër, gjë për të cilën ai s’mund tu shprehte mirënjohje. Në fund të fundit, s’e kishin harruar, nuk e kishin zhgënjyer në pritjen e sigurt për ardhjen.

Me duart pas shpine, priti që të ardhurit të mbaronin punë. E dinte që s’mund të rrinin pa këqyrur mes tjerash edhe raftet e librave.

“Janë të tërë klasikë…”, u tha ai. Për tua lehtësuar procedurën.

“E dimë. Gjarpri di t’i fsheh këmbët e tij!”, tha njeri prej tyre. “Edhe më të rrezikshëm bëheni, kur fshiheni në librat e vjetër!”

E morën me vete, bashkë me librat klasikë, teksa Jona e tij, ende nuse, e pa gojë, do vazhdonte të pyeste veten në mund të quheshin net martese këto që do vinin më pas. A mund të quheshin edhe më tej të martuar? Më pastaj do vijonte, pa fund edhe ajo, dilema në mund të jetohej kështu.

Për aq shumë gjëra mund të pyetej, sa e këshilloi veten më mirë të mos pyeste.

 ***

Ajo s’besoi se kishin kaluar vite të tërë, kur e thirrën dhe i thanë të plotësonte një kërkesë, me shkrim, pas miratimit të së cilës mund të shkonte ta shihte burrin…atje ku ishte.

Kaq gjë e dinte: Ilia me përkthime merrej, klasikë përkthente edhe atje. Vetëm për gjëra klasike, me fjali klasike, tej-përtej të tejdukshme, i shkruanin dy letrat në gjashtë muaj që u lejoheshin për njeri-tjetrin. Tashmë ua dhanë edhe lejen të shiheshin! Ishte edhe më e çuditshme.

“Absurdi në çdo rast, kudo ku imponohet si i arsyeshëm, është i çuditshëm!”

Kishte qenë një fjali e përkthyer, dikur, që Ilia ia kishte lexuar Juanës, duke e ftuar me sy vetëm të dëgjonte, të mos fliste. Nuk tha se fjala përgjohej. Tha se kjo fjali gjendej në një libër klasik. Ai vetëm e kishte përkthyer.

Problemi ishte se, kur të botohej, do lexohej për kohën këtu, në gjuhën e këtushme, me fat të vogël…

Juana tha menjëherë “po”, kur ata i thanë se edhe mund të gdhihej një natë me njeriun e saj.

 ***

Në atë fshat të mbajtur kruspull nën këmbë malesh, edhe dielli shfaqej për shkurt. U kursehej edhe drita. Vendasit e gjorë ngjanin si copëra shkëmbinjsh, pa asnjë shenjë myshku të gjelbër.

Të vetmen privilegj, të ruanin njerëzit që ua sillnin aty. Ngaqë që të sjellët këtu vetëm me libra ishin marrë tërë jetëve të tyre, rojet e këtushëm qenë zgjedhur të mos dinin shkrim e këndim. Që siguria të ishte e plotë, u vendos të mos kishte asnjë shkollë në një rreth të gjerë, me njerëz lindur për roje. Kapakë librash të pa kënduar kurrë.

 ***

Tërë këta roje u lajmëruan: gruaja e njërit prej të mbyllurve po vinte.

Prej çfarë jetët u kishin mësuar si arsye të vetme që një grua vjen te burri, u turbulluan.

Edhe më hutuar e nervozë, kur i njoftuan se Ajo kishte arritur, te post-blloku. Duhet ta shoqëronin!

Ardhje femre në burg s’kishte ndodhur, kurrë. Rojet e fshatit ishin të pa shkollë, por nuk kishte dyshues si ata: diçka mund të kishte ndodhur atje lart. Lart fare. Ose do ndodhte.

Ndaj urdhrave, vetëm bindje. Nuk e vonuan te postblloku atë grua.

Ngaqë ndodhte për herë të parë, nuk e dinin: duhej ta urrenin edhe të ardhurën si ‘varisin e saj’. Të ishin brenda me ligjën, i mbyllën tërë dyert e dritaret e barakave të tjera me përkthyes. Që askush të mos shihte ç’po ndodhte: nëse ishte rast, të mos përsëritej!

Femrën e shoqëruan, shpejt, në dhomën e njeriut për të cilin kishte ardhur.

Në mungesë porosie dhe rregulloreje të shkruar për raste të tillë, dy prej rojeve hynë bashkë me të ardhurën. Ishte e udhës të mos i linin, ata të dy, për asnjë çast vetëm për vetëm. Duhej parandaluar çdo fshehtësi mes një burri e një gruaje që nuk shiheshin me sy të mirë nga qeveria.

"I solle sytë?!” e pyeti ai, me buzën në gaz.

"S’kthehem dot pa ta!" u përgjigj ajo.

Edhe rojet nuk ua ndanin sytë. Nuk falej moment bosh për rojet, por si do të vepronin, nëse ajo futej apo fshihej në sytë apo krevatin e tij?

Ajo u mbështet në jastëkun prej kashte. Ishte shtrati i të shoqit.

Pritën edhe ata, që edhe ai të ujdisej pranë saj. edhe pse ai nuk po shfaqte asnjë ngut. A thua se e kishte pasur gruan aty, tërë kohës. Rojet megjithatë s’ia hoqën sytë, kur ai e mbuloi gruan mirë e mirë, si të ishte fëmija i tij. Ndenji një copë herë duke e kundruar, u kthye nga rojet dhe u buzëqeshi.

Në fund të fundit ata ishin në krye të detyrës. Si përkthimin e vet fjalë për fjalë, secilën punë të njeriut e përfshinte ndër gjërat klasike.

Iu qasë sërish gruas së vet, i vendosi dorën në ballë si prind i saj.

“E ka lodhur rruga. E rrëmbeu gjumi…menjëherë…” ua tha rojeve këto.

Si çdo natë tjetër, shkoi dhe u ulë në karrigen e vetme pranë tavolinës. Aty s’ishte tjetër veç një libri, sjellë prej Komandës së Kampit për tu përkthyer prej tij, dhe dy-tri fjalorëve, fletë për fletë të verifikuar prej tyre.

Ai uli kryet mbi letrat dhe të dy rojet mund të dilnin nga dhoma.

Të bindur se ai do vazhdonte punën, si çdo natë, përkthimin e klasikëve.