Perëndim apo...?!
Novelë-
Pjesa -XII-
Atë perëndim të paharrueshëm, aty në këndin tonë të vogël, të qetë dhe joshës, kujtonim ngjarje, data, vite jo vetëm të hidhura, por edhe të bukura, të lumtura e jetëdhënëse. Pavarësisht se si ka qenë koha politike, e butë apo e ashpër, sidoqoftë e kaluara ka lënë vragë të pashlyeshme në kujtesën tonë. Ajo kohë e pakthyeshme e akumuluar në ndërgjegjen e secilit, ngjet me një laborator në të cilin janë grumbulluar kujtime pa fund që kanë nevojë për analiza. Përmes rishikimit të tyre, njerëzit zbulojnë shkaqet e sëmundjeve të pashërueshme të sistemeve shoqërore dhe pasojat që janë përjetuar dhimbshëm apo... Çdo njera vragë ka masën, formën, ngjyrën apo peshën e vet që ndikon në botëkuptimin e secilit. Në çdo rast, njeriu sjell ndërmend ato ngjarje që kanë patur më tepër peshë në jetën e tij. Megjithëse po binte errësira, më erdhi diçka ndërmend dhe iu drejtova Ajës. -Të kujtohet shpirt, kur zyra e strehimit na dha një hyrje dhomë e kuzhinë, por pa autorizimin e pronësisë? Ne, me besim të plotë, hymë në atë apartament me hapësirë të madhe, e pastruam dhe e sistemuam me mobilje sipas mundësisë. Pas dy muajsh, kur prisnim të merrnim çerftifiktën e pronësisë, Kryetare e Komitetit Ekzekutiv të Qytetit, Zyra Kollozi, me klithmën e ulkonjës së uritur, çau ajrin e atij mëngjesi: -Kjo familje është e keqe, e padëshiruar, nuk mund të jetojë në një pallat me njerëzit e partisë, ndaj nxirreni jashtë! Në rrugë, në rrugë...në baltë vërvitiani leckat! Viti 1977. Data 8 nëntor. Mot i errët. Gjithë atmosfera kishte marrë ngjyrën gri. Një shi i imët, i dendur, i ftohtë si borë e shkrirë, sikur dilte në mënyrë të njëtrajtshme nga sita e miellit atmosferik dhe e lagte deri në palcë duke i shkaktuar ethe drithëruese fukarait, të pambrotjturit, jetimit dhe të pastrehut. Atë ditë “Peshkaqeni i Madh” dhe “Ata” puthadorët që e llastonin idhullin e tyre duke i quajtur ”të paprekshëm” e “të pavdekshëm”, festonin ditëlidjen e Partisë Komuniste. Ishin tejet të lumtur dhe të shkujdesur, se festa për këtë ditë ishte e drejta e tyre. Të gëzuar deri në dehje, tringëllinin gotat e kristalta me fron, nën tingujt e muzikës të së famshmes, “Internacionale e Parisit”. Në antitezë me këtë ditë arritjesh e fitoresh politike dhe gëzimi për “Ata”, të dy fëmijët tanë, njëri mëse 10 vjeç e tjetri 3 vjeç, bashkë me ato “lecka” të blera me mund dhe djersë,“Partia e Popullit” i nxori pa mëshirë në mes të stuhisë dhe borës së shkrirë. Dy familjet e Ismet e Shefikate Sinanin, si dhe Nigjare Berberi lebetiteshin rreth dy vocërrakëve të pafajshëm që e dinin se ç’fat i priste. Ndaj dy të vegjëlit nuk pranonin të shkonin në shtëpitë e tyre. Ata dy, të shtrenjtët tanë, rrinin në mes të shiut, piklat e të cilit ngrinin mbi lëkurat e trupave të tyre të njomë, të brishtë e të hajthëm, kurse ne të dy nuk dinim asgjë. Atë mëngjes të ftohtë e të trishtë, ne ishim në punë. Nuk mbaj mend se kush më lajmëroi, se më kishin nxjerrë fëmijët nga pallati në atë mot të keq. Kjo ishte mizore. Atëherë vrapova si i marrë. Sa i takova i falenderova ata njerëz të mirë qe u qëndruan pranë fëmijëve tanë të pafajshëm, u thashë të shkonin në