EDUARD A. SKUFI: NOSTALGJIA E NJE FLUTURIMI DREJT LIRISE

DR. EDUARD A. SKUFI

ATHINE

Me fluturimin e viteve, përpiqesha ti jepje ngjyra ditëve, të ruaja të gjalla  romantizmin  e ndjenjave  dhe  përmasat e humanizmit , duke mbetur e  fortë  lidhja  shpirtërore  mes leximit,  artit  të  të shkruarit,   ekuilibrit  të  interesave  dhe  gërshetimit  të  tyre  me  hobet  e  tjera,   që  na  shoqërojnë   gjithë  jetën ...

...Ngjarja  që për ne mbeti  si dicka e çuditshme dhe e paharrueshme,    u shfaq me  sensin e surprizës  dhe  të  kuriozitetit, si ato ndodhitë  e zakonshme  që çlirojnë  në  mënyrë  të  papritur,  të  pazakonshmen  të  fshehur   në   to.

Atë mëngjez  si  zakonisht  ja  kushtova  kontaktit  me  natyrën, mes gjelbërimit  dhe kopshteve me lule  të  zonës universitare  të Zografut, ku banoja dhe ku gjeja elixirin e trupit, të mendjes  dhe të shpirtit. Ecja intensive mes tigujve të muzikës, në atë ditë  fillim pranvere më mbushte  me kënaqësi të veçantë. Por koha, që jo rrallë na shfaqte profilin kameleonik, ashtu si papritur e veshi diellin me re të zeza dhe era e fortë e shiu i rrëmbyeshëm i mbushi  çastet  me  trishtim. Ngrita shpejt  kapuçin e xhakaventos  dhe  strehën e gjeta  nën degët   e një  qiparisi të lartë, nga ku vështroja qiellin, në të cilin  zogjë të ndryshëm duke cicëruar  shpejtonin  të futeshin  midis  gjetheve të eukalipteve. Ndërkaq  ndjeva që diçka ra nga pema, pranë këmbëve të mia, dhe pas pak  dëgjova një cicërim të mbytur  midis  fijeve të  barit,  ku pashë  një  papagall  të vogël, që dukej si i veshur me  pelerinë të blertë. E  kapa  ngadalë  dhe  e mbështolla me kujdes me një shami të vogël. I gjori zogth dridhej  dhe sytë  i  mbante  gjysëm  të  mbyllur.  Me siguri era dhe shiu e rrëzuan nga foleja e nënës. Fillova ta përkëdhel  dhe ai  ndoshta ngaqë mori pak ngrohtësi  filloi të hapi sytë. Kjo më gëzoi dhe më bëri të shpejtoj  për  tu  kthyer  në  shtëpi . Kur e pa ime shoqe më tha : “Gjynah. Nuk besoj  se do të rezistojë, është shumë i  vogël , është njëlloj si një bebe ”. Dhe spontanisht përmendi fragmentin e këngës   aq të pëlqyeshme për ne ”Ma che bello pappagallo, pappagallo  poverino”... Mora një  kapak me ujë  ja  afrova  zogthit  pranë  sqepit, piu pak  dhe më shikonte i fiksuar. E  vendosëm pa vonesë mes dy  dorashkave  prej  leshi, mandej unë mora një shiringë mbushur me qumësht dhe ja afrova në gojë. Ai filloj ta pinte me ngulm. Ja mbusha prapë dhe ai me kënaqësi e piu, duke lëshuar cicërimat e para, si të na  falenderonte me gjuhën e tij. Gëzimi ynë  në ato momente nuk kishte të përshkruar. Dalëngadalë ai  shpirt i vockël  po fitonte  dritë  jete, teksa ne filluam të endemi në kërkim të emrit për pagëzimin e tij. E  quajtëm  Xhino, pikënisje frymëzimi ishte emri i këngëtarit të njohur italian Xhino Paoli, me këngët që na mbetën”Sapore di sale” dhe “Una lunga  storia d'amore”. Të nesërmen Xhinua na  befasoi kur hapi sytë dhe ne vumë re të habitur, që syckat e ndritshëm i kishte më ngjyra të ndryshme, njerin sy bezhë në verdhë, ndërsa syrin tjetër të kaltër, një “hetreokromi”  që e bënte  më simpatik. Dhe kur tundi e hapi  pendët  si  ventalje,  na  shfaqii koloritin  e  pellushit  të  tij, ku  e kaltërta  me jeshilen,  këmbeheshin  mes  nuancash  të ndritshme, si   një  akuarel  natyral   në  kompozim .

