Anjeza Musollari: Emigracioni është një plagë e hapur e historisë shqiptare

Emigracioni është një plagë e hapur e historisë shqiptare, por njëkohësisht edhe një dëshmi e mbijetesës sonë si komb. Në çdo kohë, në çdo kontinent, shqiptarët janë shpërndarë si gurë të një mozaiku që, ndonëse i shpërndarë, ka ruajtur ngjyrën dhe formën e vet: Nga Arbëreshët te Amerika – 500 vjet mërgim dhe shqip dhe gjallë.

Valët e para të emigracionit shqiptar nisin që nga shekulli XV, pas vdekjes së Skënderbeut, kur mijëra shqiptarë u zhvendosën drejt Italisë. Arbëreshët u vendosën në Kalabri, Siçili e Pulia, ku ruajtën për shekuj me radhë gjuhën, zakonet dhe ndjenjën kombëtare. Edhe pse lindën e vdiqën në një vend tjetër, kur u këndonin ninulla fëmijëve, kur luteshin, kur qanin – e bënin vetëm shqip. Sot, në shumë fshatra arbëreshe, fëmijët ende mësojnë të thonë "jam arbëresh, flas gjuhën e të parëve".

Mërgata e Rilindjes, kur fjala shqipe u bë ideologji

Në shekullin XIX, emigrantët shqiptarë në Egjipt, Rumani dhe SHBA nuk kishin vetëm mision ekonomik, por edhe një mision historik: rilindjen kombëtare përmes gjuhës. Ata themeluan shoqëri kulturore, klube, shkolla dhe gazeta në shqip. Në Sofje, Stamboll, Kajro, Boston, ushtarë e intelektualë përgatitën terrenin për Pavarësinë e 1912-ës – dhe shqipja ishte “arma” me të cilën rroknin ndërgjegjen kombëtare.

Gjuha që bëhet kushtrim

Në Luftën e Dytë Botërore dhe në Luftën e Kosovës, mërgata shqiptare nuk qëndroi spektatore. Me ndihmë financiare, propagandë dhe vetë pjesëmarrje fizike, ata treguan se mërgimi nuk e shuan ndjenjën kombëtare, por e ndez edhe më shumë.

Shqiptarë nga diaspora, sidomos nga Gjermania, Zvicra dhe SHBA, u kthyen për të luftuar për lirinë e Kosovës, duke lënë pas jetën e rehatshme për një ideal. Ndonëse mund të mos e kishin shqipen të përkryer, kur dëgjuan për masakrat dhe dhunën, zemra ua foli shqip.

Gruaja shqiptare në emigracion, mbrojtësja e gjuhës dhe e shpirtit

Në gjithë këtë histori mërgimi, një figurë del në pah me një rëndësi të jashtëzakonshme: gruaja shqiptare. Ajo ka qenë mbajtësja e gjuhës në shtëpi, mësuesja e fëmijëve, ruajtësja e zakoneve dhe e kujtesës.

Në mërgatë, shumë burra punonin jashtë, ndërsa gratë kujdeseshin që fëmijët të rriteshin me ndjenjën e të qenit shqiptar dhe kjo fillonte nga gjuha. Nga nëna që në Bruksel u mëson fëmijëve abetaren shqip pas mësimit frëngjisht, te gjyshja në Bronx që i përcjell nipit historitë e Skënderbeut, gruaja shqiptare është shtylla e identitetit në mërgatë. Ajo është edhe zëri i përmalluar i videos në WhatsApp, që i thotë djalit në Gjermani: “Mos harro, bir, kush je dhe nga vjen”. Dhe kur dhimbja i rëndon mbi sup, nuk ankohet në asnjë gjuhë tjetër – lotin e derdh shqip.

Sot, kur gjuha është ura me atdheun

Në kohët moderne, diaspora shqiptare është e përhapur në të gjithë globin. Por tashmë nuk është më vetëm sfidë mbijetese – është sfidë identiteti. Në një botë ku asimilimi ndodh natyrshëm, ruajtja e gjuhës është akt vullneti dhe dashurie. Në këtë sfond, shkollat shqipe në diasporë, organizatat kulturore, aktivitetet kombëtare si "Dita e Alfabetit", janë misione të përbashkëta të mbrojtjes së shpirtit kombëtar në dhe të huaj.

Në të gjitha gjuhët mund të flas për integrim, për shkollim, për jetesë. Por kur më dhemb shpirti, për mallin e vendlindjes, për varrin e prindit, për një këngë që s’harrohet, unë bërtas shqip.

Gjuha shqipe nuk është vetëm fjalor është gjaku që nuk bëhet ujë, është loti që nuk përkthehet. Në çdo cep të botës ku ka një shqiptar, shqipja është flamuri që valon pa shtizë, është betimi që bëhet pa zë, është përqafimi që kthehet në lutje. Dhe për sa kohë nënat tona do t’u thonë fëmijëve “Mos harro gjuhën tënde”, ky komb nuk do të shuhet kurrë.

Gjuha, Nëna dhe Atdheu – Zemra e Identitetit Kombëtar

Identiteti kombëtar nuk është thjesht një fjalë që përdoret në librat e historisë apo në fjalimet politike. Ai është një ndjenjë, një përkatësi, një gjendje shpirtërore që lind me ne dhe rritet bashkë me ne. Është mënyra si e ndjejmë veten pjesë e një populli, e një kulture, e një trashëgimie që na jep emër dhe dinjitet. Për shqiptarët, kjo ndjenjë mishërohet përmes tri shtyllave të shenjta: gjuhës shqipe, nënës shqiptare dhe atdheut tonë.