shtëpitë e atyre që të ndërronin veshjet e lagura. Pastaj erdha të mora ty. Atje, në repartin ku punoje, nuk ta thash arsyen se ndonjerit edhe mund t’i bëhej qejfi. -Natyrisht që do të fërkonin barkun. Për derisa njera nga shoqet e punës ma kishte përplasur në fytyrë kushedi sa herë në mënyrëtë egër që dukej si hakmarrje: -Të bijën e “X”-it e sollën me punë në qytet. Po ty, çudi pse nuk të emërojnë?! Ti je dhe me universitet?! Edhe fëmijët e tu, le të mësojnë sa të duan, nuk u jep njëri punën që u takon. Le të jetë e talentuar vajza jote, kurrë s’ka për të shkuar në Institutin e Arteve. Ju si prindër, mos shpresoni më kot se më pas do të zhgënjeheni! Në çaste të tilla me gojën mbyllur, më bënte shoqëri heshtja...Mes tyre kishte dhe gra apo burra të mirë që më vështronin me dashamirësi dhe më mbështesnin. Të tilla ishin Bale Sinoimeri, Donika Beqiri, Gurie Hoxha, Janaq Dëma, Zija Tafili, apo përgjegjsja e sektorit special për veshjet e grave, Goni Dhimitri etj..., të cilat i kujtoj me nderim e respekt. Timi më la mua tek ato pak orendi të vërteta, jo farse, as të vjedhura, as të blera me spiunllëk apo korrupsion dhe u largua. Gjeti një karro ngarkuam plaçkat dhe u kthyem në dhomën e dikurshme. Për fat, ne ende nuk e kishim dorëzuar çelësin e asaj banese pa marrë autorizimin e shtëpisë së re. Të nesërmen shkova tek drejtori i uzinës, Vangjel Vëngu. Iu ankova pse na nxorën në rrugë? Kjo ishte banesa ku Timi kishte dhënë kontributin e tij. Ai njeri që as origjinën e tij nuk e dinte nga e kishte, e priti në mënyrën më vulgare, më arrogante dhe të paedukatë: -Kujt, i flet kështu, ti moj? Mua? Vangjel Vëngut? Dhe ku se? Para portretit të të madhit, të pamposhturit, shokut Enver. E di ç’të bëj unë? Të lidh me tela me gjemba dhe të arrestoj tani, në vend! -Pa provoje njëherë! Dua të shoh se sa i zoti je. Mua më merr të keqen e këmbës e jo më lidh një si ti...- iu përgjigja. Papritur hyri Timi. -Kujt i bërtet ashtu, ti more i paturpi, Vangjel Vëngu? -Jam drejtor dhe kam të drejtë, se kështu zbatoj ligjin. -Ligjin?! E kush ta dha këtë drejtë? -Partia ime ma ka dhenë që më ka emëruar në këtë detyrë. -Më thuaj, ku e në ç’nen, ligji thotë që të përdoret dhuna ndaj një gruaje që kërkon të drejtën e saj për strehim? - Unë jam ligji. Ligji është në dorën time, ndaj e zbatoj si dhe kur dua. Meqë kam të gjitha kompetencat ligjore, qysh nga dita e sotme, je i pushuar nga puna si magazinier dhe shkëput çdo marrëdhënie me Uzinën. Bëj dorëzimet e magazinës se transferohesh në NBSh. - Aq sa ke në dorë, aq bën. Shpirti yt i vogël dhe cinik, nuk është në gjendje të dhurojë mirësi, se ti nxin i tëri si katran. Ky vendim i nxituar dhe i i qëllimshëm i yti, vjen nga shpirtligësia dhe cinizmi që karakterizon gjithë njerëzit e kategorisë tënde. Kushedi se ç’do të bëje po ta kishe dorën më të gjatë. Gjithsesi unë e kam mendjen të freskët, të pamolepsur dhe i kam krahët të njomë. Njerëz si unë, as mbeten pa punë dhe, as vdesin urie. Ç’të bëni ju që e keni varur fatin dhe jetën tuaj në vjegën e partisë komuniste. Nëse këputet ajo vjegë, ju do të bini kulungurthi dhe s’do ta ngrini dot më kokën lart. Unë kam në gene fisnikërinë, që më ka