Resmi Osmani Roman
Kreu i dytë
4
Bujari Tanush Topia, kryezot i principatës së Arbërit, me kryeqëndër Krujën, atë ditë qershori, tok me të bijtë Andrean dhe Niketën, vëllanë dom Dominik, mjeshtrin e ndertimeve dhe kapitenin e ngarkuar me rojën e kështjellës, po i bënte kqyrje të imtësishme mureve , kullave dhe bedenave. Në shumë vende muret ishin rrënuar dhe çarë e kishte rrezik të vidhiseshin. Që nga koha e sundimit të Progonit, në ta nuk ishte vënë më dorë. Dha porosi të fillohej nga puna menjëherë. Ai u dilte përpara ngjarjeve të pritshme, të atyre kohëve të turbullta me luftra, lakmi e pabesi. Kështjella duhet të bëhej e papushtueshme.
Principata e Arbrit, kryezot i së cilës ai ishte, përfshinte zotërimin në hapësirën nga lumi Mat deri në Shkumbin, ultësirën bregdetare me kriporet e saj, fushat e begata me drith,bagëtinë e tarshë dhe kuajt e vrapit dhe pjesën e brendshme malore të pasur me pyje, për lëndë druri, luadhe për kullotë dhe gjah të egër. Mes principatës kalonin rrugët, që lidhnin veriun me jugun dhe dy lumenj.
Arbëria, pas luftrave të mbretit Karl d’Azhu në lindje, u pushtua dhe ai krijoi “Regno d’Albania”. Si edhe zotërit e tjerë të Arbërisë, tashmë edhe Tanushi, u kthye në katolik. Ishte vasal i mbretit, por gëzonte të drejtën e vetqeverisjes në principatën e tij. Në veri kufizohej me Balshajt dhe në jug me Muzakajt. Të dy kishin lakmi për zotrimet e tij dhe ai kishte filluar ta ndjente shtrëngesën dhe peshën shtypëse të tyre. I pari i qyteteve, brenda principatës ishte Durrësi në anëdet, i pasur, ku lulëzont tregtia dhe zejet, ai ishte një qytet madhështor, hijerëndë e krenar, që lidhte perndimin me lindjen ,nga ku niste rruga Egnatia. Qarkuar me mure të larta dhe zor i pushtueshëm, ishte nën pushtetin e Robertit të Napolit. Atje bënte ligjin mëkëmbësi i mbretit. DurrësinTanushi e kishte pikë në zemër, por në pamundësi për ta bërë të vetin. Ishte një eshtër që se gëlltiste dot. Kur zbriti nga Mati, zgjodhi Krujën. Qyteti, ishte si fole shqiponje i ngritur mbi shkëmb. Mbi të lartohej mali, që i siguronte shpatullat e që në dimër e zbardhte bora,teksa nën qytet bleronin ullinjtë. Në perëndim,veriperëndim dhe në jug, lartoheshin muret e gurtë, të lartë, me kulla, pirgje e bedena, që e bënin thuajse të papushtueshëm. Sheshi i qytetit të lartë, ku ishte kështjella dhe garnizoni, zejtarët, armëtarët dhe tregu, ishte i vogël e i pamjaftueshëm për ndërtime
13
familjare-qytetare, që sa vinin e shtoheshin, prandaj qyteti po zgjerohej jashtë mureve, në jug me lagjen Zaharia.
Tanushi dhe percjellësit e vet,u afruan dhe qëndruan në perëndim të mureve. Ishin si në një ballkon. Larg, nën ajrin që dridhej nga zhegu, dukej fusha dhe më tej deti. Më pranë ishin rrënojat e Zgërdheshit, qytetit të lashtë të Albanëve, pastaj fillonte të ngjitej kodra e nbushur me ullishta, që përfundonin rrëzë kalasë. Edhe pse të veshur hollë, dielli i vaposi, por ajri që zbriste nga mali i ermiruar nga sherebela dhe bimësia tjetër, i frskoi. Andrea, që ishte ndër ta më i riu, hapi krahët dhe mëngët e gjera të këmishës së bardhë ngjanë si krahë shqiponje.Ai u përkul paksa para mbi humnerë. Befas u ndje i lehtë si pupël dhe iu duk se do të merrte fluturim.
-Axha Dominik, do të fluturoj!
-Mos me shaka të tilla biri im, se e keqja bëhet kur s’ta don mendja- tha ai dhe e kapi nga krahu duke e tërhequr, teksa Andrea po qeshte hareshëm.
Atypari, kaluan një tubë vasha që ktheheshin nga tregu,të nisura e të stolisura, më e bukur njëra se tjetra. Të ndeshura pa pritur me grupin e burrave, ato u përulën me hijeshi në shenjë nderimi dhe u larguan duke kukurisur. Tanushit nuk i shpëtoi shikimi lakmitar i të birit dhe ajo dritëza që i shkëndijoi në sy.
