Vildan Sharra: "KUR ENVERI QËLLONTE MARKSIN"

Nëntor 2025. Një fotogragrafi e veçante që qarkulloi në  mediat online e zbriti  kujtesën time shumë dekada më parë, në kohën e diktaturës komuniste. Largësia dhe mosha nuk e harrojnë realitetin e hidhur të atyre viteve. Qysh i vogël më pëlqenin librat, sporti dhe krijimtaria.Ishin vitet e egra të diktaturës… varfëri e madhe, luftë klasash dhe propogandë marksiste.

Një nga pasionet në fëmijërinë time ishte ndërtimi dhe ngritja e Balonave. I bëja me kallëma në formë gjashtë-këndëshi, thurur me spango dhe veshur me gazeta. Ishte një nga të paktat argëtime të fëmijëve në vitet e diktaturës komuniste. Shokët e fëmijërisë mí pregatitnin të gjitha materialet që duheshin për të ndërtuar një balonë. Dikush sillte kallëmat, një tjetër spangon që ja sillnin prindërit nga fabrika e duhanit dhe me kryesorja ishte gazeta. Vilsoni ja merte fshehurazi babait të tij në gazetën ´Zëri i popullit´. 

Pallati i Sharrajve, Selia e Qeverisë së Përkohshme, djathtas ishte sheshi që s´duket në këtë foto

Pasi e mbaronim së ndërtuari ballonjën, shkonim në kodrën e quajtur Budak. Kishte edhe fëmijë të lagjeve të tjera. Sejcili grup mundohej tá ngrinte sa më lart ballonjën. Gumëzhinat e fëmijëve krijonin një atmosferë të vërtetë festive. Gazeta ´zëri i popullit’ në ato vite kushtonte 3 lekë, dhe kryesisht në faqet kryesore shkruhej për diktatorin dhe partinë e punës. Ndonjëherë, kur frynte erë e madhe, spangoja këputej dhe Balona zhdukej drejt perëndimit. Nuk mbaronin sokëllimat dhe romuzet e fëmijëve: ¨Xhaxhi Enver po arratiset drejt italisë.¨

 Partia e Punës vendosi të ndërtonte varrezat e dëshmorëve në kodrën e Budakut. Fëmijët u mërzitën shumë. Në lagjen tonë ishte një shesh, dikur pjesë e Sheshit të Flamurit, që regjimi i kohës e kishte ndarë me një mur 2.5 metra të lartë. Luanim futboll,loja luftash, me tragaç dhe ngrinim Balonat. Bëhej zhurmë e madhe. Banorët e lagjes u shqetësuan, ankoheshin te i ´plotfuqishmi i lagjes´(operativi i sigurimit) i quajtur Sejdo.

 Një herë, gjatë festave të Nëntorit, fëmijët erdhën me idenë të ndërtonim një ballonjë të madhe. Vilsoni solli një gazetë me kokën e Diktatorit . Fillimisht hezitova. Isha 10 vjeç dhe nuk më pëlqeu të vendosja kokën e diktatorit në atë ballonjë. Viktori, Gëzimi , Petriti dhe shokët e tjerë má ndryshuan mëndjen. E përfundova ballonjën dhe e fshehëm në një qoshe të oborit të ndërtesës ku jetonim.

 Të nesërmen, Ditën e Flamurit,e nxorëm ballonjën dhe e bëmë gati tá ngrinim në qiell. Era fishkëllente, retë e zeza dhe të dëndura e kishin mbuluar sheshin e flamurit. Njerëzia ishin grumbulluar në të dy anët e rrugës ,të detyruar,sipas ndërmarjeve dhe shkollave. Prisnin anëtarët e byrosë dhe diktatorin Enver. Ishte dita e pavarësisë dhe të nesërmen 29 Nëntor… dita e pushtimit komunist.

´´Ne luftuam kundër pushtuesve dhe jo për ardhjen e këtyre në pushtet,´´tregonte xha Samiu, babai i Viktorit, ish partizan dhe vëlla dëshmori.

Balonat në kohën e diktaturës

 E lëshuam ballonjën në qiell. Filloi të merte lartësi dhe mezi e mbaja. Papritur bëri një salltro të madhe dhe si skifter u lëshua drejt pallatit ku ishin vendosur portretet e Marksit, Engelsit,Leninit dhe Stalinit. Bëra pak prapa duke e mbledhur spangon të evitoja përplasjen me muret e pallatit.

Balona nuk u bind, duket se e kishte piketuar kokën e Marksit. E qëlloi fuqishëm dhe përsëri filloi të ngrihej lart. Fëmijët u gajasën së qeshuri dhe filluan të brohorisnin. Xhaxhi Enver po e godet Marksin!

Balona nuk po më bindej. Dukej sikur një forcë hyjnore nuk po e pranonte diktatorin në qiell.Pak kohë më parë diktatori kishte urdhëruar prishjen e kishave,xhamive,teqeve etj,. Më kujtohet  kur e rrëzuan minarenë e xhamisë në lagjen tonë, Muradie. Banorët shikonin me urrejtje aktivistët e partisë që i vunë kavon… nuk rrëzohej! prunë autobotin dhe me vështirërsi të madhe e hodhën përtokë.  Perënditë ishin zemëruar me djallin e kuq,që po masakronte shërbestarët  dhe popullin e vuajtur shqiptar.

