Asllan Osmanaj: BUKURIA ME MËRMI TË PAKËNDSHME

Drithërohem kur s’këndon gjaku!    –

Nga Asllan Osmanaj

Qyteti i “Bajram Currit”, tash 74-vjeçar, me qendër 350 m mbi nivelin e detit, me gjithë territorin e Tropojës, që lartësohet nga 150 m e vijon deri me shkallëzimin e Jezercës, Majës së Hekurave me mbi 2600 m. Është një perlë bukurie natyrore, me ajrin e dëlirë, me barishtet, gjethnajat e drunorëve. Me selitjen pastërtore të shtëpive e rrugëve mjedisore. Binjakëzim brezash e gjinish me përcjelje të hershme. Që krahecet me Zvicrën moderne.

Këtë qendër e quanin: “Malësi e thellë e lartë”. Edhe pse u ndërtua me qëllim ekonomiko-strategjik e funksional mbeti qytet i harruar. Me gjithë vlerat nderuese për njerëzit dhe bukuritë, me klimën e mrekullueshme, s’pati vëmendjen e duhur. Para 21-vjetësh, një autorë i shumë veprave krijuese më thotë: “Mahnitem me këtë këndshmëri bukurie natyrore dhe trishtohem e s’më këndon gjaku për mungesën e investimeve dhe pa kujdesjeje…”.

Vetëm 15 vitet e fundit u zhvillua e u zbukurua duke e kthyer në një vend turistik për çdo stinë. Veç stadiumeve, shkollave e pedonales, zbukurimi i banesave, pallateve u krijua një mjedis modern. Rrugicat, rrugët deri në qendrat e fshatrave u asfaltuan. Madje unaza bjeshkore lidhet me makina nëpër bjeshkë. Në qytet e rrethina u mbollën pemë e lule nga më të ndryshmet. Ku duhet të mbizotëronte mermia e gjelberimit, cicërimat e zogjve dhe zërat e gëzuar të nxënësve. Një personel i përkushtuar i “gjelberim-pastrimit” të bashkisë dhe qytetarët e kulturuar mund të bëjnë të mundur shijimin e këndshmërisë së bukurisë. Por, një shumicë “barbarësh” me këmbë, dhëmbë e pisllëk shkaktojnë probleme e shqetësime. S’kam pse të ndihem; për vëzhgimin tematik “të lodhur”, as pse u “hyj në hak” të drejtave të qenve 4-putroshëve. Se janë bërë të bezdisshëm dhe të rrezikshëm.

Si erdhi dukuria shqetësuese?! Barinjtë e kopeve, kur qentë u mplaken dhe fshatarët kur largohen nga vendbanimet i sjellin në qytet. Edhe qytetarët, qentë e rrethinës e të shtratit, kur i mërzisin i nxjerin në rrugë. Me gjykimin se jetojnë me hedhurinat e koshave e kazanave. Sikur të mos mjaftonte “kënaqësia e dhuruar” nga qentë vendor, u bëmë pre e shumë të pa-a të ftuarve; zonash e visesh. Ky grup “barbarësh”, fatkeq e të ndërkryer, lëkurë rjepur, shpinë tullace, me nënbark gërvishur nga parazitë që të kallin neveri. Dhe kur forcërisht të rrëmbejnë nga duart çantat e ushqimeve, s’ke mundësi t’u kërkosh llogari harbutëve! Pa përmend “cirket” e kalimtarëve të butë, që putrat e para u’a mbështesin në shpinë dhe bashkecin me të pasmet. Dhe tragjikja “lufta territoriale” tek i ngordhin të pa fuqishmit mes shesheve, rrugëve e mjediseve plotë njerëz.  Në rastet e Vlorës; ku hileqarë nga Elbasani e gjetkë shkarkojnë fshehurazi makinat qenve dhe zhduken. Ata “dhurojnë” qenë të ujrave të buta, pra më miqësorë, sa i detyrojnë sidomos turistët italianë e … t’u blejnë ushqime e t’i shoqërojnë nëpër lokale e plazhe.

Tmerrësisht qenë me numërim treshifrorë të lartë, grupuar sipas prejardhjes dhe zonave territoriale dhe me përballje fatkeqësie. Pamorë të qytetit dëshmojnë; se kanë sjellë “jabanxhi të tillë” si në lagjen “Partizani”, pranë Zyrës Arsimore, në Kojë e tjetër kund. Po e quaj si pagesat e të djathtëve për dhelprat, për të ngrënë pulat e të majtëve!

 Ditën as natën s’mund të pushojë asnjë banorë nga hallakama e lehjes e britmave. Janë bërë “zot” hyrjesh lagjesh, dyqanesh, pallatesh të çdo kati. Nësë nuk i ushqen s’të lejojnë të hysh në banesën tënde. S’ lënë kosh, kazan, jastëk, karrige lokali pa ju bërë “balet”. Nëpër lulishte shkatërrojnë lulet, barin dhe hapin gropa ku qëndrojnë. Është e pamundur që vendasit apo turistët të bëjnë një vidjo, foto pranë Muzeut, truporeve, busteve e përmendoreve pa praninë e qenve të paftuar. Madje edhe makinave në rrugë nuk i lejojnë kalimin veç kur ju teket atyre. Pjesa e qenve, disi të kulturuar vendosin këmbët mbi tryezat e klientëve dhe kërkojnë të “hurpin” me ta bashkërisht të njëjtën kafe. Ndërsa qentë pak më të egër tek nuk gjejnë gjëra të shijëshme, ngërdhucen dhe ngrejnë një këmbë e kryejnë ritualin e urinimit…!

Njerëzit e punës, pensionistët, nxënësit kur dalin nga banesat e tyre “armatosen” me gurë e shkopinjë për përballje me qentë. Të dashuruarit e të detyruarit për gjimnastikën e mëngjesit i kanë parapërgatitur shkopinjtë për mbrojtjen prej qenve. Ende më shqetësuese është çështja e femijëve që nuk shkojnë dot në shkollë të vetëm. Duhet të shoqërohen me prindër a të afërm të guximshëm, për të shkuar apo kthyer nga shkolla. Fakti se mjaft njerëz të moshave e gjinive të ndryshme janë bërë prehë e kafshimeve të rënda të tyre.

Qetësia dhe kultura qytetase nuk e meriton një shqetësim të tillë të tmerrshëm. Ka grupe, grupime e shoqata, jo me financimet e bashkisë, që merren më trajtimin e qenve. Disave i kanë bërë vaksinimet dhe ju kanë vendosur ndonjë matrikull, por që të gjithë janë të lirë nëpër qytet duke kërcënuar e dhunuar qytetarët. Këtu mund të themi se këto shoqata nuk e njohin biologjinë e kafshëve. Por siguria territoriale e komunitetit duhet të kontrollohet nga institucionet vendore, si për ligjësinë dhe qetësinë mjedisore.

Ndodhte që në 24 orë të bëja 6-7 shkrime pune. Për këtë vëzhgim-studimi, m’u desht kohë e gjatë për të qenë tëpër i saktë.