Anjeza Musollari: “Ose njerëzimi do t'i japë fund luftës, ose lufta do t'i japë fund njerëzimit”
Lufta. Përfytyrimi i parë që na vjen në mendje, shkatërrim,armë,gjak dhe’ kasapanë’ e madhe.Të gjithë e dimë që për të filluar një luftë nuk duhet shumë mundim,por për t’iu shmangur këtij konflikti është e vështirë.Lufta konceptohet si një armë.
Në vendin ku njerëzit luftojnë me gjak nuk mund të mbijë qoftë edhe një lule e jo më ajo tokë të lulëzoje nga bimët,lulet,pemët dhe të harmonizohet nga cicërimat e zogjve. Vendi ynë është përballur me shumë armiq.Ne jemi bërë pjesë e luftrave dhe e dimë se çfarë vragësh lë ajo. Lufta është uri, këpucë të grisura dhe shtëpi me erë baruti. Le të mos përsëritet kurrë lufta dhe ne do ta dimë atë nga historia e largët?! e afërt?! aktuale?!...
Sipas tregimeve të gjyshes sime, mund të shkruaj se si kanë jetuar fëmijët gjatë luftës. Një gjë e kuptova me siguri: ata nuk kishin fëmijëri. Që në moshë të re, djemtë dhe vajzat duhej të duronin trazira të forta emocionale. Dhe fëmijët u detyruan të punonin në kopshte, të ndihmonin ushtrinë, në mënyrë që të mbijetonin disi.
E tmerrshme, e mbushur me tingujt e shpërthimeve dhe erën e barutit, thënia "fëmijët e luftës". Po, ata nuk ishin në front, por nuk duhej të luanin me kukulla dhe makina - ata u detyruan të luftonin për mbijetesë.
Gjyshja thoshte bijë”ushtarakët(partizanë) në atë kohë gjithmonë përpiqeshin t'i trajtonin me ato thërrime buke që u ndodheshin në trastë, ose t'u jepnin një kokërr mollë a dardhë banorëve të vegjël të popullsisë. Ata shpresonin që shpirtrat e tyre të rinj, të cilët ishin të detyruar të mos shijonin fëmijërinë e tyre, por të duronin të gjitha problemet që lidhen me operacionet ushtarake, do të qetësoheshin disi mbi shpirtrat e tyre të rinj”.
Unë nuk dua të shoh një luftë dhe me të vërtetë shpresoj që njerëzit të mësojnë të negociojnë pa të shtëna armësh.
Fëmijët dhe lufta.
Cili i rritur, pasi kishte shkuar në luftë, do të gjente forcën për të duruar të gjitha vështirësitë e luftës? Dhe ata ishin fëmijë ... Lufta është mizore veçanërisht për fëmijët e vegjël që nuk e kishin parë ende jetën humbën të gjitha gëzimet e fëmijërisë, lufta u ngarkoi atyre një barrë të rëndë përgjegjësie dhe detyrash.
A është lufta fataliteti i jetës njerëzore? Mendoj se po,sepse është arma më e fuqishme që njerëzimi zotëron.Edhe pse kemi kaluar shekuj drejt një civilizimi dhe e kemi rritur standartin e qytetërimit, teknologjinë, dijen si asnjë herë në histori, përsëri njerëzimi edhe ai europian moralisht duket se ka mbetur po ai, njeriu armiqësor, fisnor madje ç’njerëzor i shpellave. Ky primitivitet me instikte shtazore dhe ç’njerëzi tregohet sidomos në luftrat ku jeta e tjetrit bëhet gjëja më e pavlerë dhe ana morale e humanitetit sfumohet në absurd.
Gabimet e harruara të historisë përsëriten, sepse edhe para Luftës së Parë Botërore edhe të Dytë shumë mendonin se Europa ishte ‘shumë e civilizuar’ për të hyrë në luftë, por nuk vonoi dhe nga një shkak si vrasja e arqidukës Franc Ferdinantit të parë në Sarajevë në 1914 që përfundoi 1918 me 14 milion viktima, dhe për të dytën mjaftoj mësymja e Hitlerit në Poloni në 1940 që përfundoj 1945 me 60 milion viktima.
