Faruk Myrtaj: IKU AJO…?!

-tregim-

Joseph qëndron pak përballë pasqyrës te holli i pallatit ku unë shërbej si portier, te hyrja. Vjen e më qëndron në sy. Tashmë e di se do të më pyes sërish për Natalinë, gruan e tij, pesëmbëdhjetë vjet më e re se ai.

“Iku ajo! E pe gjë ku shkoi?”

U bënë dy muaj rresht që më pyet kështu. Disa herë në ditë. Prej të nesërmes që Natalia e tij ndërroi jetë.

Tërë pallati e nderoi trupin e saj, vendosur në një arkë të breruar me lule e shirita të shumëngjyrtë, në hapësirën e hollit, mu përballë kësaj pasqyre. Paskej qenë fjalë e fundit e saj: përpara se ta nisnin për në varrezat, të prehej pak aty, përballë asaj pasqyre.

Shtatëdhjetë e shtatë vjeçari pyet në shpresë se ajo do kthehet në sportelin e Portierit, për të marrë çelësin e apartamentit që ajo mbase e ka harruar atje ku e çuan për lamtumirë.

Ajo pasqyrë e ftohtë, e pa-anshme e pa-ndikuar, e baraslarguar në qëndrimin ndaj banorëve të pallatit, nuk diferencon as privilegjon kënd mes të gjallëve, por as e ushtron këtë ndaj të vdekurve.

Nuk ka ruajtur asnjë pamje të asaj dite lamtumire. Edhe pse pikërisht aty, e ulën përdhe, për pak, arkivolin e Saj.

 ***

Si portier te hyrja e Pallatit “Mirror 179”, më ishte bërë zakon të kundroja raportin e pasqyrës, vijë-sjelljen e saj ndaj objekteve e njerëzve që i shfaqeshin përballë. S’them dot në kisha menduar kështu për pasqyrat, më parë se të nisja këtë punë.

Sapo dilnin nga ashensori, banorët gjendeshin përballë pasqyrës. Secili prej tyre, edhe nëse nuk qëndronte, vështrohej kalimthi duke u zhvendosur, për nga dalja. Të gjithë ishin në ngut, teksa pasqyra dhe unë portieri, mbeteshim aty.

S’ishte e vështirë të vija: secili prej tyre vështrohej në mënyrën e vet.

Pasqyra me këdo mbetej po aq e pa-anshme, e pa-ndjeshme, edhe kur prej saj kërkohej një tjetër dukje, prej individëve të ndryshëm. Të tërë, në çastet përballë asaj pasqyre, shfaqnin një kuadër sa më të qetë, sa më të kënaqur, o përpiqeshin që pamja atje tu ishte sa më e tillë.

Edhe pse këtë shëmbëllim, sekondën më pas, vet pasqyra e fshinte. Menjëherë. Pa hezitim. Nga vendi ku rrija ulur si portier, vija re se sapo njerëzit ia kthenin shpinën, asnjë shenjë e asaj dukjeje s’mbetej në syprinën e qelqtë. Sikur ata të mos kishin qenë kurrë. Më dukej sikur pasqyra nxitonte t’i harronte. Gjithnjë dhe vetëm pasi ata i kthenin shpinën. Asnjëherë sy ndër sy. Sy ndër sy ajo u shfaqte atë që donin ata.

Priresha të besoja se të gjitha pasqyrat, si kjo, u jepnin një shans njerëzve të ktheheshin te vetja dikur, por jo të mbërrinin te vetja nesër. E kishin të pa mundur tua shfaqnin vetet e mëparshme, asnjëra s’ua kthente dot imazhet e rinisë, por aty, përpara pasqyrës, ata i qaseshin sa mundin, sa herë donin...

Ndodhte, pak metra larguar prej portës së jashtme, merrnin me mend reagimin e njerëzve të cilët do takonin dhe ktheheshin edhe një herë te pasqyra për të kryer provat, verifikimet e korrigjimet e fundit të imazhit të shfaqur në të dhe fiksuar pak më parë. Varej prej secilit, ç’kërkonte të shihte përsëdyti, çfarë kërkonte të shihte ndryshe në të njëjtin qelq. Varej nga ata me të cilët do të shiheshin.