mësuar t’i mbijetojë çdo kohe. Ky ishte komunikimi im i fundit me atë njeri të palyrë dhe fizikisht të deformuar. Pas dy ditësh fillova punë në Ullishte. Me këtë që bënë, “më vranë barkun”. Mjafton ta kishe mirë me përgjegjësin e sektorit dhe siguroje disa ushqime të nevojshme, sigurisht me çmime të arsyeshme. Aty merrja ullinj për të ngrënë dhe nxirrnim vaj brumë me këmbë, siguroja qumësht, vezë, patate, fasule, qep e hudhra të njoma, si dhe lakra të egra apo prakalidhe, të gjitha këto nga natyra. Pas gjashtë muajsh mbaroi “dënimi im”. Jeta jonë asnjëherë nuk ishte e qetë. U ktheva në punë, jo nga ‘Ai’ fodulli, se ai ishte larguar. Edhe vendin në magazinën e qendrës ma kishte zënë sekretarja e Partisë, Vali...Kurse mua më çuan në degën e Uzinës pranë fabrikës së Sodës kaustike. Gjithsesi e pranova. Tani më duhej biçikleta, por e kisha shitur për të blerë makinën qepëse për Ajën. Kishte kohë që Aja kishte hyrë në një llotari me shoqet me një kuotë prej 25 lekë në çdo 15 ditë. Meqë do të blinim lavatriçen, kishte marrë dy numra, pra linte dy herë në muaj nga 50 lekë. Kishin mbaruar një llotari, në të cilën Aja mori dy të fundit, kurse këtë radhë i dhanë dy numrat e parë. Por lavatriçet do të dilnin disa ditë para rrogës. I gjithë kolektivi, përfshi dhe përgjegjësin, i mblodhën të gjitha lekët për lavatriçen nga kursimet e tyre. Në radhë tek tregu isha unë. Kur Aja më solli lekët në kohë, u habita. Atë çast mendova se në këtë botë jetojnë edhe njerëz të mirë e bujar...Isha i lumtur që iu lehtësua puna Ajës e cila shprehej: -Lavatriçja më ndihmoi se nuk lodhesha dhe rrobat dilnin gjysmë të thata. Çdo e mirë ka një të keqe. Nuk kisha ku i nderja rrobat e lara. Timi vuri dy tela kryq në dhomë dhe pasi u jepja një hekur rrobave, i nderja brenda. Ishte mirë se thaheshin shpejt, por bënte keq se na futi lagështinë të katërve. Jeta vazhdonte si përherë, me të përpjetat dhe të tatëpjetat e asaj rruge të gjatë e plot të papritura. E këndshme apo e pakëndshme, koha ecte pa kthyer kokën pas, bashkë me uljet dhe ngritjet e ashpërsimit të luftës klasore që kishin rrudhur dhe mpakur kohëbotën. Kjo betejë e egër dhe pambarim, e cila na dukej sikur përballë kishim armikun, na mbante pezull në ajër, se na duhej që në çdo çast të ditës dhe natës t’i kishim marrë masat për t’u mbrojtur. Fundviti 1981...17 dhjetor... Ishte koha kur kishte përfunduar një pallat i uzinës me kontribut vullnetar. Na kishin dhënë shpresë se këtë herë dot’na trajtonin. Papritur, në një mëngjes dimri të acartë “vetëvritet” Kryeministri Mehmet Shehu. Kjo vrasje brenda llojit kurrë nuk quhet disidencë, se nuk bëhej për ndryshim sistemi politik, por për t’ia zgjatur jetën diktaturës marksiste, gjoja e liberalizuar. Vrasja e tij ngjante si vetëtima që shkrep papritur në një hon. Krisma e kësaj pushke në një natë të qetë dhe të errët, ne të gjorëve na bëri të humbasim shpresën për strehim. Pak ditë para Vitit të Ri, isha tejet i zënë, kisha shumë dalje mallrash nga magazina. Më telefonuan, të lija çdo punë që të shikoja apartamentin që do të më jepnin. Edhe në ndarjen e strehimit duhej të zbatohej vija e luftës së klasave me se s’bën. Manovrat e tyre