Dua ta them dhe ta vë theksin që në krye të herës, se qëllim kryesor i sotëm i poezisë shqiptare, kudo që ajo lëvrohet është pozitivitet dhe se kjo synon me qëllimin kryesor të dukshëm e të padukshëm të saj që të jemi një laborator i gjuhës që na hap ne para botës.
Disa mund të mendojnë se është kuriozitet, madje edhe një vendim i marrë, që dikush do të zgjedhë të shkruaj libra mbi poezinë dhe të referohet tek ata që sot botojnë dhe shkruajnë masivisht. Tek kjo “marrëzi” nuk ka emra ndoshta të mëdhenj, nuk ka “poetë të vërtetë”, por ka masivitet, ka thurrje dhe shthurrje normative, ka një laborator gjuhe. Por nuk është rastësi kjo që bëra si parantesë. Unë e di se studentët e sotëm i gjejnë të gjithë poetët jashtëzakonisht të vështirë. Për 18-vjeçarët duke u përgjumur në “modernizëm” dhe “postmodernizëm”, apo dhe jashtë e brenda “tradicionales”, shpesh nuk mund të lënë anash ata që lidhen e shkruajnë thjesht poezi në hapësirat internetike, ndërsa fillojnë jetën e të rriturve dhe poetëve me emër, një mendje si ata që jemi mësuar me plot gojën tonë ti quajmë poetë të artit të vërtetë të fjalës. Kjo është gati e pakuptueshme? Jo dhe aq.
Por me kalimin e viteve, pasioni për poezinë ka evoluar në diçka brutalisht jo-akademike deri në atë pikë sa tani që unë mendoj, si shoqëri, kemi nevojë për një kurs përplasjeje, në arsyen pse poezia nuk është vetëm një pjesë e rëndësishme e dietës së çdo lexuesi të rritur, por është bërë jetësore.
Rreth vitit 2001, unë dëgjova një Drejtor Ekzekutiv të një biznesi komunikimi i cili i tregoi audiencës së tij në një sallë me akademikë, studentë dhe kërkues shkencorë, se më shumë njohuri botohen në internet çdo ditë, nga sa poeti në përgjithësi kishte qasje në tërë jetën e tij, sidomos në vendet me hapësirë të kufizuar, ose tek ata që pasuan dhimbjen post-komuniste, totalitare, sikurse është dhe vendi ynë. E dëgjova dhe prita ndonjë koment, ndonjë… Mbaj mend që jam tronditur vërtet në mënyrën sesi kjo deklaratë shkoi pa diskutim. Audienca e besimtarëve përreth nuk dukej se do të binte në sy. Ishte sikur edhe në vetë industrinë e komunikimit, mjetet e komunikimit, gjuha e anët e ndërlidhura me të, po zhvlerësoheshin. Që atëherë, në një botë gjithnjë e më të mbizotëruar nga mediat sociale, ky zhvlerësim i fjalëve ka vazhduar të ecë me një të shpejtë marramendëse. Tani po i afrohemi një bote me syze në të cilën një fjalë mund të nënkuptojë saktësisht se çfarë dëshiron të thotë çdo vlerë e saj, apo çdo nënkuptim i saj, me kusht që të rikthehet shpesh dhe mjaftueshëm aty ku dikur të huajt na quanin “Kombi i Fjalëve të Urta”.
Kjo nuk është aspak befasuese. Fjalët tregtohen aq shpejt dhe aq lehtë sa që janë në rrezik të shfaqen po aq të egër dhe të manovruar si monedha e zakonshme në dëm të kuletës Kombëtare më të çmuarës Gjuhës Shqipe. Teknologjia ka kontraktuar periudhën midis mendimit dhe shprehjes në sekondat e duhura të saj për kuletën e saj, për të thyer disa fjalë në një tastierë, pa i hyrë asnjë gjembë, pa iu bërë tërt syri se Gjuha Shqipe po kthehet edhe në një laborator anarkik fjalësh. Një mendim nuk është formuar më shpejt sesa ai që ndahet, duke rievokuar muret e një kablloje optike me shpejtësinë e dritës, në miliona mendje të tjera pasive marrëse, që fjalën e pakuptimshme e bëjnë anëtare të laboratorit të tyre gjuhëderdhës.
