Agim Vuniqi: Goditja e parë diplomatike dhe pasojat e tejzgjatjes institucionale

Kosova në selinë e Ambasadës Amerikane: Goditja e parë diplomatike dhe pasojat e tejzgjatjes institucionale

Nga Agim Vuniqi

Vizita e diplomatit amerikan Brendan Hanrahan, zyrtar i lartë në Zyrën për Çështje Evropiane dhe Euroaziatike në Departamentin e Shtetit, shënoi javën e kaluar një moment të rëndësishëm, për shumëkënd edhe alarmues, në marrëdhëniet SHBA–Kosovë. Takimi i tij me kryeministrin e Kosovës dhe krerët e partive opozitare, i zhvilluar në mjediset e Ambasadës Amerikane në Prishtinë, nuk ishte thjesht një akt diplomatik rutinë — ishte një sinjal i koduar i zhgënjimit amerikan ndaj mungesës së funksionimit të institucioneve shtetërore në Kosovë.

Në një kohë kur vendi është në javën e pestë pa Kuvend të konstituar, pa kryetar parlamenti dhe me institucione të përkohshme që funksionojnë në një vakuum të thellë, ky takim nuk u mbajt në ndërtesën e Qeverisë apo Kuvendit të Republikës. U mbajt në një copëz territori amerikan – në selinë e Ambasadës – dhe kjo ka simbolikë të thellë: Kosova nuk ka aktualisht një adresë zyrtare të legjitimitetit institucional.

Fiasko e parë diplomatike pas zgjedhjeve

Që nga mbajtja e zgjedhjeve të parakohshme, vendi nuk ka arritur të bëjë hapin bazik demokratik: konstituimin e Kuvendit. Dështimi në zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit pas më shumë se 40 tentativash është jo vetëm precedent politik i padëgjuar, por edhe dëshmi e mungesës së vullnetit për bashkëpunim politik. As mazhoranca fituese nuk po arrin të tejkalojë konfliktet e brendshme, as opozita nuk po shfaq maturi dhe përgjegjësi në raport me vendin.

Ndërkohë, institucionet kryesore që do duhej të garantonin funksionimin e shtetit, janë paralizuar nga kriza politike. Në këtë situatë, SHBA-të, aleati më i fuqishëm i Kosovës, kanë dërguar një përfaqësues të mesazhit: “Ne jemi këtu sepse ju s’po jeni aty ku duhet të jeni.”

Diplomacia në territor të huaj: Domethënia e vendit të takimit

Takimi në selinë e Ambasadës Amerikane nuk ishte rastësi. Ai tregoi se partnerët ndërkombëtarë nuk i konsiderojnë aktualisht institucionet kosovare si të funksionalizuara. Ata nuk kanë me kë të bisedojnë zyrtarisht sepse Kuvendi nuk ekziston. Për pasojë, i vetmi vend ku mund të zhvillohet një dialog me “përfaqësuesit e Kosovës” mbetet territori amerikan – simbolikisht dhe realisht.

Ndërkohë, Presidentja e vendit, Vjosa Osmani, ndodhej në SHBA për një vizitë zyrtare. Në këtë mozaik institucional të çuditshëm, ajo përfaqësonte e vetme shtetin në kontaktet ndërkombëtare. Një tablo që ngjan më shumë me një protektorat të mbetur peng të vetvetes sesa me një republikë parlamentare funksionale.

Kosova, ende një “foshnje politike”

Metafora e Kosovës si një foshnje që ecë luhatshëm dhe përkundet në “kopshtin e Ambasadës” tingëllon e ashpër, por është reale. Kosova ka mbi 16 vjet që ka shpallur pavarësinë, por funksionaliteti i brendshëm institucional ende lë për të dëshiruar. Në vend të një klase politike të pjekur, që merr përgjegjësi për vendimet shtetërore, shohim një kastë që e përdor pushtetin për llogari personale dhe partiake.

Në vend të konsensusit mbi interesa shtetërore, mbizotëron kokëfortësia dhe arroganca e numrave. Ky është dështimi më i madh i klasës politike që nuk arrin të kuptojë se shteti është mbi partitë.

Pasojat ndërkombëtare: Rënie besimi dhe stagnim euroatlantik

Kjo krizë institucionale ka pasoja të drejtpërdrejta në planin ndërkombëtar. Procesi i liberalizimit të vizave sapo ka nisur, por çdo sinjal i mungesës së stabilitetit e zbeh besueshmërinë ndaj Kosovës në sy të BE-së. Marrëveshjet e arritura në Bruksel dhe Ohër po mbeten në letër, dhe ky boshllëk institucional do të përdoret nga Serbia dhe faktorë të tjerë armiqësorë ndaj Kosovës për të vënë në pikëpyetje seriozitetin e shtetësisë së saj.

SHBA-të nuk e kanë humbur plotësisht durimin, por me këtë vizitë treguan se ai është në prag. Kjo ishte një goditje e parë, një paralajmërim, një ftesë për vetëdijesim politik.

Koha për përgjegjësi 

Moskonstituimi i Kuvendit nuk është vetëm krizë politike. Është krizë e shtetësisë. Është tregues i mungesës së një kulture demokratike dhe shtetformuese. Është alarm për nevojën e një reflektimi të thellë kombëtar: a duam të kemi një shtet të funksionuar, apo një ndërmarrje politike të përkohshme?

Kosova nuk mund të përjetësohet në rolin e foshnjës ndërkombëtare. Ajo duhet të ecë në këmbët e veta, të ndërtojë institucione të qëndrueshme dhe të fitojë respekt me vepra, jo vetëm me deklarata për shtyp. Mesazhi nga Washingtoni ishte i qartë: Kosova duhet të ketë shtëpinë e vet politike, jo vetëm çerdhen diplomatike të Ambasadës.