-Kur vashat rriten dhe hedhin shtat, këkojnë burrë, kurse djemtë kur nisin e burrërohen, kerkojnë vashat. Si thua, vëlla Dominik, djalit tonë mos i ka ardhur koha për martesë?
Dom Dominiku, që ishte i thelluar në dituri liturgjike, e mendoi përgjigjen, teksa Andrean e mbuloi purpuri i kuq, që ati i kishte zbuluar mendimin e fshehtë.
-E pse jo vëlla. Nipi ynë tashmë është një trim në moshë. Martesa është e shënjtë. Tënzoti kur ngjizi Adamin dhe Even, i bëri sipas shëmbëlltyrës së tij, mashkull dhe femër.Perëndia i bekoi dhe u tha : Shtohuni dhe shumëzohuni e mbushni botën! Teksa shelbuesi, biri i Zotit Jezu Krishti, e shënjtëroi martesën kur tha: Njeriu do të lerë atin dhe nënën dhe do të bashkohet me gruan e tij dhe të dy do të jenë një mish.
-Vëlla Dominik, të kërkova një mendim, ti mbajte një meshë!
-Çdo përgjigje, që të mos jetë e gabuar, duhet të ketë brenda saj fjalën e shënjtë të Zotit, - mori e tha dom Dominiku.
14
- U pa kjo punë. Nuk na mbetet veç t’i gjejmë djalit tonë një nuse të bukur mu si zanë mali, të mençur, të fisme, nga derë e madhe dhe e fuqishme, që t’i sjellë pajë dhe t’i lindë trashëgimtarë. Pas tij i vjen siraja Niketës.
-E ku gjendet kjo pikë nuse, si e lindur nga zanat dhe e begatuar me gjithë të mirat e Zotit?
-Kam dëgjuar se Muzakajt kanë një vashë të bukur e të vyrtytshme që e quajnë Marë. Si thua, këtë verë, të marrish udhën për në Berat e të kërkosh dorën e saj e të bësh ujdinë? Ku ta dish, mbase u prishet mendja dhe i japin pajë atë rripin e tokës midis Semanit dhe Shkumbinit. Me këtë miqësi, qoftë edhe përkohësisht, ne sigurojmë paqe e qetësi per zotërimet tona në jugë.
Andrea dëgjonte por nuk bzante.Tata nuk kundërshtohet. Fjala e tij është e pakthyeshme dhe urdhëresë. Atë, kur të vinte koha, dhe me sa duket kishte ardhur, do ta pyesnin sa për të shkuar radhën, apo si i thonë për të larë gojën, për ta njoftuar dhe do të bënin të vetën, si t’ua donte puna dhe politika.Si ai, si Niketa, do të merrnin atë që do t’u jepnin.
Tanushit nuk i kishin patur mbarësi martesat e veta. Nga gruaja e parw, Vlajka Gropa, që vdiq e re, lindwn Andrea dhe Zamfina. Nga martesa e dytë, një fisnike nga dera e Blinishtëve, lindi Niketa, por edhe ajo qëlloi jetëshkurtër. Tanushi s’bëri martesë tjetër.
Nga porta e kështjellës hyri një kalorës. Patkonjtë trokëllinin në kalldrëmin e gurtë. Kur u afrua, hovi shkathët nga kali, u përkul dhe përshëndeti:
-Gëzuashi, fisnikëria juaj e ndritur dhe ju burra bujarë!
- Gëzim e të mira paç! Ç’lajm është ky që na sjell o kalorës, sa të ka bërë ta ngasësh atin sa i ka dalë shkuma?
- I mirë, fisnikëria juaj.
- Pa hë!
- Kapiten Niketa, më porositi që t’i them fisnikërisë suaj këtë lajm: dje në det ka bërë një shtrëngatë e hatashme. Në lundrim e sipër ishte një karavelë e mbretit të Napolit. Në të udhëtonte për në More të Greqisë një princeshë. Shtrëngata e capërloi keq karavelën si mos o zot, por nuk e mbyti, e përplasi në ranishte. Fati i detarëve nuk dihet. Shpëtuan çosa gra dhe kapiteni, që ishin në të
15
Princesha është Helena, bijë e mbretit Robert, që po udhëton për të shkuar në More te i fejuari për tu martuar. Në pritje për t’u ardhur një gjemi tjetër, ka bërë
konak në pallatin e Sinjorisë, në lagjen veneciane dhe është nën kujdesin e mëkëmbësit të mbretit. Ata që e kanë parë, se unë me të dëgjuar e kam, thonë se është aq e bukur dhe e hijshme, sa i thotë diellit dil të dal! Kaq.
