Agim Vuniqi: Midis dëshmisë diplomatike dhe së vërtetës juridike

Kosova në mes të dyshimeve apo të një realiteti te ri politik

Dëshmia e James Rubin në Dhomat e Specializuara në Hagë, ku ai e përshkroi Hashim Thaçin si figurë politike pa autoritet ushtarak dhe përmendi kontaktet e Ramush Haradinajt me CIA-n, ka hapur një valë të re debatesh. Për disa kjo është “e reja e madhe” e gjykimit, për të tjerë thjesht një lojë politike. Por nëse i kthehemi faktit juridik, tabloja është më e qartë.

Haradinaj dhe dilema e “mungesës së provave”

Ramush Haradinaj u gjykua dy herë nga Tribunali i Hagës për ish-Jugosllavinë (ICTY). Vendimi i parë i datës 3 prill 2008 (Prosecutor v. Haradinaj, Case No. IT-04-84-T) e shpalli atë të pafajshëm për të gjitha pikat e aktakuzës. Pas apelimit nga Prokuroria, çështja u rikthye në rigjykim. Edhe atëherë, më 29 nëntor 2012 (Prosecutor v. Haradinaj et al., IT-04-84bis-T), gjykata përsëriti: Haradinaj është i pafajshëm.

Megjithatë, në opinion publik mbeti formula: “u lirua për mungesë provash”. Ky është një keqinterpretim i rrezikshëm. Në juridikën ndërkombëtare nuk ka kategori të ndërmjetme. Nëse provat nuk kalojnë pragun e standardit “përtej dyshimit të arsyeshëm” (beyond reasonable doubt), gjykata nuk mund të dënojë. Dhe vendimi është pafajësi. Kështu, Haradinaj është po aq i pafajshëm sa çdo qytetar tjetër.

Është e vërtetë se ICTY nuk parashikon kompensim financiar automatik për të pandehurit e shpallur të pafajshëm. Vetëm në raste të paraburgimit të paligjshëm ose gabimeve flagrante proceduriale (neni 85 i Rregullores së Procedurës dhe Provave të ICTY) jepet dëmshpërblim. Por kjo nuk e ndryshon faktin themelor: Haradinaj ka statusin juridik të pafajësisë.

Krahasime me raste të tjera

Një shembull i ngjashëm është rasti i gjeneralit kroat Ante Gotovina. Fillimisht i dënuar me 24 vjet burg më 15 prill 2011 (Prosecutor v. Gotovina, Case No. IT-06-90-T), ai u shpall i pafajshëm nga Dhoma e Apelit më 16 nëntor 2012 (IT-06-90-A). Edhe këtu u përdor në opinion formulimi “mungesë provash”, por juridikisht Gotovina është i pafajshëm.

Në Kosovë, rasti i Fatmir Limajt në çështjen “Kleçka” është një tjetër ilustrim. Në vendimin e 30 nëntorit 2005 (Prosecutor v. Limaj, IT-03-66-T), ai u shpall i pafajshëm, dhe Apeli më vonë e konfirmoi vendimin. Edhe aty dëshmitë nuk qëndruan, por vendimi është pafajësi, jo “dyshim i përjetshëm”.

Rubin dhe Thaçi

Dëshmia e James Rubin nuk është provë forenzike, por kontekst diplomatik. Ai foli për perceptimin amerikan gjatë luftës: Hashim Thaçi shihej si fytyra politike e UÇK-së, jo si komandant i drejtpërdrejtë në terren. Kjo mund të ndihmojë mbrojtjen e Thaçit, por nuk mjafton për të rrëzuar aktakuzën – gjykata do të vendosë mbi bazën e provave të mbledhura nga Prokuroria.

Po ashtu, përmendja e kontakteve të Haradinajt me CIA-n nuk është e re; dihet se shërbimet perëndimore kishin komunikim me disa komandantë të UÇK-së. Por kjo nuk ka peshë penale. Nuk ekziston asnjë provë që këto kontakte të kenë ndikuar në gjykimet e ICTY.

Pretendimet se Rubin është “këshilltar i Vuçiq” nuk janë të verifikuara nga burimet serioze ndërkombëtare. Ato duken më shumë si përpjekje për ta delegjitimuar dëshminë e tij.

Mesazhi i vërtetë

Çështjet e Hagës janë komplekse, por një gjë është e qartë:

• Ramush Haradinaj është i pafajshëm sipas vendimeve të ICTY (2008 dhe 2012).

• Fatmir Limaj është i pafajshëm (2005).

• Ante Gotovina është i pafajshëm (2012).

• Hashim Thaçi është ende në proces.

Gjithçka tjetër janë interpretime politike. Në diskursin publik shqiptar e rajonal shpesh përzihen faktet me narrativat: “u lirua nga mungesa e provave”, “e shpëtoi CIA”, “mbrohet nga Amerika”. Por këto janë konstrukte politike, jo konstatime juridike.

Realiteti i ri politik…

Në vitin 2025, Kosova gjendet mes një realiteti të ri politik dhe një trashëgimie të vjetër gjyqësore. Procesi ndaj Thaçit ka marrë përmasa politike, jo vetëm juridike. Dëshmitë e tipit Rubin, më shumë se sa ndihmojnë në zbardhjen e së vërtetës, e ushqejnë narrativën politike brenda dhe jashtë Kosovës.

Në një vend me institucione të brishta, ku drejtësia shpesh perceptohet si selektive dhe politika si dominuese, gjykimet ndërkombëtare mbeten terren i dyfishtë: për njërën palë, janë mjet i drejtësisë; për tjetrën, instrument i padrejtësisë politike.

Lexuesi i painformuar duhet të dijë një të vërtetë të thjeshtë: gjykatat ndërkombëtare nuk shpallin “dyshime”, por vetëm fajësi ose pafajësi. Gjithçka tjetër është politikë, perceptim, apo dezinformim. Dhe Kosova, për të ecur përpara, ka nevojë më shumë për të parën sesa për të dytën.