Çameria shqiptare nen optiken e librit

Çameria shqiptare nen optiken e librit

“Burrat shkojne ne lufte “

Ka pak kohe , qe ka dale nga shtypi libi me tregime “burrat shkojne ne lufte “, veper e shkrimtarit , Resmi Osmani . Tregime e perfshira , ne kete liber , jane te mbeshtetur teresisht , ne fakte historike . I gjithe libri , emertohet historik Lexusi shqiptar , ka kohe qe e njef shkrimtarin e afirmuar Resmi Osmani . Veprat e tij voluminoze , lexusi i ka vleresuar , per pershkrimin real dhe vlerat artistike te spikatura . Tematika e shkrimeve te shkrimtarit , Osmani , nuk i ndahet ngjarjeve reale historike .

Ne vitin 2021 , pa driten e botimit , libri me tregime “Burrat shkojne ne lufte “. Libri ka 218 faqe , 27 tregime dhe e ka botuar “Enja “ , nen redaktimin e E. Kushit dhe J. Gushos . Ne kopertine , pervec nje dedikimi nga shkrimtari , Enver Kushi , ka nentiullin : “Tregime me motive çame “.

Fakti , qe jane motivet çame , ç’do shqiptar , kudo qe gjendet , ka kuriozitetin , per t’u njohur me permbajtjen , per vete faktin se Çameria eshte plaga , qe i dhemb kombit , prej tetedhjete vjetesh .

Qeverria greke e gjysmes se shekullit njezete , ne menyre barbare , ushtroi gjenocid , ndaj popullsise shqiptare te Çamerise , vetem se ishin te besimit mysliman . I masakroi banoret e vet , ne menyre çnjerezore dhe i shpernguli me force , nga trojet e tyre ku jetonin denbabaden . Ju mori pronat dhe pasurite dhe i nisi , me force , drejt truallit meme , Shqiperise te dale nga lufta .Ky eshte nje nga gjenocidet me te pastra , qe jane zhvilluar , jo ne Europe , por ne mbare boten . Rralle kane ndodhur te tilla raprezalje , qe nga jeta fisnore e popujve . Pikerisht kete genocid e kryen shteti grek i Venizellosit , qe mbreteron ne mes te Europes dhe eshte shquar per kulture te lashte , por aspak demokratik .

Kete ngjarje nuk mund ta mohoi historia e kombeve . E pa pritura ndodh me qeverrite moderrne greke , qe mohojne edhe genocidin edhe kthimin e pronave te grabitura . Ne menyren me antihistorike shprehen se “nuk ekziston nje çeshtje çame “ . Qeverrite demokratike shqiptare e kane trajtuar kete problem madhor , me fqinjin jugor . Ne menyre te organizuar dhe te perhereshme , vijon ta trajtojë , me rregullat demokratike shoqata patriotike “ Çameria”, qe vepron , prej vitesh , ne Shqiperi . Ish Kandidatja , per president e SHBA , Hillari Klinton , eshte shprehur boterisht se çeshtja çame ekziston ne favor te komunitetit , mbi te cilin ish qeverria greke ushtroi genocid .

Tregimet e librit te shkrimtarit Osmani , jane ngjarje historike te ndodhura , me adresa te sakta , ne territorin çam , qe eshte brenda kufirit shteteror grek . Simbas Konventes se Kombeve popullsia çame duhet te gezoi te drejten e prones dhe te lirive te personit , ne territorin , ku ka jetuar brez pas brezi . Duke e analizuar librin e Osmanit , ne kete fryme historike , vepra e ketij shkrimtari eshte dokument bindes , qe mbeshtet te drejten legjitime te komunitetit çam , per t’u rikthyer ne trojet e tyre atnore dhe t’u njihen te tera te drejtat , qe parashef ligji nderkombetar . Keto qe shkrova , deri ketu , nuk i ka permendur libri dhe nuk ishte ky objekt i librit . Libri na njeh me personazhe historik te Çamerise martire . Lexusi , ne menyre reflektore afrohet me personazhet , qe jane martirizuar ne lufte dhe ne paqe , duke qene njerez te thjeshte , punetore dhe bashkejetus me fqinjet e larget ete afert .