U  enda  nëpër  internet për tu informuar, renda  në  “Petshop” i bleva kafazin dhe  aksesuaret  e duhura  dhe  e vendosa  në shtëpinë e re . Kështu  Xhinua  si  pa  pritur  e  kujtuar  u  bë  pjestar  i  familjes. Na ndryshoi jetën, na mbushte atmosferën  me  cicërimat  e  tij melodioze, në  variacione   varieteje, na  falte  gëzim dhe hare. Sa herë e thërrisja në emër, ai përplaste krahët dhe vinte në anën e kafazit pranë meje, duke më përkëdhelur dorën me kokën e tij. Pak nga pak filloi  të imitonte fjalët e shkurtra  me  zanore, e zuri të riprodhonte  fjalë në  anglisht e italisht ( bravo e stop), teksa vëshirësohej në greqisht,  ndonëse fjalët tona i kuptonte . Ishte tepër inteligjent dhe reagonte me mirënjohje. Dalëngadalë shpalosi repertorin e tij  të pasur  dhe  na argëtonte çdo ditë e më shumë. E mësova që ushqimin ta merrte në dorën time, e ai nisi të më falte  dashurinë e tij. Fillimisht më vinte në dorë, pastaj me hipte në sup e mbi kokë dhe fillonte këngën e tij  si tenor, duke  përplasur  krahët. Kur i  afrohej  ndonjë  insekt  kafazit ,  ai

ruante integritetin  dhe  i sulej  për  ta  ndjekur. Aftësitë e tij ishin të shumta, mësoi sesi hapej brava e kafazit nga ku, me të dalë vinte pranë nesh mbas një fluturimi rrethor, mandej bënte xhiro në të gjithë ballkonin  duke cicëruar e kënduar  meloditë e tij, por nuk e shkelte kufirin e caktuar nga ne. Në fillim  të verës  fillova  ti  bëjë  banjë, atij i pëlqente shumë dhe  me  goditjen e  krahëve në legenin me ujë, më lagëte  gjithë  andej. Mos, i thosha unë, por pas pak e përsëriste  lojën e të lagurit dhe me sqepin  e tij më çukiste  dorën  ëmbëlsisht. Një ditë prej ditëve tërhoqi  një pendë nga pellushi i  tij dhe  ma vendosi në dorë, duke  më  ndjekur me shikimin  e tij  pyetës , veprim  të cilit  unë  i  bëra  jo   pak   përkthime ...

Erdhi koha  kur  zbuluam  dhe aftësinë e tij si estetist. Isha duke shkruar diçka në ballkon, Xhinua  hapi derën e kafazit më rrëmbeu  stilolapsin dhe mbas një fluturimi ma solli përsëri përpara, mbi tavolinë. Nuk po e gjykoja dot nëse ishte një instikt mbrojtës apo dëshira për të luajtur. Unë e qortova, ai e kuptoi, ruajti krenarinë duke u mënjanuar dhe sikur të ishte njeri, pastaj uli kokën dhe ndenji i heshtur. Pas pak më pa, më përkëdheli me kokë në shenjë pendimi dhe filloi të më hiqte disa qime nga dora, mandej vazhdoi me këngën e tij. ”Uau, Xhinua vec këngëtor,  na u  bë dhe specialist estetike, depilator-ist “, thashë unë dhe të gjithë  qeshëm  të befasuar! Kur merrja harmonikën dhe improvizoja ndonjë melodi, ai tundëte kokën djathtas e majtas, në sinkron me lëvizjen e këmbëve, gjatë vallëzimit  të tij  interesant, duke shkaktuar  ilaritet. Shpesh mbas fluturimit në ballkon, qëndronte mbi degët e pemëve dhe luleve, ku shijonte ndonjë syth apo petale, preferonte bukanvilien e borzilokun. Paskëtaj përsëri këndonte dhe këngën e shoqëronte duke përndjekur  ndonjë flutur  apo  bletë. Kështu e  lezetoi  ambjentin   dhe  pejsazhin e ballkonit. Një  ditë  në mëngjez  kafen tonë me kanellë  e shoqëruam me violinën virtuoze  të papërsëritshme të David Oistrakh, në koncertin për violin të Çajkovskit. Xhinua u tendos mbi telat e kafazit dhe pas  një kanconete  me  sqepin e tij, zuri të  imitonte melodinë e violinës, duke tundur  njëra  pas  tjetrës  telat e kafazit  në  një  rezonancë  tingujsh. U habita, u ngrita e mora në  dorë e  përkëdhela, pastaj e lashë të lirë në ritualin fluturues. Mund të duket truk por është e vërtetë. Kur dëshpërohej  strukej në një qoshe të kafazit  dhe timbri brilant i zërit të tij prej tenori transformohej në një melodi të moderuar, “moderato cantabile”,në tone të shurdhër. Ishte i çuditshëm, njihte dhe burien e makinës time kur kthehesha nga klinika dhe tundëte gjithë kafazin nga gëzimi. Ai përgjigjej vazhdimisht dashurisë sonë pasionante me mënyrën e tij. Në një prej ditëve  pësova një traumë në dorë në ecejaket e mia të paqeta. Kolegët më mjekuan e fashuan dorën. Ai sapo e pa, brofi nga kafazi dhe duke qëndruar në parakrahun tim, herë shikonte dorën, herë kthente kokën e më shikonte me keqardhje në sy. Mandaj tentoi të më hiqte fashon. Jo, i thashë, unë por ai nuk u shkul nga vendi, aty qëndronte. Vetëm në perëndim të diellit lëshoi një tingull të ulët, dhe shkoi në kafaz pasi i erdhi ora e gjumit. Shfaqte një kënaqësi të vecantë kur na vinin njerëz për vizitë, veçanërisht argëtohej dhe argëtonte  nipin tim  me spektaklin e tij. Tepër e veçantë ishte  dita kur e morrëm me vete në makinën tonë, për të shkuar në pushime. Nuk mund ti përshkruaj  gjithë  bëmat e tij gjatë rrugës, duke  shpalosur  arsenalin e pasur  artistik, gazmor   dhe  po  aq  inteligjent.