Tanushi i dha lajmësit një pare floriri, por ai s’po luante vendit.
- Keni ndonjë urdhërim për kapiten Niketën?
- Thuaji që na e solle lajmin. Vetëm kaq.
Tanushi kqyri me radhë bashkëbiseduesit e tij. Nga lajmi i beftë, ata dukeshin paksa të hutur dhe s’dinin ç’të thoshin. Andrea mërmëriti me vete: ”Pa shih ç’na paska qenë!” Dom Dominiku bëri kryq dhe lavdëroi Zotin: “Të qofshim falë o Zot, që i shpëtove robtë e tu!”, pastaj iu kthye të vëllait:
-Vasaliteti, mirësjellja, politika, por para së gjithash zakoni arbror i mikpritjes, e kërkon që princeshës t’i urojmë mirëseardhjen dhe t’i bëjmë dhurata. Këtë e kërkon sëra e saj dhe nderi ynë. Tanush, duhet të nisësh një dërgatë! Se kush duhet të jetë dhe kë duhet të marrë me vete, mendoje vetë.
Për t’i shpëtuar saçit të diellit, të tre u tërhoqën në tremen e pallatit, me kollonata të mermerta dhe qemer të gurtë, mbushur me vazo borziloku, karafilash e kuvli me zogj këngëtarë. U ulën rreth tryezës së rëndë punuar me dru gështenje, që ishte në cepin lindor. Shërbenjësi i shtëpisë nuk mënoi t’u shërbente verë, që e hedhur në gota qelqi të hollë venecian, kuqëlonte me reflekse ngjyrë allë. Pinë në heshtje. Pos të tjerash, Tanushi i dha udhë edhe dërgatës që duhet të shkonte në Durrës.
-Andrea, ti që flet latinisht e italisht, por edhe si biri ynë, zgjidh tre trima nga të moshës sate dhe nisu për Durrës të përshëndesësh , t’i japish nderimet tona dhe mirëseardhjen princeshës anzhuine. Për dhuratë, darovite me një palë petka arbërore grarishte dhe stoli të arta e të argjendëta të punuara nga zejtarët tanë.
Andrea nuk e dha veten sesa e gëzoi kjo porosi e të atit.
-Si të urdhëroni ju imzot dhe ati im.
Niketa nuk e fshehu që i mbeti hatri nga ajo zgjedhje.
16
Mëkëmbësi i mbretit, për mbretërinë e Arbërisë, Çezare di Falkone dhe zonja e tij fisnike, e mirëpritën dhe u kujdesën me zell të shtuar për princeshën e bukur Helena dhe shpurën e saj, që ajo të ndihej mirë dhe të mos i lipsej asgjë. Në pallatin e sinjorisë, veçuan një kat me dhoma të mobiluara për princeshën, mëndeshën Çeçilia dhe zonjushat e shoqërimit dhe vunë në shërbim të tyre shërbenjëse dhe më të mirin e gjellëbërësve.
Ishte paraditja e parë e qëndrimit në Durrës. Zonja e nënmbretit, e nisur dhe e stolisur me tepri që të dukej sa më e hijshme, i bëri një vizitë mirësjellje princeshës dhe e ftoi që bashkërisht të kqyrnin qytetin. E nisën që jashtë. Pranë portit ishte kulla e rojave dhe dogbanes, që lidhej me murin e lartë. Muri i trashë dhe mbi dhjetë metra i lartë me bedena dhe pirgje, qarkonte qytetin anë e mbanë. Në kthim, hynë në portën e kalorësit. Quhej kështu se mbi të, lartohej një kalorës i bronzët me ushtë. Panë rrënojat e amfiteatrit madhështor, u ngjitën në pjesën e lartë të qytetit, nga ku dukeshin kambanoret e kishave, lagjet e mbushura me vila të bukura të venecianëve, amalfitanëve, arbërorëve, grekëve dhe në skaj, lagja e varfër e hebrejve.Më larg, në lindje nisnin e lartoheshin nën kaltërsinë e qiellit malet enigmatike të Arbërisë. Durrësi ishte qytet kozmopolit. Aty fliteshin gjuhët e të shumtëve popuj të Mesdheut. Qyteti pritej kryq e tërthor nga rrugë të shtruara me kalldrëm dhe sheshe, ku ngriheshin statuja të mermerta e të bronzta. Helena vuri re se kalimtarët dhe kalimtaret e rastit mbanin këmbët dhe me një buzëqeshje të pavetëdijshme, s’ia shqisnin sytë. Kjo në vend që t’i sillte kënaqësi, filloi ta bezdiste. Vizituan tregun e zhurmshëm, ku shitësit me zë të lartë ofronin mallrat e tyre. Helenës i pëlqeu qyteti, po sesi ishte, i mbyllur, i zymtë, dhe s’kishte të krahasuar me Napolin e zhurmshëm, gazmor e plot dritë.