Libri hapet me tregimin , qe mban dhe vete libri “Burrat shkojne ne lufte “ . Babai i familes, Osman Taipi eshte banor i Mazrekut , fshat çam nen administraten greke . Kur u kthye nga puna e lodheshme e fushes , lajmeron bashkeshorten t’i pergatisi mjetet e jeteses se do te niset , per lufte , ne zonen e Janines , qe po e pushtonin grekët . Ky ishte lajmi me i rende , qe mund te jepte nje kryefamiljar fshatar , sepse do te braktiste punet e bujqesise . Koha ishte e bujqesise te prapambetur . Burrri ishte zot i pendes se qeve , i kalit , i parmendes ,i karroces . Gruaja administronte punet e familes . Keto ishin tre forcat ( burri , gruaja , kafshet epunes ) , qe mbanin fshatin dhe ç’do familje te gjalle . Burri kish vendosur te vinte vullnetar , ne ndihme te bashkepatrioteve janinote , qe po i pushtonte greku . Gjithçka pritej te çkrehej dhe jeta t’i dorezohej fatit .

Nuk shkoi gjate dhe Osman vullnetari u vra ne lufte me armikun . Mëma e shtepise , Merjemja , jo vetem , qe nuk u martua , por mori persiper gjithe punet , qe kryejne zakonisht burrat . Hodhi pushken ne krah . Mbrehu qete dhe lëroi token , shaloi kalin , mbolli , korri shiu bereqetin . Mbajti familjen , pa ju trembur syri .

Eshte nje tregim i dhimbshem , por dhe me doze te thelle lirike , sepse Osmani dhe Merjemja jane gjyshrit nga Babai te autorit , Resmi Osmani .

Tregimi tjeter , mban titullin “Trëndafili i gjakut “ . Djali trim Çelo , nuk pranoi t’u neneshtrohej urdherit , per te shkuar nizam ne Jemen , ku piqej buka ne diell . Koha e nizamit vazhdonte shtate vjet . U be firar . Koshallet paten vrare ne prag te shtepise Zeqir Rakipin , nje tjeter firar . Çelua kishte filluar jeten e firarit , me synime te qarta atdhetare , me besimin se Shqiperia do te behej , duke pasur ne krye Abdyl Bej Frasherin dhe ne Çameri udhehiqte, Abedin pashe Dinua . Shprehja e zakonshme e Çelos ishte : “Plaget jane stoli e trimave “ . Behet fjale , per nje qendrim as spontan as personal , por per nje rezistentence te ndergjegjesuar , ndaj pushtusit .

Ne nje nate te erret , Çelua u kthye ne familje , per t’ u çmallur , me memen , motren , te fejuaren . Kamejkami i Parges , kishte premtuar tre qese me flori , kush vriste ne pusui Çelo Mezanin firar . Prej shtepise se vete , neper shtigje te sigurte , Çelo bujti ne shtepi te mikut te vet Haxhi Dulit , per ngushullim , per vdekjen e nenes se vet , qe pat pritur dhe percjelle firare , shok te idealit te djalit , Haxhiut. Ate dite , kthehet kali , pa kaloresin . Gjema e madhe u kuptua . U shpall dita e vajtimit , qe ne shumicen e rasteve , jane poezi spontane te krijuara aty , per aty . Nena e Çelos , midis vajtimit , u shpreh : “ E vrane hafijet se Çelo nuk binte i gjalle ne dore te tyre “ . Ne diten e vajit kishte ardhur gjithe krahina . Haxhi Duli , u shpreh : “ Per nje grusht para , hafijet turperuan Vraohonan dhe Çamerine . Gjakun ma kane borxh mua “ ( f 28 )

Kjo ngjarje pati shume jehone , ne te tere Çamerine . Rpsodi , nen hijen e rrapit , kendoi kengen vaj , per Çelo Mezanin , qe megjithse ka ndodhur 150 vite me pare, kendohet ne takime kulture , festivale . Eshte kenge e brenges dhe e hakmarrjes te ligjeshme . Prej natyre çami eshte paqesor , sepse te tille te do bujuqesia , jeta e fshatit . Gjaku dhe hakmarria u jane imponuar nga pushtusit dhe qeveritaret kontravers , qe kane nxitur konfliktet fetare dhe etnike .