 Sejdua, bërtiti Gezimi. Fëmijët ja dhanë vrapit nga të katër anët e sheshit.Përpara mú shfaq fytyra e zeshkët dhe e egërsuar e operativit te sigurimit. Më kapi për veshi dhe më qëlloi në anën tjeter të kokës. Gjithshka u errësua, gjaku filloi të më rridhte nga hundët. Spangon e ballonjës e kisha mpleksur në dorën e majtë, me dorën tjeter mbroja fytyrën. Balona e pa kontrolluar filloi të bënte salltro të tjera , diktatori pa mëshirë po i qëllonte të katër ´udhëheqësit e proletariatit´. 

´´ Mblidhe shpejt,mos e lër të këputet e të bjer mbi kokat e udhëheqësve të partisë? ´´më bërtiti Sejdua, pa ma lëshuar veshin e majtë.

I frikësuar e mblodha ballonjën dhe mundohesha të fshija gjakun që rridhte nga hundët.

´´Kush të ka mësuar të vendosësh udhëheqësin e partisë në ballonjë?´´ vazhdoi gjithë inat.

´´Askush, ishte mendimi i të gjithë shokëve,´´ ju përgjigja shkurt.

´´ E di se biri i kujt je ti? Do të fut në burg e të vdesësh si yt at ,armik i popullit,´´ më ulëriti i xhindosur.

Dhëmbja fizike e largoi frikën, goja filloi të hapet dhe të zbrazte prej trurit historitë e treguara nga familjarët e mi,për Pavarësinë dhe pjesëmarësit e Kuvendit Kombëtar në 1912. Të gjithë delegatët u pritën me bujarinë e katër vëllezërve Sharra, shkruhet dhe tregohet nga pjesëmarsit e ardhur nga të gjitha trojet arbërore. Qeveria e Përkohshme dhe drejtuesit kryesorë qëndruan 4-5 muaj deri sa u ndërtua ndërtesa në Skelë, pas largimit të flotës greke ne Prill 1913.

Delegacioni shqiptar rrugës për në Londër, 1 Prill 1913

´´ Jam bir i asaj familje që dha një kontribut të madh Mendor, Shpirtëror, Fizik dhe Material për krijimin e Shtetit Shqiptar në 1912…ti nuk e njeh historinë e vërtetë,´´ me krenari ju përgjigja operativit komunist. 

Dora ime e djathtë u drejtua drejt pallatit përkarshi, një nga një fillova  t´i tregoj dritaret e dhomave ku qëndruan Ismail Qemali, Luigj Gurakuqi, Isa Boletini, Mithat Frashëri dhe të tjerë.

Në krahun e majtë ishin akoma hekurat që mbajtën flamurin e madh për 27 vjet.

´´ Kush tí ka treguar gjithë këto histori ? ´´ më pyeti Sejdua dinakërisht.

Menjëherë e kuptova, donte te blinte ndonjë informacion, dhe të fillonte persekutimet e vazhdueshme për agjitacion dhe propogandë me familjarët e mi.

´´ Gjyshi, Babai i Madh, i quajtur nga banorët e Vlorës´´ i thashë menjëherë.

´´ Ku është gjyshi ?´´më pyeti Sejdua, duke më tërhequr drejt zyrës të tij në rrugën aty pranë.

´´Në motoskaf, me Ismail Qemalin, Isa Boletinin, Luigj Gurakuqin…për në Londër, ´´ ju përgjigja ironikisht.

 Më mbylli në zyrën e tij. Dëgjoja që po fliste në radio me dikë tjetër. U frikësova shumë. Dridhesha dhe fillova të qaj me ngashërim. çfarë do të më bënin! Isha një fëmijë 10 vjeçar.

Dëgjoja histori të shumta. Ishin të pamëshirshëm, me fëmijë, gra,pleq dhe me shërbestarët e Zotit. Partia e Punës ua kishte shpëlarë trutë. Përse duhej të vendoseshin portretet e Marksit, Engelsit, Leninit dhe Stalinit tek ndërtesa e Shtetit të Parë Shqiptar në festën e 28 Nëntorit?!

 Papritmas dera e zyrës së operativit u hap, një fytyrë e njohur e mori mënjanë dhe folën pa i dëgjuar unë. Pastaj mú drejtua, më këshilloi dhe më hapi derën. Fluturimthi ja dhashë vrapit drejt shtëpisë time. Si duket shokët me prindërit e tyre kishin takuar Alikon, vëllain e Aranit çelës. Alikua ishte i sjellshëm dhe kishte respekt për fisin tonë. Ishte hera e fundit që ngrita një ballonjë në vitet e tmerrit në diktaturën  komuniste.

 (ngjarja dhe emrat në këtë tregim janë origjinalë)