Koha mezi shtyhej. Pas gjumit të drekës, mblidheshin në tremen e freskët, me dyshemenë e shtruar me mozaikë, në qendër të të cilëve ishte portreti i bukur i një vashe, mes mjë peisazhi plot lule, gonxhe dhe petale, rrethuar me medaljone që paraqisnin zambakë, lule, peshq , sirena e të tjera gjallesa nga bota nënujore.Të ulura në divanët e rehatshëm, lexonin me radhë rrëfenjat gazmore të Dekameronit, librin e parë të sapo botuar e kishin me vete. Pastaj lexonin poezitë dashurore, githë mall, ndjenjë e përdëllim të Petrarkës nga “Libri i këngëve” . Kur
17
vinte nata, secila jetonte me ëndrrat dhe mendimet e saj, në pritje të së nesërmes.
Në ditët që vijuan, pati vizita nga zonjat e shquara të dinjitarëve, fisnikërisë dhe borgjezisë tregtare të qytetit, aq sa iu mërzit dhe u dha porosi rojave, që të mos pranonin më njeri.
Ishte dita e katërt e qëndrimit në Durrës. Afër mesditës, u paraqit kryerojtësi i pallatit dhe përshëndeti duke thyer njerin gju.
-Princeshë!
-Më thuaj!
-Keni një vizitë.
-Kam thënë që nuk pres më vizitorë.
-Ky rast ndryshon nga të tjerët. Vizitori është bujari Andrea Topia,
biri i Tanush Topisë, kryezot i principatës së Arbërit, vasal i mbretit Robert.
-Çfarë moshe ka?
-Fare i ri, një djalosh.
Helena u mendua, pastaj i tha:
-Le të presë pak, pastaj të hyjë.
Më së shumti për forcë zakoni, i hodhi një sy vetes me ngut, ndërroi veshjen, krehu flokët, vuri stolitë e arta, pak parfum jasemini. Tani po, le të vinte.
Andrea, vet i katërt, pasi lanë kuajt në han, u paraqitën në pallatin e sinjorisë. Roja ,kur i thanë se kush ishin dhe përse kishin ardhur, i la të hynin në oborr dhe u ngjit të njoftonte princeshën.
Kur Andrean po e bjerrte durimi, te shkallët u dha oficeri dhe i ftoi të hynin.
-Jo të katër. Vetëm biri i kryezotit të Arbërisë.
Andrea mori boçen e petkave-dhuratë, peshtafin e arturinave dhe ia dha oficerit. Shoqëruesit mbetën jashtë. Oficeri priu dhe Andrea i shkoi pas. Përshkuan hajatin e stolisur me mozaikë dhe oficeri trokiti në derën në të majtë, në dhomën ku princesha priste vizitorët. Dera u hap nga brenda, prej njerës nga zonjushat e shoqërimit, e cila i ftoi të hynin.
Helena e priti vizitorin më këmbë në mesdhomë. Andrea s’u besoi syve. Princesha ishte ajo vasha-nimfë, që të pardjeshmen e hasi në ranishte me partallat e anijes të flakur nga deti, me teshat e lagura ngjitur pas trupit, të sfilitur
18
e me një hije frike në sy . Kurmi i saj mbante aromë deti. Por tashmë të çelur si një lule, me aromë jasemini, marramendëse, dinjitoze e hirshme dhe bukurishtuar. U trallis dhe i humbën fjalët që kishte menduar t’i thosh dhe një prushërim i brendshëm ia ndezi faqet flake.
-Princeshë!- tha dhe u përul lehtë, me oborrësi.