intrigante ndiheshin me erë, si aroma e temjanit që shpërndahet në ajër, i cili përdoret për të larguar shpirtërat e këqij, ose për t’i dërguar lutjet e besimtarëve te Zoti. Mua më lindi një dyshim, se diçka luhej nga ndërmarrja apo zyra e strehimit. Të dy bashkë me Ajën të shoqëruar nga përgjegjësi i zyrës së strehimit, kaluam dy blloqe apartamentesh nga dhoma-shtëpiza jonë dhe dolëm në rrugën që po hapej nën kinoteatrin, e cila do do të bashkonte bulevardin "Vlorë -Skelë" me rrugën Transballkanike. Duke ecur në rrugën me gur dhe zhavorr në ndërtim e sipër, ndalëm rreth 400 metra në thellësi të zonës. Të dy po shikonim se cili pallat mund të ishte i përfunduar që do të ndahej. Ecnim gjithë ankth dhe pa folur. Sa u futëm në atë rrugë me gurë, Aja shpërtheu në lot. Në të majtë vumë re një pallat, i cili ende kishte punë. Ne nuk na besohej, se kur digjesh nga qulli, i fryn kosit. Nuk kishim faj, kishim 17 vjet në një dhomë dhe na kishin gënjyer disa herë. Fëmijët tani ishin të rritur, vajza 15 vjeçe dhe djali 7 vjeç. Ajo flinte nën tavolinën e bukës, kurse i vëllai mbi tavolinë, sepse në divan flinte nëna ime, e cila rrinte me muaj të tërë te ne, sa herë që sëmurej. Ndaj mezi e prisnim që të kishim një shtëpi krejtësisht tonën. -Besoj..., ky duhet të jetë,- menduam secili më vete dhe zemra na gufoi të dyve. Mendimet na i ndërpreu nëpunësi i strehimit. -Jo, mos shikoni andej. Apartamenti juaj është në anën e djathtë. Në të vërtetë, aty na kishin caktuar një dhomë e kuzhinë, po bashkë me një inxhinier, i cili do të ketë vetëm një dhomë. -Unë,-thotë nëpunësi i strehimit,- duke menduar se keni një jetë me familje tjetër në hyrje, bëra një ndërrim. Apartamentin e sekretarit të partisë ua dhashë juve, kurse atë e çova atje. Ne vështruam njëri-tjetrin në sy pa hapur gojën. Kjo lojë e pistë e politikës së kalbur dhe mashtruese, na dëshpëroi të dyve. Ndoqëm nëpunësin e zyrës së strehimit dhe hymë në pallat. Hyrja ishte në katin e tretë, me shikim nga verilindja. Si strukturë ishte e bukur, por pa diell, e pa lyer dhe muri ndarës i korridorit ishte gjithë lagështi ose më mirë të them kullonte ujë. Me gjithë pakënaqësinë, sa të jetonim akoma në një dhomë, pranuam këtë që na u duk gjysma e së keqes. E lyem, e pastruam , sistemuam plaçkat dhe për Vitin e Ri, 1982, filluam të jetojmë si njerëz normal. Mbrëmjen e parë si një pragfillimi të ri, ne të katër e pritëm si hëna ditën e Bajramit, ndaj na qeshnin fytyrat nga lumturia. Në vigjiljen e Vitit të Ri 1982, fëmijët bashkë me ne këndonin dhe kërcenin se tani secili kishte shtratin e tij dhe tavolinë studimi, ku duhet të përgtiteshin për në shkollë. Strehimi ishte një rreze e vogël drite që na kishte munguar për 17 vitet më të bukura të jetës sonë bashkëshortore. Megjithatë jeta në kushte të vështira, na mësoi se si duhet ecur edhe kur të detyrojnë të zvaritesh, duhet të ringrihesh në këmbë. Ky është ligji dialektikës që nëse nuk e zbaton, do të fundosesh në llomi. Ndaj ai që e mban njeriun gjallë dhe në këmbë, është besimi tek Zoti dhe bindja pa kushte te forca e veta e të menduarit logjikshëm. Mos i beso askujt, veç besoi vetëvetes se një ditë ke për të qenë i fituar! ***