Ne tregimin “Plaga e shpirtit” kushtuar kujtimit të kapedan Muharrem Rushitit , autori na ka dhene te pershkruar jeten e nje kapedani popullor , qe i teri i eshte perkushtuar mbrothtesise se Çamerise dhe Shqiperise . Ky kapedan , ka kryer mbi 100 beteja , kunder turqve dhe vorioepiroteve , midis viteve 1902 deri ne ne 1920 . Djalin e vetem ja vrane ne pusi . Kapedani , i konsideronte djem te tere bashkekrahinasit , qe luftonin ne krah me te . Ishte bashkohes dhe i lidhur me levizjet shqiptare brenda kufijve shteterore , me cetat e Bajo Topullit , Mihal Gramenos , Safet Butkes . Flet vete fakti , qe ky kapedan i luftrave popullore , vdiq natyralisht , ne Saranden shqiptare , ne vitin , 1931 .

Ne nje nga tregimet , na behet e ditur, se trimi çam Osman Taka , ka lindur ne Kondispolin , brenda kufirit shteteror shqiptar ; kufi i percaketuar nga konferenca e ambasadoreve . Karakteristikat etno – kulturore te çameve , ne te dy anet e kufirit , jan identike . Trimi Osman taka , priste ekzekutimin e dhene nga gjykata e Janines , per vdekje , me varije ne litar , ne sheshin e keshtjelles . Osmani , per deshiren e fundit , simbas ligjit , kerkoi , qe perpara ekzekutimit te vinte nje orkesrër muzikore , se do te luante nje valle , per te pranishmit. Keshtu ndodhi . Vallja ishte nje furtune e valltareve , ku shquhej eleganca dhe zhdervjelltesia e kryevalltarit , qe ngjasonte si shqipe mali , ne fluturim , me bukuri qiellore .

Bija e Valiut te Janines , qe ishte spektatore , mbeti e mahnitur nga vallja dhe bukuria mashkollure e kryesusit te valles , elegantit , Osman Takes. Lutjetjet e saj dhe lotet , u vleresuan nga Babai , sepse Gjylyzarin e pat vajzen e vetme . Ne momentin e fundit , u anullua urdheri perkohesisht . Ishte e qarte se pashai , nuk mund te shkonte kunder urdherit sulltanor . Ne kohe tjeter , te afert , e eliminoi , ne pusi valltarin e famshem çam , Osman Taka .

Vallja e Osman takes , qe luhet sot , ne veprimtarite kulturore , nuk eshte legjende , por ka nje autor historik , kapedanin çam , Osman Taka , nga Konispoli i shqiperise zyrtare . Vallja , qe u luajt ne oborrin , ku pritej ekzekutimi u percaketua e tille , nga e bija e Valiut : “ Valltari kishte nje lirshmeri te habiteshme . I tere trupi i vallezonte , sikur nuk kishte eshtra . Ishte klithme , per jeten dhe perbuzje , per vdekjen “( 48 )

Ne tregimin me titull “Dheu I shqiperise “ , pershkruhet festa e Pavaresise e shpallur ne Vlore , ku pjesmarres , ishte edhe çami Niko Konomi . Uronin , diten e flamurit dhe Niko u tregoi nje grusht dhe , qe kishte marre me vete , nga dheu i Vlores se flamurit . Shtepia e çamit Niko Konomi , ne fshatin Gliqi te Çamerise , eshte e perfshire ne atmosferen e festes se flamurit. Nuk eshte vetem feste , eshte edhe dite e vendimeve te medha per te mbrojtur vendin nga evzonet greke , qe jane versulur , per te shkeputur pjese nga shteti i ri , qe sapo fitoi pavaresine . U regjistruan vullnetere , per ne lufte , kunder pushtusit . Nilko kishte gjashte djem . Tre u regjistruan vullnetare , per ne front . Ne kete kuvend burrash Niko Konomi , u shpreh : “ Duan me paderman dheun e Shqiperise , por burrat e ketij vendi , nuk kane vdekur. Fusha e luftes eshte mbjelle me kufoma “ . Keshtu u shpreh Niko ( 57 ) .