Fjala e parë u shqiptua si një mahnitje. Andrea ndjeu një si rëndesë në këmbë, një mpirje të lehtë të shtatit, shtangie dhe iu duk se nga pamja e saj buroi një shkulm drite, që i lbyri sytë dhe e qarkoi të gjithin. Ajo me buzëqeshje të mezidukshme në çipat e buzëve, i ndeu dorën. E mori në të tijën, që i dridhej: e vogël e nazike, e butë, e ngrohtë, i përçoi në brendi drithërimë e molisje, si ato të etheve, por kjo ishte një ethe e ëmbël. E puthi. Buzët ndjenë butësine dhe ngrohtësinë e asaj dore. Aroma e jaseminit ishte dehëse. U ndje si në jerm, teksa sytë e mjegulluar i ranë mbi fytyrën e saj. O zot! E si mund të ishte kaq mrekullisht e bukur një vashë, si e dalë nga një përrallë? Qafa e gjatë mbi supat e pjerrësuar, balli i lartë, fisnik, i lëmuar me reflekse sedefi, flokët e artë, që i derdheshin vilarë-vilarë si ujvarë rrëzëllitëse, sytë formë bajame me butësi pëllumbeshe, ninëzat që xixëllinin me dritë të butë ëmbëlcake, si të ishin burim drite, që të hynte drejt e në zemër e shpirt, qerpikë si krahë zogu, goja me buzë të plota, e çelur si lule shege, dhëmbët me bardhësi verbuese, buzëqeshja hyjnore, cipa e fytyrës si e zambakut të bardhë, që çel në agun e mëngjesit, beli që mund t’ia pushtoje me një dorë, shtati si selvi. Bukuria e vashës dhe ajo drita lodërtare e ninëzave në sy, e goditi në zemër, e turbulloi dhe hutoi, aq sa s’po gjente force t’i shqiptonte fjalët, që ishte përgatitur t’i thoshte. E kishte goditur një rrufe bukurie.
Të dy mbetën pa fjalë. Helena, në çast u kujtua, që kishte para vetes trimin, që i printe çetës së kalorësve që e përcolli për në qytet. Nuk gabohej. Ishte po ai: shtatlartë, koka me kaçurrela të zeza si pendë korbi, pamjebukur si truporet e Apolonit. Kishte veshur një tunikë të lehtë ngjyrë alle, stolisur me fije ari, belin shtrënguar me brez, ku dallohej tokza e argjendtë. Poshtë çorapeve të mëndafshta, pulpët e plota. E vetmja stoli ishte një gjerdan i artë, i plotë, ku varej një shqiponjë dykrerëshe. Prej tij rrezatohej valë-valë mirësi, siguri, fuqi dhe rini.
Para saj ishte shfaqur princi i kaltër i ëndrrave
19
Të dyve iu duk se bashkë me ajrin, po thithnin e po përçonin në zemër bukurinë, hijeshinë dhe hiret rinore të pranverës së jetës, diçka të veçantë e të re, të pa përjetuar më parë. Helenës, shtati i fërgëlloi i tëri nga ajo dalldisje e vërshim
i papërballueshëm ndjenjash. Ajo e pikasi hutimin, tronditjen dhe drithërimin e djaloshit, që qëndronte para saj si s’dinte ç’të bënte me veten. Ju dhimbs e deshi ta nxirte nga ajo stepje, pre e së cilës u ndje dhe vetë. Të ishte vallë kjo dashuria me shikim të parë? Duhet të pyeste zemrën!
I buzëqeshën shoshoqit si të zënë në faj. Kishte në ato buzëqeshje, një bashkfajësi të ndrojtur, tërheqje e mister për të fshehtat e pa treguara.
-Princeshë Helenë! Jam i dërguar nga ati im, Tanush Topia, kryezot dhe sundimtar i principatës së Arbrit, t’u shpreh urimet për shpëtimin e jetës suaj dhe t’u mirëseardh si mysafire e rrallë, që fati e solli të na ndrisë me bukurinë e saj principatën tonë. Të gjithëve na erdhi shumë keq për atë që ju ndodhi e që ju rrezikoi jetën.
-Ka emër djali i kryezotit të Arbrit?
I zënë që sefte në një gabim, Andrea s’e desh veten.
-Andrea, Andrea Tanush Topia.
Emër i bukur, mendoi Helena A-n-d- r- e-a, gërmëzoi me vete emrin e tij. Tingujt e shqiptimit kishin kumbim e muzikalitet.
-Pse nuk ma shfaqët pardje në ranishte, kush ishit në të vërtetë, po u hoqët si një kalorës i zakonshëm , që i ra udha andej pari?
-Sepse, ngaqë edhe ju, nuk rrëfyet të vërtetën. Gjithësesi, e kuptova që ju nuk ishit ajo që më thatë. Tani ja ku jemi, të vërtetë e pa të fshehta.
Ajo e ftoi të ulej në poltronën kundruall kolltukut të saj dhe porositi që vizitorin e fisëm ta gostitnin. Andrea u ul. Ra heshtje, një heshtje që fliste me gjuhën e saj të fshehtë, pa fjalë, me shkëndijimin që buronte nga sytë, vështrimet, atë buzagazin e mezidukshëm, që vibronte në cepat e buzëve e që kishte aq shumë mirësi, lodrimin e asaj drite mallëngjyese në fytyrë. Gjithçka ishte si një pasqyrë e shpirtit, që vinte së brendshmi. Një thirrje, një grishje dëshërimi, që ata s’e fshihnin dot dhe zor se do të gjenin fjalë ta shprehnin. Shpesh gjuha dhe
20
fjalëtjanë të varfëra për të shprehur pasurinë e ndjenjave. Andrea u shkëput nga ai jerm molisës ëmbëlcak dhe mori e tha:
-Princeshë, nëse më lejoni t’u pyes, për ku ishit nisur duke çarë detin?