Gjuha – Pasaporta e përjetshme e Kombit

Gjuha shqipe është më shumë se një mjet komunikimi. Ajo është një monument shpirtëror, një dëshmi e ekzistencës sonë si popull. Me rrënjë të thella në historinë ilire, gjuha jonë ka mbijetuar pushtime, ndalime, përbuzje, por nuk është zhdukur kurrë. Ajo ka qenë gjithmonë aty, në këngët e nënave, në përrallat e gjyshërve, në fjalët e dashurisë dhe në betimet për liri.

Gjuha shqipe është një nga pasuritë më të mëdha që kemi si komb. Ajo përmbledh brenda vetes gjithë rrugëtimin tonë si popull, me të gjitha dhimbjet dhe lavditë. Është përmes saj që jemi lexuar nga bota, dhe është përmes saj që kemi folur me botën. Të shkruash e të flasësh në shqip është të ndjesh gjakun që të rrjedh me krenari në deje.

Ruajtja e gjuhës është ruajtja e vetvetes. Në një botë që po globalizohet me ritme marramendëse, ku gjuhët e vogla rrezikojnë të zëvendësohen nga gjuhë të mëdha e ndërkombëtare, shqipja ka nevojë për dashurinë tonë të përditshme. Sa herë zgjedhim të flasim në shqip, ta shkruajmë saktë, ta mësojmë me përkushtim, ne po e mbrojmë identitetin tonë nga harrimi.

Nëna – Rrënja e çdo shqiptari

Nëna është ajo që na jep jetën, por ajo është edhe ajo që na jep gjuhën, dashurinë për atdheun, dhe edukatën për të qenë njeri. Nga përqafimi i saj marrim mësimet e para për jetën dhe për botën. Nëna është mësuesja e parë, historiani i parë, atdhetarja e parë që njohim. Në zërin e saj dëgjojmë të kaluarën dhe shpresën.

Përmes nënës mësojmë ç’është sakrifica, durimi, krenaria. Ajo na mëson të jemi të ndershëm, të kujdesshëm, të guximshëm. Shpesh thuhet se kombi është aq i fortë sa janë nënat e tij. Dhe nënat shqiptare, përgjatë historisë, kanë qenë shembull i forcës dhe i dashurisë. Në kohë luftërash kanë rritur bij të lirisë; në kohë paqeje kanë rritur bij të dijes dhe punës.

Figura e nënës shqiptare është një pasuri që nuk mund të matet me fjalë. Ajo është kudo: në letërsinë tonë, në këngët popullore, në legjendat tona, në përditshmërinë tonë. Ta nderojmë nënën është të nderojmë rrënjët, gjuhën dhe historinë.

Atdheu – Gjaku dhe toka që na lidh me njëri-tjetrin

Atdheu është më shumë se një copë tokë. Atdheu është dheu i të parëve tanë, është historia që kemi trashëguar, është flamuri që valëvitet në erë kur ndjejmë krenari. Është gjuha që flasim, emri që mbajmë, dhe kënga që këndojmë në ditë gëzimi apo malli.

Të duash atdheun nuk është vetëm ndjenjë, është përgjegjësi. Është ta ruash mjedisin, ta respektosh ligjin, të kontribuosh me dije e punë. Atdheu nuk është vetëm Shqipëria apo Kosova si shtete – është çdo fshat, çdo qytet, çdo gur i lashtë, çdo histori familjare që mban gjallë kujtesën e kombit.

Për shqiptarët, atdheu është tokë që është mbrojtur me gjak. Historia jonë është histori e përpjekjes për liri dhe dinjitet. Prandaj ndjenja për atdheun është e thellë, ndonjëherë edhe e dhimbshme, por gjithmonë krenare. Ne jemi të lidhur me atdheun si me një prind, si me një zemër që rreh për të gjithë.

Identiteti kombëtar – Një thesar që duhet ruajtur

Kur flasim për identitetin tonë kombëtar, nuk flasim për një koncept abstrakt. Ai është i prekshëm: në gjuhën që flasim, në nënën që na rriti dhe në atdheun që na jep përkatësi. Identiteti ynë është ai që na bën shqiptarë, pavarësisht vendit ku jetojmë. Ai na mbron nga asimilimi, nga harresa, nga humbja e vetes.

Sot më shumë se kurrë kemi nevojë ta forcojmë këtë identitet. Në shkolla, në familje, në media, në jetën e përditshme. Të mos na vijë turp nga gjuha jonë, por të ndjejmë krenari. Të mos harrojmë sakrificën e nënave tona dhe të mos rrimë indiferentë ndaj fatit të atdheut.

Ne jemi brezi që duhet ta mbajë gjallë këtë identitet. Dhe kjo nis me fjalën e parë që themi, me respektin që kemi për nënën, dhe me dashurinë që ushqejmë për tokën tonë. Identiteti nuk është vetëm një kujtim i së kaluarës, por një udhërrëfyes për të ardhmen tonë.

Gjuha, nëna dhe atdheu janë tre thesare që çdo shqiptar duhet t’i mbajë në zemër. Ato janë të shenjta, të përjetshme dhe të pandashme nga njëra-tjetra. Në to qëndron forca jonë, historia jonë dhe e ardhmja jonë.

Ta duam shqipen, ta nderojmë nënën dhe ta mbrojmë atdheun – sepse vetëm kështu do të mbetemi krenarisht shqiptarë, kudo që të jemi dhe kudo që të jetojmë.