Mund tu duhej një pamje më e hapur, atje ku shkonin, o një pa-mundësi e sigurt keqkuptimi. Mbase një buzëqeshje, ftesë për njohje në më shumë kohë, një seriozitet krejt e krejt i pa-korruptueshëm, me ndokënd me të cilin do këmbente kafenë e parë.

Si në një rikthim në çastin limit të shkrepjes përballë të një aparati fotografik. Mbase rrekeshin t’i besonin pasqyrat si aparate pa film.

Mirë pra, shihu edhe pak në atë qelq të qarkuar si kornizë për foton tënde, por ti do të vazhdosh të jesh ashtu siç je, pavarësisht se farë dukesh në pasqyrë. Ajo që sheh je ti i vështruar nga ti. Ajo që sheh në qelqin e pafajshëm pasqyror, varet nga ty, perceptohet nga ty. Është vetja jote, jo e pasqyrës, as nga unë që rastësisht të shoh ngaqë bëj portierin.

Zëre se s’jam. E kthej kokën nga ana tjetër dhe shpëtoni nga unë.

Tek e fundit, edhe unë, tjetri, për shkak të vetisë së syve të mi, një lloj pasqyre jam. Mos më vër re dhe...s’jam! Mendo se edhe ti një lloj pasqyre je, edhe për mua, pasqyrë që duke mos më vështruar s’je, siç pasqyra jote s’jam më as unë. Mbyllim sytë dhe...s’jemi.

Nxitonin t’i iknin pasqyrës, duke marrë me vete imazhin e duhur, të cilin përpiqeshin t’i ruanin sa më gjatë. Së paku deri në vështrim të ndonjë pasqyre tjetër apo të dikujt që arrinte t’i vështronte në pamjen e tyre më të këndshme.

                                                      ***

Pas një mëngjesi shtova se pasqyra, qe ua ofronte shëmbëllimin në çast, e kishte një kusht, të vetëm: duhej doemos të kishte dritë aty.

Pashë një familje filipinase, kaloi e ndrojtur përpara pasqyrës. Krejt simpatike sipas meje, por dicka nuk po e qetësonte dot prindin e tyre. E shihja, nuk ia kthente sytë pasqyrës, e dija se këmbëngulte të ktheheshin një orë e më parë në Filipine.

Dukej tjetër mungesë, tjetër lloj drite që u mungonte kamboxhianëve aty. Të ardhurit së fundi fare, nuk i pash kurrë te pasqyra. A thua se pasqyra s’ishte për ta.

‘Jeni të shpëtuar…”, isha gati tu pohoja me zë, të gjorëve, i ftoja në vend të pasqyrës. Mbase nuk u iknin dot prej syve qindra mijërat e vrarë khmerisht, nga të vetët, pra, ata u shfaqeshin në pasqyrë, mbase, si shuarje e menjëhershme dielli. Mbase do tu duhej kohë e gjatë, të guxonin ta shohin veten, me po ata sy, në atë pasqyrë. Largoheshin si të përzënë hijesh, nxitonin t’i iknin pasqyrës si djallit, pa mundur të gjenin as në të, dhe ta merrnin me vete, një imazh tjetër- më të qetë, të cilin të mund ta ruanin sa më gjatë.

 ***

Po ua rrëfej, më në fund, se shkas për këtë bisedë për pasqyrat shërbeu kjo Natali, njera nga banoret e pakta të pallatit që deri atë ditë nuk më ngjatjetonin kurrë teksa dilnin nga pallati në mëngjes e as kur ktheheshin pasdite a në mbrëmje vonë.

Lodhja a mosha ia kishte dobësuar kureshtjen për të vërejtur tjetërkënd veç vetes a personave në punë?