Çeta e vogel e Gliqise u be pjese e batalionit vullnetar te Paramithise , qe komandohej nga Hamit Margelliçi . Ne perleshjet trup me trup , me evzonet , per mbrojtjen e flamurit , mbeten te vrare dy djemte , nga tre vellezrit vullnetear te familje Konomi . Ne mes dhimbjes te pa permbajtur , Niko shtoi , ne varrezat e djemve deshmore dheun , qe pat marre nga Vlora e flamurit . “ Ju qofte i lehte dheu i Memedheut” , shprehu hidherimin Niko Konomi , ne varrimin e dy djemve te vrare nga evzonet agresore .

Te tera tregimet trajtone ngjarje tragjike , qe ndodhin ne shume dyer te Çamerise . Te tera ngjarjet bashke , perbejne dramen e madhe , qe i shkaketuan krahines paqesore evzonet zerviste , me te vetmin shkak , se shumica e krahines i perkiste besimit mysliman . Ne Çameri kishte dhe komunitet ortodoks , por te dy komunitetet jeton ne mardhenie miqesore , sic eshte karektiristike toleranca fetare , karakteristike shqiptarve , kudo , qe jetojne .

Ne njerin tregim , trajtohet problemi i gjakut te falur . Kete titull mban dhe tregimi . Burrat e familjes ne gjak , moren rrugen dhe shkuan ne shtepine e viktimes , qe kishte shkaketuar vellai i tyre . Autori , me artin e fjales se zgjedhur dhe kopetencen ne njohjen e kanunit , autori na fut ne nje bote , qe duhet te jeshe i stervitur , per te manipuluar nje miqesi , qe vjen nga gjema , qe shkaketon arma . Kodi i pajtimit eshte nga kodet me te studjuara dhe me tone me civilizuse , qe mund te kete bota . Nuk eshte e lehte te falesh gjakun e njeriut te familjes , por kjo eshte edomosdoshme , per te siguruar bashkejetesen ne paqe . Ne nje krahine si Çameria , ku derdhet gjak nga armiku zervist , duhet kursyer jeta e bashkefshatarit , e beshkekrahinasit. Ketu kursim e realizon kodi i faljes se gjakut , qe eshte shenje civilizimi dhe maturimi shoqeror . Praktikisht falen jete , qe do te ishin objekt i pusise .

Ceremonia , e faljes se gjakut dhe kodet e tij jane ne ndertuar sipas kushteve konkretet te krahinave shqiptare . Ndryshe eshte kodi i faljes se gjakut te Anton Çetes ne Kosove dhe me disa specifika eshte ndertuar kodi i faljes ne Çameri . I njejte eshte motivi dhe qellimi njerezor , per te forcuar bashkesine nacionale , kunder armikut , qe pergjon te na demtojë , duke na dobesuar ne ç’do hap dhe me ç’do menyre . Jetet , i duhen komunitetit , per vullnetare , kunder pushtusit .