Poezia është e kundërta e plotë e kësaj skuqjeje, kakofonie të pakujdesshme. Është aty ku fjalët, me gjithë fuqinë e tyre të jashtëzakonshme, bukurinë dhe aftësinë për të na lëvizur si qenie njerëzore, gjejnë tokën më pjellore. Një poezi del nga fjalët e provave dhe shënimve të rrugës, sikurse bënte poeti elbasanas, Milianov Kallupi, që mbante shënime në letrën e brendshme të paketës së cigareve, deri në atë që tashmë e bëjmë me celularë apo forma të tjera digjitale, shtrydhim pamundësitë prej tyre dhe kombinojmë ato për të formuar struktura të bukura të paimagjinueshme në çdo kontekst tjetër.
Poezia ka rëndësi sepse kur e lexojmë, kuptojmë se çfarë gjuhe është e aftë në tërë dimensionin dhe funksionin e saj logjik dhe filozofik. Dhe anasjelltas: kur nuk lexojmë poezi, ne humbasim një ndjenjë të fuqisë së fjalëve. Kjo është arsyeja pse libri poetik i botuar në lirinë e pas 1990-ës, mori një vrull dhe kapi si pikënisje të vërtetën e trishtuar se ekzistojnë miliona të rritur të arsimuar, profesional, madje hezitues edhe për blerjen e librave, për të cilët poezia mbetet pothuajse anatemë. Ata janë metrofobë të vërtetë dhe sepse janë “zyrtarë dhe intelektualë”, nuk do ta dinë se është ajo poezi, nga e cila kanë frikë, nuk është bileta e udhëtimeve luksove, apo dreka e shijshme që të mufos trurin. Kam takuar shumë në karrierën time si një autor dhe edukator, intelektualë, që me një pije pas punës, mund të bisedojnë me vetëbesim për filmin, politikën, madje edhe trillimet, por fjalët e tyre zbehen në referencën më të vogël të një poeti, apo poezie. Në një farë mënyre, intelektualizmi i tyre ka dështuar plotësisht që të thonë të vërtetën për poezinë: se është i vetmi laborator i vërtetë i gjuhës, vendi ku fjalët mund të ndryshojnë jetën.
Me përjashtim të prekjes, matematikës dhe ndoshta muzikës, e cila është me të vërtetë matematikë e praktikuar nga artistët, mënyra e vetme që kemi për të komunikuar ndonjë gjë është përmes fjalëve. Jetët tona individuale janë të burgosura dhe pasurohen nga gjuha që përdorim, fjalët që shkëmbejmë me të tjerët. Poezia është aty ku ndodhin mundësitë. Është mënyra se si njerëzit testojnë atë që gjuha mund të bëjë, jo vetëm në pikën kryesore, por më gjerë. Unë e kam mësuar atë mësim aq mirë sa të shoh dhe të nuhas mashtrimet, manipulimet dhe ndonjëherë edhe pakujdesinë që karakterizon aq shumë ndarjen në internet. Poezia më ka mësuar si të nuhas një bukuri, kur fjala e vënë përpara meje është “bukuria”.
Unë qesh më shumë, sepse lexoj poezi. Edhe unë jam zhvendosur në më shumë lotë, dhe ndoshta diskutoj më intensivisht nga sa do të dëshironin shumica e njerëzve për gjëra të ndezura, si dhe gjëra interesante. Në ambientet e mëdha, dhe madje jo aq të mira nga jashtë, vërej shumë më tepër bukurinë në atë që ekziston në të padukshmen. Poezia ka qenë, dhe është, një mënyrë që unë ta kuptoj më mirë jetën time, dhe për shkak të kësaj, besoj se ata që janë më afër meje përfitojnë gjithashtu. Sepse e ndaj botën me qeniet e gjalla të mishit dhe të gjakut, jo me kabllot, ekranet dhe tastierat.