-Me vullnetin e tim et, mbretit Robert të Napolit, prej një viti jam e vluara e Filip de Kurtenay, perandori Latin i Kostantinopojës dhe Bail i Moresë. Po shkoja të martohesha. Të duket çudi apo jo?
-E njihni, desha të them e keni parë të fejuarin tuaj?
-Jo. As parë, as njohur.
-I lumi ai. Ja kam zili për thesarin që po merr. Se ju me bukurinë që keni, hiret që ju begatojnë dhe fisnikërinë e gjakut, jeni një thesar i vërtetë. Nuk ju duket që nisja e udhëtimit, me shtrëngatën që e ndërpreu është një ogur i keq?
Helena edhe pse e mikluar nga lëvdata e Andreas, që ç’është e vërteta iu duk ca e guximshme, ndërroi kahun e bisedës dhe i rrëfeu bashkëbiseduesit, tmerrin dhe lemerinë e lundrimit, shkaktuar nga shtrëngata e paprtiur. Andrea e ndoqi gjasme me vëmendje, por në të tjera vise i shkonte mendja.
- Princeshë, ne arbrit kemi një të thënë : ” Jo çdo e keqe vjen për keq dhe jo çdo e mirë vjen për mirë.”
- E keqja po dihet, të mirën ku e shihni?
- Që u njohëm bashkë. Duket që dora e fatit u solli për tek mua. Ne jemi bërë për njëri-tjetrin.
Andrea, më në fund e tha atë që po e mundonte. Priti ndonjë qortim për guximin e tij, por s’pati përgjigje. Ajo i hoqi sytë prej tij, psherëtiu dhe një tis trishtimi i hijesoi fytyrën e bukur.
Ra heshtje.
-Je i martuar apo i fejuar?
-Jo. As fejuar , as martuar.
-Kaq i turpshëm je me të gjitha vajzat, apo vetëm me mua.
Ai nuk u pergjegj.
Helena deshi ta gërgiste:
-Të kanë thënë vajzat e vendit tend që je djalë i bukur?!
-…….
21 Princesha po e tepronte. Mos vallë donte të eglendisej e tallej me drojtjen e tij? Jo edhe pse ishte bijë mbreti. Deri aty, jo! Ai ndërroi bisedë:
- Do të ktheheni në Napoli?
Ajo vuri re që në zërin e butë, të ngrohtë e melodioz, vibronte një gulç, si një makth, që i gurgullonte në grykë, në pritje të një pergjigje që nuk do ta donte ta dëgjonte dhe ndjeu vetiu për të keqardhje drithëruese. Ishte kaq i mire.
- Jo. Andej është nisur një karavelë tjetër që do të më shpjerë atje për ku isha nisur.
Andrea vuri re ca nuance keqardhjeje në atë që ajo tha, si të mos donte ta bënte atë udhë për ku ishte nisur. Mendoi se ishte volia për të zbrazur atë që i ziente në shpirt.
- Dhe do të martoheni me një të panjohur e do të lidheni me një që s’e keni pare kurrë, vetëm se ai është princ e sundimtar i Moresë?
- Ky është fati dhe vullneti i atit tim, mbretit Robert e që jam e detyruar t’i bindem, ashtu si çdo fëmijë urdhërimeve të atit,ca më shumë kur ai është mbret.
Andreas s’ju durua më. I kapi të dy duart dhe si i çakërdisur, me përdëllim e lutje e pa ngultas në sy sa ajo u tremb.
-Mos Helenë, mos e bëj! Martohu me mua! Bëhu mbretëreshë e zemrës sime! Do të bëj të lumtur, do të dhuroj dashurinë, zemrën dhe shpirtin tim dhe gjithëçka i takon të ketë një princeshë, një jetë ëndërrash! Edhe nëse s’jam mbret, populli ynë për këto raste ka një fjalë: ”Shokun e mirë e në majë të gurit!”
Ajo i tërhoqi duart dhe u ngrit më këmbë. E çuditi kthesa që mori biseda.Pa shih! Dhe ajo pandehu se ai ishte i turpshëm! Thellë në shpirt ajo u ngazëllye dhe miklua. I kishte pritur ato fjalë, por krenaria e kastës ngriti krye:
-Si guxon?! Me dy herë të parë!