Për çudinë tonë, në një nga ditët e fundit vumë re  se rreth ballkonit tonë vinte një papagall  tjetër, i cili  mbasi bënte disa xhiro, largohej  me një klithmë. Të ishte nëna e tij që e kërkonte apo një shoqe e tij që e simpatizonte?! Xhinua e ndiqte me sy e me interes nga kafazi dhe i përgjigjej  me zërin e  tij. Kushedi,  mund të ishte preludi  i  një  të  papriture! Brënda meje here pas here ngrinte  kokë  mendimi  se  Xhinua  një ditë do të shtegëtonte, por mundohesha ta  braktisja  atë parandjenjë  të  trishtë. Kishte lënë impaktin tek mua dhe shpjegimi shkencor i një  mikut tim zoolog: “Sado miqësor të jeni dhe sado që tju dojë, ai një ditë do të largohet, se me tepër se gjithçka  ata  duan lirinë dhe nuk  mund  të dalin jashtë nga  instiktet  e  tyre”... Kjo ishte  teorema  e  jetës  së  tyre,  që  nuk  duhej  neglizhuar.

Zogjtë konsiderohen si element i rëndësishëm i ekuilibrit të çdo ekosistemi,  por  dhe  pjesë  e  kulturës  njerëzore, që na kujton se        pa    lirinë  e   tyre  të  vërtetë  nuk   mund  të  jetojnë, pasi i udhëheq instikti  i  mbijetesës.....

...Një ditë në mëngjez shkuam me time shoqe në panairin e librit dhe mbas  saj  në panairin e luleve. Kur u kthyem në shtëpi, gëzimi dhe hareja u shuan, befasia na ngurosi e çdo gjë na u errësua. Dera e kafazit kishte mbetur e hapur  dhe Xhinua mungonte! U dëshpërova mjaft, me forcën që na mbeti e kërkonim me emrin e tij , kërkuam nëpër lagje kudo, por më kot. Na mbeti dhimbja dhe fjala Xhino, Xhino, por ai nuk ishte. U ula në divanin e ballkonit, lashë librat dhe lulet e blera, i përlotur dhe në dorë përkëdhelja  pendën e tij shumëngjyrëse, që vet ma dhuroi. Ishte më shumë se një përkëdhelje, por e pamjaftueshme për të më qetësuar. Nuk e kisha  menduar kurrë, se lamtumira  e tij  do të na linte  aq  dhimbje, aq nostalgji... Xhinua na ndryshoi jetën, duke i dhënë asaj një  tjetër bukuri , të pakahasueshme , por  iku  duke  mbetur   si   vargëzim  poetik   i  thyer.  Gjithsesi  pentagramet  e  melodive të tij  virtuoze   mbijetojnë   në   shpirtin   tonë. Kohëpaskohe, mrekullia e jetuar më sjell ndërmend tregimin e mirënjohur me ngjyra obsesive , të novelistit J.Barnes mbi “Papagallin prej pellushi“, kushtuar papagallit  “jouet” (lodër) që  frymëzonte në studion e tij, të madhin, Gustav Flaubert...Por dhe një papagall, megjithëse “butafori” e frymëzoi për të shkruar veprën  tronditëse “Madame Bovary”. Po  sikur "L'Homme Plume" (Njeriu me Pendë), të  kishte një  Xhino  si  yni   plot  hare  dhe  jetë?!

Eh, të mirat  zakonisht janë  për pak kohë...Kështu ai shpend  krenar, na  pruri  për pak  kohë, një  tjetër  gëzim  dhe ne i dhamë dashuri, por  ai  ëndërronte lirinë e vërtetë. Kur erdhi çasti, iku drejt saj, duke na lënë  mesazhin se “Liria mbetej gjëja  më e shtrenjtë“ edhe për të,  të shpalosur në gjithë madhështinë e saj. Kështu ai i pandarë, nga gëzimi por dhe nostalgjia jonë, shkruajti  me krahët e tij, epilogun  e  fluturimit   të  pashmangshëm  drejt   lirisë.