Rrefimi ne liber , per shtepine germadhe , eshte nje meditim i autorit , kur vizitoi vendlindjen , pas zhvillimeve demokratike , ne Shqiperi dhe ne bote . Autori mediton , ne germadhen e shtepise , ku ka lindur dhe sot pas 70 vjetesh te masakres , gjithcka hesht . Deshmojne guret dhe kercuret . Autori , personifikon henen , si deshmitare te masakres . Germadha e shtepise , bisedon me henen , ne prezence te autorit , burre i moshuar sot , miturak ne ngjarjen e llahtareshme zerviste . Po e riprodhoj bashkebisedimin , Germadhe – Hene : “ Hënë moj Hënë! Me sheh si jam sot , por se mendon si kam qene . Shtepi me shume oda , qe llamburisin nga pastertia . Dysheme me drasa nga Korfuzi , qilima nga Janina . Shkallet me qemere te mermerte . çatite me tjegulla flake te kuqe . Oborri mbushur me lule . Avllia plot me çubet e mjalcave ( koshere bletesh ) … Yrti me ullinj , portokalle , limona . … Pashe nuset te bukura si drite . Dhendurret si petrite , si linden dhe rriten femijte . Isha e lumtur.Por nje dite , fund qershori si sot, pa u gdhire dita , u sulen lukunia e uqerve te udhehequr nga gjenerali grek , Zerva , si te dale nga shpellat . Te dehur me alkohol , te armatosur gjer ne dhembe , shemben gjithçka , perdhunuan nuset . Vrane pleqtë . Shtepive u vune flakën. Veç degjoheshin shprehjet : turko-allvanos . Une nuk e di psene e kesaj masakre . Mos ndoshta e di ti psene , moj Hënë?” ( Faqe 158 )

Hëna dhe deshmitaret jane deshmitaret reale aktuale . Deshmojne , per kete mizori te shtetit grek , ndaj banoreve te nje krahine te shtetit te vet , veç me tjeter besim fetar. Ishte nje kryqezate , nga me barbaret , e ndodhur ne mes te shekullit 20. Krahina e Çamerise , brenda kufirit shteteror grek , banuar nga shqiptare autoktone , pat ndertuar nje jete te qete dhe te begate , brenda sinoreve te krahines . Kete jete e favovorizonte toka dhe klima mesdhetare . Toka e shendoshe , humusore , nuk e çonte kurre kot djersen e bujkut . Prodhimi bujqesor ishte i bollshem , ç’do vit , i plotesuar me shumllojshmerine e frutikultures dhe te ullirit .

Kete prodhim te bollshem bujku çam e pat mbeshtetur me pune te organizuar bujqesore , si rrallekush ne Ballkan . Sejcila familje kishte penden e qeve dhe kafshet e transportit , si dhe gjithe inventarin e nevojshem , te nje pune zinxhir . Hambaret dhe qilaret e shtepive çame ishin plot me bereqet , zehirete dimerore , fuçite me vere dhe me vaj . Ne Çameri nuk pat varfanjake . Jeta e qete dhe e begate , garantohej nga nje kod zakonor i rrepte dhe i pershkruar nga fryma humane . Eshte i njohur fakti , qe edhe , kur u vendosen ne Shqiperi , komunitet çame e organizuan jeten sipas modelit te tyre tradicional . Keto komunitete , shquanin ekonomikisht nga homologet , qe i rrethonin .

Autori i ka kushtuar nje tregim ,”Nata e fantazmave” reagimit te popullit te thjeshte grek kesaj masakre monstruoze , qe ndermori shteti i tyre , ndaj popullsise therspote . Toger Alqiviadhi , u emerua administrator i qeverrisjes vendore , ne krahinen e therspotise te shkretuar . Ai u vendos bashke me nusen e vet , greken , Irini , ne nje banese , ne Filat . Irini, e mbetur vetem, pas një nate haluçinante, krijoi bindjen , se bashkeshorti i saj , pat qene pjestar i bandes ushtarake , qe masakroi Çamerine shqiptare . Nuk mund te rrinte indiferente , ndaj nje masakre te pa shembellt , ne keto ane dhe i kerkoi bashkeshortit , te spjegonte , si u be pjese e kesaj bande vrastere . Alqiviadhi i tha se turko-allvanoset , u bashkuan me armiqte e Greqiae : Me italianet dhe gjermanet . “ Mos valle dhe femijte dhe pleqte ? pyeti Irini . .. Prandaj ta dhane kete dekorate , ku nga ylli duket se ende kullon gjak i femijve te masakruar . Une po iki , tha Irini , Ti rri me fantazmat e viktimave te tua “. (167 ) Populli grek ishte dhe mbetet mik i komunitetit çam , qe kane jetuar ne miqesi dhe paqe te perjeteshme .