Atë ditë, mbetur në memorien time, mu duk se Natali s’kishte kohë të kthehej në apartamentin e vetë, as deri në hollin e pallatit, ku ishte pasqyra. Isha para pallatit, kur ajo mu gjend përballë. Mu lut të qëndroja me fytyrë për nga ajo, por edhe t’i mbaja sytë hapur. Ashtu bëra, teksa ajo përdori gishtat si krehër, u dha një shkrifje të lehtë flokëve të saj, duke u vështruar përhumbshëm në sytë e mi. Pastaj iku, pa më falënderuar, pa më uruar ditë të bukur, edhe pse i shërbeva thjesht si një copë pasqyre!

Nuk shkova ndërmend, as kisha nge, ta pyesja nëse e dinte nga kisha ardhur, që pastaj t’ia rrëfeja ujërat e Mesdheut si shëmbëllim për blunë e syve ku ajo bëri sikur u krehë.

Të nesërmen e asaj dite, Natali hoqi syzat përpara pasqyrës, si gjithë herëve të tjera, vështroi nga afër sytë e vetë, pastroi qelqin e syzeve, i vendosi sërish dhe bëri për të dalë. Mbase kujtoi që e pata vështruar gjatë atyre sekondave, që kaloi si e hutuar para sportelit tim.

U kthye sërish, ndjeva një si frikë mos do kërkonte të shihej e të krihej sërish në sytë e mi, por hyri sërish te lobi, hoqi syzat e zeza, u vështrua në pasqyrë dhe doli nga pallati.

Vonë pasdite, ndali te unë, më vështroi për shkurt, mbase të dy gati për tu befasuar.

Sigurisht luajta fjalësh kur i thashë: “Një kurth i ngritur përhershëm, sytë e tu!”. Pa e shkuar kurrë ndërmend si femër. Ishte tepër e vjetër për tu ngatërruar fjalësh të tilla. Isha kollaj i gabueshëm në anglishten time të folur, e dija këtë, që nxitova t’ia kthjelloja fjalët:

“Kurthi i ngritur për Joseph, në rininë tuaj!”

“Nuk m’i ka thënë njeri këto fjalë…”, ma priti ajo. “As vet Joseph!”

Joseph dhe Natali mbanin vazhdimisht syza dhe atë moment më vetëtiu ideja se edhe syzat një lloj pasqyre ishin, një lloj aparati fotografik pa film, si pasqyrat. Pamjet në to, asnjëherë nuk fiksohen dhe, për rrjedhojë, nuk zbardhen kurrë. Në kohë më pas, sërish pa të keq, ta merr mendja kur isha vetëm, ngrita pandehmën retorike se si vallë do t’ia bënin femrat pa pasqyrat.

Pasqyrat, as syzat, s’kanë kujtesë. Ato shohin e shfaqin veç objektet që u rrinë përballë. S’ka provë të akuzohen për harresë të qëllimshme. Edhe pse harresa s’ka kuptim pa kujtesën. Me tërë ata që u besojnë sipërfaqeve, në të vërtetë, ekziston vetëm ajo që sa-po ndodh, diçka që është duke ndodhur. Jo ç’ka ndodhur dikur. As ç’do ndodh...

Duke përfituar nga kjo lloj paqeje pasive, meditimin për pasqyrat e shtyva edhe më tej. E qasa si dhimbje të mundshme për nga vetja: edhe sytë, lloj pasqyrash janë.

S’vonoi, e pashë Josephin te lobi. Duke kërkuar Natalinë në errësirë, përpara pasqyrës?

“Nuk më tha që do ikte…”

“Na lipset dritë të shihemi, zotëri...”, i thashë, me zë të ultë. Me kujdesin që të kujtohej se asnjëherë nuk jemi vetëm.

Më dëgjoi thellë-thellë, duke më vështruar në sy sikur verifikonte diçka, krijova idenë se më besoi por të nesërmen më pyeti sërish nëse e kisha parë Natalinë e tij.

Një ditë më vonë, u shua edhe vet.

Ata që e gjetën pa frymë lexuan se e kishte bërë pagesën për varrin e tij: pranë atij të Natalisë.

Mes dy varreve vendosën një fletë qelqi, pasqyrë nga të dy anët. E kërkuar prej tij.