-Mos më bëj me faj. Ta dish se ç’prush më ke ndezur në zemër,një prush që djeg e përvëlon. Janë shkëndijat e syve të tu të bukur , që i dhane zjarr.Dhe ky zjarr shuhet veç me zjarr. Është dashuria që ma shkallmon gjoksin dhe ma ushqen guximin. Dashuri me shikim të parë. Kisha dëgjuar, por se kisha besuar, por ja që më ndodhi. Pa guxim e rebelim, nuk arrihet as dashuria, as lumturia. Nuk e dua tani përgjigjen. Mendohu, pyet zemrën, pastaj më thuaj. Përgjigjen do të vij ta
22
marr nesër, në këtë kohë. Princeshë, gjer nesër,- tha këto e flakë i kuq në fytyrë, u përul lehtësisht dhe doli me vrull, si të ishte i shkalluar!
Jashtë e prisnin trimat. U hipën kuajve dhe Andrea u priu në anëdet duke kalëruar si i marrë.Trimave s’u tha asnjë fjalë, veç i grahte kalit duke kalëruar me
turravrap, si i çakërdisur për të arritur në atë askund ku se priste askush.Gjithëçka ishte tëhuajtësuar. Asgjë s’ishte si më parë.As dielli që u ul prapa detit për të ndriçuar gjysmën tjetër të botës, as yjet të varur si ca frute të artë në pemën e qiellit, as trimat që e pasndiqnin…. Vonë u kthyen në Krujë. Hynë në një pijetore. Andrea ishte i dehur edhe pa pirë.
Rrëkëllyen qelqet me verë dhe u zdërhallën deri vonë.
6
Natë e pagjumë. E shkurtër nata e qershorit, por e gjatë dhe e pasosur lëngata e Helenës. Dashuria. Amore. Një fjalë e vetme, magjike, shpirtrazuese, sëmundje e ëmbël, drithëruese, nga e cila ajo nuk donte të shërohej kurrë. Erosi kishte zbritur nga lartësitë qiellore, me pamjen e Andreas dhe me shigjetën e tij kishte goditur zemrën e saj. Eliksiri i dashurisë ishte bërë njësh me gjakun, ushqente mendjen, trazonte mendimet. Ishte si flakë zjarri, që po e digjte dhe e shkrinte të tërën. Andrea ishte pishtari që i ndezi dashurinë dhe ajo flutura, që sillej rreth flakës së tij, duke e ditur edhe se mund të digjej. Dashuria! Burim i të gjitha shpresave, pritmërive , të mirave, kënaqësive, por edhe i psherëtimave, mundimeve të hidhura, mallit dhe pritjes së të dashurit. Dëshirimit të fjalës së ëmbël, përdëllimit, shikimit të dritësuar, por edhe të asaj heshtjes që flet dhe grish shpirtërat të bëhen njësh trup e shpirt. Kthehej e përpëlitej në shtresa, pa gjetur prehje. Gjumi ishte arratisur dhe mendja e trazuar, sillte e përsillte, vegime, ngjarje të dëgjuara , të ndodhura e të pritshme, pa rregull e rend. Në këtë pështjellim ndjenjash, mbushur me udhëkryqe, ajo nuk arrinte të dinte se ku duhet ta shpinte rruga që do të zgjidhte. Po kur kthjellohej, kishte vetëm një përgjigje: Andrea Topia. Vetiu bënte krahasime, në imagjinatë: dy emra, dy pamje, dy njerëz, dy jetë të pritshme. Filip de Kurtenay, i panjohur. Për të ai ishte veç një emër, një princ –hije , nga një derë dinastike, me tituj të trashëguar. Si ishte ai? Të tillë princa e mbretër, kishte parë shpesh në oborren e atit të saj. Fodullë, mëndjemëdhenj e përbuzës për gjithkënd që kishin ndën vete, mburravecë,
23
krenarë për atë që ishin dhe zotëronin dhe servilë e të nënshtruar ndaj atyre që kishin mbi vete. Ata i konsideronin gratë si ca stoli të oborrit të tyre, kukulla, të
bindura e të nënshtruara, si nëna të trashëgimtarëve dinastikë. Ata kuturisnin dhe i lejonin vetes të dëfreheshin, flirtonin dhe dashuroheshin me të tjera gra, të oborrit të tyre apo kurtizane të sërës së lartë. Frut i një lidhje të tillë jashtmartesore ishte edhe ajo vetë. Oborret mbretërore! Ajo i njihte me rrënjë. Prapa shkëlqimit të rremë, ballove dhe jetës mondane, fshiheshin intrigat, dredhitë, komplotet, tradhëtitë, thika dhe helmi nga një herë edhe sëpata e xhelatit. Andrea ishte ndryshe: i ri, i hijshëm, fisnik nga sjelljet dhe gjaku, i dashur, fjalëmbël, i gatshëm për të sakrifikuar gjithçka për hir të dashurisë që kishte për të. A nuk i tha ai të djeshmen, atë fjalën e urtë të popullit të vet: ”Me shokun e mirë dhe në majë të gurit! ”Ajo ishte mbretëresha e zemrës së tij dhe ai mbreti i zemrës së saj. Ajo po turrej drejt së panjohurës, me një të sapo njohur, por që e donte dhe e besonte. Po a nuk ishte e tillë edhe jeta që e priste atje për ku e kishin nisur?