Qeveria greke asnjehere nuk e ka bere te qarte reprezalien e pa shembellt te saj ndaj Therspotise . Pretendimet qeverritare , se çamet ishin bashkepunetore , nuk faktohet , por , mbi te gjitha bashkepuntoret nuk denohen si krahine , ose si venbanim , por individualisht . Qeveria , nuk di ku t’i fshehi duar e pergjakura me gjak femijesh dhe pleqsh te Çamerise . Kjo fshehje e krimit , nuk mund te vijojë gjithe jeten . Bota gjithnje ka pasur te mençur , per te marre .

Komuniteti çam , eshte shquar , per atdhedashuri dhe harmoni midis komuniteteve me besime te ndryshme dhe me nivele pasurore te shkallezuara . Lidhur me kete , perveç , sa kemi komentuar me siper , po sjell dhe komentin e tregimit te ketij libri , “ Brenga e Kapetan Marko Bocarit “ ( Faqe 227 ) Sulltani , kur nisi mizerine e asqerve kunder Mesollonjes greke , ne vitin 1822 i porositi : “Nga Mesollonja , dua vetem nje grusht me hi “ ( 228 ) Komandant i mbrojtjes se qytetit , u emerua, kapetani suliot , Marko Boçari , i sapo graduar gjeneral. Mori nen komande treqind suliote trima dhe gjashte mije ishin burra vullnetare , ne ndihme te mbrojtjes se qytetit . Turqit sulmonin me dymbedhjetë mije asqere te zgjedhur . Sulmi turk ishte i furishem dhe munden te kapexenin vijen e pare te mbrojtjes . Mbrojtesit hoqen shkallet dhe sulmi i pare u neutralizua me kete inteligjence ushtarake. Perfaqesusus I Qeverrise greke ne kete beteje ishte Metaksai , qe ishte politikan , jo ushtarak . Fillimisht e pyeti Markon , ne se numuri i pakte i forces mbrojtese ishte problem . Marko u pergjigj thjesht dhe qarte : “ Me numura maten bagetia . Burrat maten me trimeri “. ( 229 ) Mbas fillimit te luftimeve te Mesollonjes , Marko vendosi te dergonte familjen ne Ankona , si vend i qete dhe i sigurte , per civilet . Larg kesaj lufte te ashper . Metaksai e pyeti , per kete vendim dhe e miratoi vendimin e kapetanit . Kur po ndahej me familjen , ne port , Marko , ju drejtua djalit, Dhimitrit : “ Dua te shkollohesh . Te rritesh dhe te edukohesh si arbenor . Ti permbahesh tradites suliote , qe jane besa , trimeria , dashuria , per lirine “. Marko kishte nje merak , ne zemer , ne kohen e ndarjes , me njerzit e tij te dashur. Ja cili ishte meraku : “ Femijte e lindur ne token arbenore , do te shkonin ne dhe te huaj . A do te mundet Krisulla , t’i edukonte , qe te mbeteshin ne palce , suliote , arbenore ? “ ( 235 )

Tregimi , “Kopshti i Edenit “ , na paraqet nje tabllo te nje familje çame , te vendosur ne Elbasan , mbas shpernguljes se dhunshme nga shtepite e tyre, ku kishin ndertuar nje jete , per t’u pasur zili , nga te gjithe fqinjet . Ne Elbasan , familja rrinte me qira , ne nje lagje te preferuar te qytetit . Burri punonte ne pune shteti , gruaja merrej me shtepine dhe femijte . Pronaria e shtepise i lajmeroi te lironin banesen , se i duhej , per nevoja te saj .