Mos të çuditemi për këto, sepse historia edhe pse harrohet ajo përsëritet. Europa ka qënë arena e shumë luftrave të përgjakshme dhe veçanërisht në shekullin e kaluar të dy luftërave botërore.Ajo që sot i frikëson më shumë njerëzimin nga një luftë e tretë botërore që mund ta ketë përsëri fillesën në Evropë është fakti i frikshëm se teknologjia ushtarake ka intensifikuar metodat e luftës si ajo konvencionale, kibernetike dhe ka prodhuar armë të shkatërrimit në masë si bomba bërthamore, bakterologjike, etj.
A dëmton lufta psikologjinë ndër breza?
Psikologët evolucionarë sugjerojnë se është e natyrshme që grupet njerëzore të bëjnë luftë, sepse ne përbëhemi nga gjene egoiste që kërkojnë të përsëriten. Pra, është e natyrshme që të përpiqemi të kapim burimet që na ndihmojnë të mbijetojmë dhe të luftojmë për to me grupe të tjera. Grupe të tjera rrezikojnë potencialisht mbijetesën tonë dhe kështu ne duhet të konkurrojmë dhe të luftojmë me ta.
Ka edhe përpjekje biologjike për të shpjeguar luftën. Burrat janë të përgatitur biologjikisht për të luftuar për shkak të sasisë së madhe të testosteronit që përmbajnë, pasi besohet gjerësisht se testosteroni është i lidhur me agresionin. Dhuna mund të lidhet gjithashtu me një nivel të ulët të serotoninës, pasi ka prova që kur kafshëve u injektohet serotonin, ato bëhen më pak agresive.
Megjithatë, këto shpjegime janë shumë problematike. Për shembull, ato nuk mund të shpjegojnë mungesën e dukshme të luftës në historinë e hershme njerëzore, ose parahistorinë dhe mungesën relative të konfliktit në shumicën e shoqërive tradicionale të gjuetarë-mbledhësve. Kjo është një çështje e debatuar shumë dhe ka disa studiues dhe shkencëtarë që pohojnë se lufta ka ekzistuar gjithmonë në shoqëritë njerëzore.
Megjithatë, shumë arkeologë dhe antropologë e kundërshtojnë këtë, dhe unë besoj se provat janë fort në anën e tyre. Për shembull, vitin e kaluar antropologu Patrik Soderberg botoi një studim të dhunës në 21 grupe moderne të gjuetarë-mbledhësve dhe zbuloi se, gjatë 200 viteve të fundit, sulmet vdekjeprurëse nga një grup ndaj tjetrit ishin jashtëzakonisht të rralla. Ai identifikoi 148 vdekje nga dhuna midis grupeve gjatë kësaj periudhe dhe zbuloi se shumica e tyre ishin rezultat i konfliktit njëri-në-një, ose grindjeve familjare. Në mënyrë të ngjashme, antropologu R. Brian Ferguson ka mbledhur prova bindëse për të treguar se lufta është vetëm rreth 10,000 vjet e vjetër dhe u bë e shpeshtë vetëm rreth 6,000 vjet më parë.
Dhe një problem i teorive biologjike të luftës është se ndërsa ato mund të jenë në gjendje të shpjegojnë shpërthime specifike të dhunës, lufta është në fakt shumë më tepër se kaq. Lufta është një aktivitet shumë i planifikuar dhe i organizuar, kryesisht i kryer dhe i organizuar në situata jo të dhunshme, që nuk përfshin një pjesë të madhe të luftimeve.
Në një nivel social, lufta jep një ndjenjë uniteti përballë një kërcënimi kolektiv. Ai lidh njerëzit së bashku – jo vetëm ushtrinë e përfshirë në betejë, por të gjithë komunitetin. Ajo sjell atë që James e quajti disiplinë – një ndjenjë kohezioni, me qëllime të përbashkëta. “Përpjekja e luftës” frymëzon qytetarët individualë (jo vetëm ushtarët) që të sillen me nder dhe joegoist në shërbim të një të mire më të madhe.
