Cigarishtja prej fatfuni

Cigarishtja prej fatfuni

Tregim nga Fatmir Terziu

Në atë varrezë të vjetër ndodhet një varr i hershëm. Ndryshe nga varret e tjera në bashllagun e tij ka të gdhendur emrin Abdyl Sh. Sinani dhe krah tij një cigarishte. Rrëfenjave të hershme thuhej se ajo kishte qenë një cigarishte fatfuni!

Tymi i saj të shpie diku në një mjedis burrash. Konak. Kështu i thonë ende ata që mbajnë modën e një kohe të trashëguar me atë që mban burri dallueshëm. E në këtë rast tre gjërave që i pikasen bardhë e zi në anekset e fiksuara fotografike dhe memoriale si burrëria, fjala e mbajtur, respekti dhe mustaqet bëhen një arsye më shumë të ndalesh në imazhin që pason me ekzistencën në shtëpinë e madhe dykatëshe të Tahir Sefedin Sinanit në Trebisht Bala të Dibrës, sot të Bulqizës.

Shtrihet në të ngarë të përpjetme ndanë mëhallës Allofci dhe shfaqet ndjeshëm në buzë të rrugës, afër ujit të freskët, përroit të anshëm dhe hijeve të mëdha të gështenjave disavjeçare. Ende shkon kujtimeve të hershme. Ende rrëfehet si portë e madhe. Dhe kjo jo vetëm në rrëfenja burrash, jo vetëm në fotografi të shkrepura në ndodhitë e një dasme, por dhe në qasje të tjera të strukura memorjeve të grumbulluara në vite.

E zonja e shtëpisë së madhe të sinanajve, natyrshëm mbetet subjekti i rasateve, fidanëve dhe ngjasive të tilla që lëshonin rrënjët e tyre për të pritur e përcjellë pranverat në kopshtet e shumta tradicionale. Fiset Rama, Sinani, Selimaj, Alla përcillen me të tjerët e ndasisë përronore Balla, Ademi, Koçi, Halili, Oruçi, Ibushi, Ahmeti, e të tjerë që natyrshëm kanë një mori ngjasish dhe pikëtakimesh në hapësirën e gjerë e të ndjeshme që përcjell tymi dhe tymnaja e largët dhe e afërt e cigarishtes prej fatfuni.

Cigarishtja! Ajo ndodhej në oxhakun e pastër, në shtjellën e bardhë të tij me gëlqere nga Vërrnica dhe me qëndismën e mbajtur mend nga tre Lumet, nuset e kësaj shtëpie të madhe, që kishin hyrë si një lumë i përbashkët gëzimi dhe pjellorie në atë derë të hershme e të dëgjuar. Vetë cigarishtja kishte udhëtuar e nderuar nga Selaniku i largët në ditë të hershme. I pari që e kishte fiksuar atë mes duarve të tij të lodhura nga çekiçi, mistria, plumbçja, mastari dhe spangoja ishte Usta Sefedini, ai burrë i bëshëm dhe i dëgjuar që i kishte dhënë mend, dije, traditë dhe respekt gjithë atyre që kurbeti u kishte lënë shansin e vetëm të mbijetesës në kohë të tjera.

E i tillë ishte gatuar që në gen ai burrë i bëshëm dhe i respektuar. E respekti fitohet me punë! Me përkushtim! Me atë që ti bën dhe lë pas për të Tjerët! Ndaj krenaria ishte vërtet një arsye më shumë dhe me brirët e mëdhenj të dashit të bëshëm të therrur në ardhjen e shëndetshme të burrave të asaj shtëpie, të cilët ishin ngulur në hyrje të portës së madhe. Ishte vëret një burrë që sigurohej, bënte hapin e duhur përpara dhe ndaj kurë nuk i kthente sytë pas. Kishte lënë sy të sigurta për ta bërë punën e tyre.

I duhej vetëm të tymoste mërzitjen. Të tymnxinte udhën që kalonte me mjaft rreziqe, vështirësi, e në kushte të vështira atmosferike. E kalonte Drinin e më pas Strugën e Ohrin dhe kështu Resnja e Manastiri i mbeteshin gjithnjë si një përrallë e patreguar netëve pranë familjes së tij të dashur, duke pjekur gështenja e duke zhveshur misrat e arave të tij të blera me florrinj nga gjyshi dhe babai i tij.

E ashtu e kapte Selanikun gjithnjë në krye të ditëve të paranumëruara, duke zënë diellin të mos bënte harakirin mbi qasjen e fundit të hapësirës së ujtë blu që kapte syri i tij deri në përskuqje të horizontit. E kur ndjehej atje gjithnjë e mundonte pyetja e zakonshme e Kallogresë së dëgjuar, të cilit i ndërtonte objektet me të cilat do të shpërndante gjuhë dhe qytetërim ndryshe atyre anëve. E aty e lodhte shumë cigarishten, se nuk dinte mirë dhe se kurë në fakt do të bënte hazër të gjithë atë që ai e kërkonte si me urdhër të peshkut.