Çami , ju pervesh punes , per te ndertuar nje prone te vogel dhe nje shtepi , brenda saj , duke imituar banesen ne vendlindje . I gjeten nje toke inproduktiive , ne periferi te qytetit , ku kishte uje dhe drita te sigurta . E ndertoi shtepine , tip baranke , por te paster dhe te ngrohte , pastaj ju pervesh punes , per te sistemuar baçen . Toka ishte krejt zallishte , ne pamje te pare inproduktive . Me pune sfilitese , pastroi guret dhe hoqi koren inproduktive , nxorri siperfaqen e tokes me taban dhe mbolli disa lloje peme frutore , kryesisht agrume . Perpara kopshtit , mbolli nje bllok me qipariza , sic quhet , brezi mbrojtes . Aty mbante dhine , pula , rosa . Piktori , qe e pikasi si objekt te punes se tij , kete kopsht e quajti , “Kopshti Edenit “

Me keta dy tregime te fundit , nuk kemi te bejme me asnje lloj fantazie te autorit . Suljotet dhe Marko Boçari jane çamet e origjines , trima te beses dhe te tradites se punes te ndereshme . Per tregimin e “Kopshtit te Edenit“ , shqiptaret jane deshmitare , per punen e madhe dhe te kualifikuar te çameve , kudo , ku u vendosen ne Shqiperi . Kudo e ndryshuan mjedisin dhe e begatuan vendin . Kete mund ta shofim ende ne Fier , Durres dhe kudo , ku u instaluan çamet , qe u shpergullen barbarisht nga venlindja e tyre e lulezuar. . Toka e Çamerise , sikurse dhe ajo e Shqiperise , jane te lara me gjakun e bijve te tyre , qe i dollen per zot memedheut . Te tera tregimet , ne menyren me origjinale , vertetojne etnitetin shqiptar te krahines se çamerise martire . Kur lexon keto tregime lexusi krijon bindjen e plote se krahina çame ngjan me ate labe , lunxhote , delvinjote, kosovare , tetovare , ulqinake . Kane nje te kaluar , nje histori , te njejtat zakone . Jeta ne Çameri deshmon se ajo krahine eshte banuar nga njerez punetore , te ndergjegjshem dhe me aftesi te theksuara shtetformuse . Qeverria greke e viteve 40 te shekullit te kaluar , shkeli padrejtesisht mbi gjakun e tyre dhe i shpernguli barbarisht . Qeverite e sotme greke , nuk jane fajtore , per gjemen e ndodhur , por po behen fajtore , per fshhehjen e krimit .

Ky liber tregon realisht , me mjetet e artit, cila eshte Çameria dhe historia e detajuar e saj . E kerkon interesi kombetar , qe Ministrite tona te kultures dhe e jashteme , kete liber ta perkthejne ne anglisht dhe greqisht dhe ta shperndajne ne shume kopje . Ne perkrahje te kesaj ideje , eshte fjala e Hillari Klinton , simbas deklarates te ciles , ekziston problemi i maisur çam.

Gjat leximit te librit te Resmi Osmanit , u ndjeva çam , ne te gjithe qenien time njerezore . Zyrtaret , qe nuk njohin genocidin e ushtruar mbi çamet , jane aq fajtore , sa dhe homologet etyre , qe shkaketuan kete genocid fashist te shekullit njezete .

Une nuk kam lexuar veper me te argumentuar historikisht dhe artistikisht , realisht dhe bindes , per problemin çam .

Autori i vellimit eshte me origjine nga Mazreku . E njef jeten sociale , shpirterore dhe historine e vendlindjes , sepse eshte i talentuar dhe i ditur . Ai eshte edhe deshmitar okular i masakres . Ngjarjet e shpernguljes me force te çameve i ka perjetuar drejtperdrejt , me familjen dhe te afermit e tij . Nga ky fakt , lind pyetja e natyrshme : Zyrtaret , qe mohojne problemin çam ku mbeshteten ? Kete pyetje e shtron ky liber , per te sensibilizuar opinionin zyrtyar rajonal dhe boteror , per çeshtjen çame , si problem i pa zgjidhur , thjesht per kokfortesi te qeverrive greke . Shpejt a von do te dali nje Qeveri greke , ta pranojë , me ndergjegje , kete realitet te hidhur . Europa nuk duhet t’ja lejoi vetes nje problem te mprehte ne ballkan :Te veje prona te i zoti , norma elementare e demokracise .Kjo kerkohet minimalisht .

Illo Foto , Studjus – NY, Gusht 2022