Në nivel individual, një nga efektet pozitive të luftës është se i bën njerëzit të ndihen më të gjallë, vigjilentë dhe më të zgjuar. Ajo jep kuptim dhe qëllim, duke kapërcyer monotoninë e jetës së përditshme. Siç thotë James, “Jeta duket e hedhur në një plan më të lartë fuqie”. Lufta gjithashtu mundëson shprehjen e cilësive më të larta njerëzore që shpesh qëndrojnë të fjetura në jetën e zakonshme, si disiplina, guximi dhe vetëmohimi.
Egoizmi i kësaj lufte ka një emër!
Një faktor i dukshëm është nxitja për të rritur pasurinë, statusin dhe fuqinë. Një motivim kryesor i luftës është dëshira e një grupi njerëzish – zakonisht qeveritë – për të rritur fuqinë dhe pasurinë e tyre. Grupi përpiqet ta bëjë këtë duke pushtuar dhe nënshtruar grupe të tjera dhe duke rrëmbyer territorin dhe burimet e tyre.
Zgjidhni pothuajse çdo luftë në histori dhe do të gjeni disa variante të këtyre shkaqeve: luftërat për të aneksuar territore të reja, për të kolonizuar toka të reja, për të marrë kontrollin e mineraleve ose naftës të vlefshme, për të ndihmuar në ndërtimin e një perandorie për të rritur prestigjin dhe pasurinë, ose hakmerret për një poshtërim të mëparshëm, i cili pakësoi fuqinë, prestigjin dhe pasurinë e një grupi. Konflikti aktual në Ukrainë mund të interpretohet pjesërisht në këto terma – rezultat i dëshirës së Rusisë për të rritur territorin dhe prestigjin e saj duke fituar kontrollin e Krimesë dhe duke iu përgjigjur goditjes së dobësimit të prestigjit të humbjes së qeverisë së saj të favorizuar në Ukrainë.
Së dyti, lufta është e lidhur ngushtë me identitetin e grupit. Qeniet njerëzore, në përgjithësi, kanë një nevojë të fortë për përkatësi dhe identitet që mund të shfaqet lehtësisht në etnicizëm, nacionalizëm ose dogmatizëm fetar. Na inkurajon që të kapemi pas identitetit të grupit tonë etnik, vendit ose fesë dhe të ndjejmë një ndjenjë krenarie për të qenë britanikë, amerikanë, të bardhë, të zinj, të krishterë, myslimanë, protestantë ose katolik.
Problemi me këtë nuk është aq shumë krenaria për identitetin tonë, por qëndrimi që krijon ndaj grupeve të tjera. Identifikimi ekskluzivisht me një grup të caktuar krijon automatikisht një ndjenjë rivaliteti dhe armiqësie me grupet e tjera. Krijon një mentalitet jashtë grupit, i cili mund të çojë lehtësisht në konflikt. Në fakt, shumica e konflikteve gjatë historisë kanë qenë një përplasje midis dy ose më shumë grupeve të ndryshme identitare – të krishterëve dhe myslimanëve në kryqëzata, hebrenjve dhe arabëve, hinduve dhe myslimanëve në Indi, katolikëve dhe protestantëve në Irlandën e Veriut, izraelitëve dhe palestinezëve, serbët, kroatët dhe boshnjakët, e kështu me radhë.
Përsëri, konflikti aktual në Ukrainë interpretohet lehtësisht në këto terma. Mosmarrëveshja mbi Krimenë qëndron në faktin se shumica e popullsisë së rajonit e identifikojnë veten si etnikisht rusë, ndërsa ukrainasit etnikë dëshirojnë të ruajnë identitetin e tyre të pavarur, larg ndikimit rus.
Çështja e ndjeshmërisë është gjithashtu e rëndësishme. Një nga aspektet më të rrezikshme të identitetit të grupit është ajo që psikologët e quajnë përjashtim moral. Kjo ndodh kur ne i tërheqim të drejtat morale dhe njerëzore grupeve të tjera dhe u mohojmë atyre respektin dhe drejtësinë.
Ne kemi fjalën, apelin në emër të së cilit protestojmë ,
”Për jetën,familjen,atdheun” çdo komb ka hisen e vetë të diellit lëreni ta shndrrisë atë.
Comentarios