Ishte e dyta herë që e bënte një gjë të tillë. I kishte dhënë hazër dhe xhevap atyre që i zinin pritë për t'i marë paratë e po aq dhe atyre që i gënjenin në hane për çmimet e përnatshme të kafshës e të njeriut. Ushqimet thuajse i mbarrtte me vete. Këtë herë duhej një përgjigje. E përgjigjja dukej se bëhej jo më e lehtë me atë tym nën cigarishte.

- E përse e lodh kaq shumë atë cigarishte usta Sefedin? – e pyeste djaloshi i kushëririt të tij, që e merrte me vete se kishte mbetur jetim.

- E lodh? Ah, më mirë ta lodh unë atë, se sa ai të ma zërë frymën mua. – i kthehej ai djaloshit, që sapo i kishte mbushur të shtatëmbëdhjetat.

- Pse kështu?

- Po, ja unë ia djeg shpirtin aty brenda dhe ai e nxjerr tymin jashtë e ai ikën, ikën e ikën dhe pse është i zi katran, ikën dhe fluturon i lirë diku, në tërë dynjanë.

- E …e pastaj…

- Tymi nuk është si ato përrallat e dimrit që të të vërë në gjumë, por e mat kohën që të duhet për të matur fjalët që duhen. E kështu është me këtë tymin tim…

- Pra, ti me tymin e cigarishtes e mat edhe kohën e fjalës që të duhet të …

- Afërsisht. Nëse fjalët do të mateshin me tym, natyrisht do të shkonin në tym. Por ka një sekret në këtë tym. Fundja a e gjen dot sa tym duhet të nxjerr unë deri sa… E, lëre fare, lëre, se çfarë them edhe unë…

- E di.

- Si e ditke ti?

- Ja vetë ma ke thënë kur ishim atje në atë han. Ja na duhet dhe një tym dhe vjen koha për zgjim. E unë tashti e di mirë. E mata me sy dhe e numërova me gishta. Tani…

- Çfarë tani?

- Tani e di sa tym duhet që të vijnë dhe fjalët e duhura.

Dhe ditët kalonin. Dhe Kallogreu priste një përgjigje, se ndryshe nuk do të kishte pagesë, nuk do të kishte as shpëtim, as dhe ndonjë shpresë tek ligjet. Ai duhej të mendonte dhe mendohej mjaft mirë. Kallogreu kishte mjaft fuqi dhe autoritet.

E atë ditë sikur e ndodhi. Kallogreu brofi. Iu duk sikur u shkund i gjithë vendi. Zbriti nga skela dhe e priti. Madje e doroviti. Kallogreu e shpërfilli.

- A më thua si do t'i vejë kësaj filli?

- Ja, dhe fap ia nisi tymit të cigarishtes. Tymi u kaçurrelëzua në ajër dhe pastaj iku menjëherë në hapësirë sikur të ishte mbajtur aty, në atë cigarishte, me burgim të përjetshëm.

Kallogreu hapi sytë, iu qep pas tymit të dalë nga cigarishtja dhe pastaj u shtang. Fshiu sytë dhe u bë gati të pyeste për të dytën herë…

- Ja, i tha usta Sefedini, ja edhe pak sa të më kthehet prapë…

- Kush, cili? – pyeti Kallogreu.

- Sa të më kthehet tymi i kësaj cigarishtes, që më kishte mbetur këtu brenda dhe mezi e kam hedhur atje përpjetë.

- Dhe ti mendon se do të kthhehet shpejt?

- Natyrisht, që nuk të gënjej, natyrisht që është më se e vërtetë. Ja pyete atë djaloshin atje, që ri i qetë.

Kur Kallogreu u rikthye për herë të tretë, usta Sefedini nuk iu përgjigj vetë, por me fjalët e atij djaloshit të qetë: të thashë se nuk të gënjejmë, unë u mundova ti numëroj dredhat e tymit vërtetë, por nuk është faji im që tymi i kësaj cigarishtes nuk dëshironte të kthehej, ka mbetur sigurisht atje tek retë.

Kallogreu nuk dinte se çfarë të thoshte e të pyeste më. E kuptoi fare mirë meselenë, se nuk i kishte paguar aq sa duhej dhe se premtimet e tij ishin tashmë si ai tym, në tym. Mbeti me sytë tek retë, derisa një ditë kur u kthye e pa gjithë atë godinë të ngritur përpjetë. Në rrëzë të saj qëndronin të qeshur buzë më buzë të dy, usta Sefedini dhe djaloshi, duke mbajtur për uzde dy kuaj të bëshëm.

Kallogreu urdhëroi të paguhen dhe që të dy të paisen me letra zyrtare qëndrimi në Selanik…, dhe vetëm kaq pyeti në fund:

- Si e ka mbiemrin, po emrin ky djali i mirë?

- Ai e ka mbiemrin tim, dhe emrin e ka Abdyl! Është djalë e kaluar djali, është Abdyl Sinani!