E dashuronte Andrean. Ishte vullneti i Zotit. Të thënës nuk i shpëton dot as vdekja!
Ndaj të gdhirë e zuri gjumi. Gjumë i shqetësuar e plot ëndrra të rrëmujshme.
Kur e zgjoi Çeçilja, dielli kishte kohë që qe ngritur në lindje. Mëndesha e ndihu të lahej e të vishej, pastaj i shtruan mëngjesin. Ngjëroi pa oreks një rriskë bukë të ngrohtë me mjaltë dhe një gotë qumësht. Çeçiljen, që e njihte që fëmijë, e merakosi pamja e saj si e përhumbur dhe hija e atyre dy gjysmë hënëzave posht syve të bukur.
- Çfarë e shqetëson kanakaren time?
Helena e vonoi përgjigjen. Mëndesha e kishte rritur. Ajo ishte si të qe nëna e saj. Asaj, ashtu si edhe nënës, nuk mund t’ia fshihte.
- Kam rënë në dashuri!
Çeçilja e mori për shaka. Helena i kishte qejf hokat. Dhe iu përgjigj po me shaka.
- Kush është ai trim që i ka rrëmbyer zemrën pëllumbeshës sime?
- Një arbër, Andrea Topia, biri i kryezotit të Arbërisë, që ti e pe si kalorës në ranishten e bregdetit, dhe dje, që na uroi mirseardhjen në emër të atit të vet.
24
Çeçilja u step.Helena fliste ngadalë, me fjalë të shkoqura dhe pamje fytyre të vendosur. Kjo nuk ishte më shaka.
- Edhe?
-Më do dhe e dua. Do të martohemi. Gjeta fatin dhe dashurinë time. Rruga ime mbaron këtu. Ti, Nënolja ime dhe zonjat e shoqërimit, do të ktheheni në Napoli. Je dëshmitarja e vetme që do t’i kumtosh mbretit atë që ndodhi dhe që do t’i thuash se unë gjeta dashurinë dhe burrin e jetës dhe që ika me ‘të me dëshirën time. Do të ikim sonte mbrëma. Askush nuk duhet ta dijë. Mëkëmbësi i mbretit le ta marrë vesh nesër. Do t’i thuash të mos bëjë asnjë veprim, e të dërgojë ambassador në Krujë.
Çeçilja u çmerit,mbeti, u ndodh para një befasie të pa spjegueshme. Pastaj me pjekurinë dhe mençurinë e moshës, e këshilloi të hiqte dorë nga ky trill , që ngjante si çmenduri, të mos shkelmonte zgjedhjen e atit të saj, mbretit, të mos e turpëronte atë me këtë skandal të përmasave të mëdha. Por qe e kotë. Iu lut ta linte vetëm me padurimin e saj.
Ajo e priste Andrean, ashtu siç prêt toka e rreshkur shiun e verës, ai ishte shiu që do të shuante zjarrminë e saj, që po i zinte frymën. Më së fundi ai erdhi.Bashkë me të hyri drita, shpresa, gëzimi.Ajo u ngrit më këmbë dhe i doli përpara. Andrea priste një fjalë, një të vetme ,që do të ishte lumturia apo fatkeqësia dhe vuajtja e tij. Midis tyre ishte një hap,që mund të ishte humnera apo rruga për në parajsë. Helena mori e tha:
-Andre Topia, po në rast se Helena d’Anzhu, nuk i përgjigjet dashurisë sate ,ti çfarë do të bëje?
-Do ta rrëmbeja, ashtu siç rrëmben shqiponja prenë e saj- tha ai pa asnjë mëdyshje.
-Atëhere rrëmbemë!
Ai e kapërceu atë hap që i ndante, e përqafoi me krahët e tij të fuqishëm, e ngriti hopa si të ishte pupël, u rrotullua mu si qerthull, buzët u puqën dhe sosh rrodhi mjaltë, që u pikoi në shpirt e zemër. Me të në prehër u ul butësisht në divan dhe shestuan arratisjen e tyre fatlume, si të ishte fillimi injë feste të pafund.
Tirane, shkurt –shtator 2018
