Fshati ishte në krahun e majtë të një ure të madhe. Shikoja me kureshtje pamjen që më hapej para, vendosjen e shtëpive, shkollën, njerëzit. Një ndjesi e çuditshme. Emocione? Ankth? Gëzim? Dyshime? Frikë? Pasiguri? Të gjitha ishin përzier si në një dehje të ëmbël. Këtu do të fillonte rrugëtimi im si mësues. Këtu mes maleve, në një peizazh hijerëndë qe s’e kisha fantazuar. Bile edhe toka këtu ishte e kuqe. Lugina e thellë, madhështore, por të ngjallte një hije frike e njëkohësisht të nxiste fantazinë. Këto po bluaja në mendjen time aty në dhomën e ngushtë disa metra larg nga rruga e hekurudhës. Një zë më përmendi: - Mësues, shko në zdrukthëtari të porositësh një krevat druri. Njeriu që më foli nuk m’u prezantua, por e mora me mend se do të ishte ndonjë nga ata të këshillit. Mësuesit që vinin nga larg i ndihmonte këshilli me ndonjë krevat druri, me ndonjë dollap të vjetër, me ndonjë kazan nga ata që përdornin barinjtë për mjelje. Këto ishin kushtet. Njeriu që më tha për krevatin më tregoi edhe zdrukthëtarinë. Sigurisht që krevati ishte më se i domosdoshëm. Kur hyra brenda, një njeri ishte ulur mbi 28 bangon e punës. Në kokë mbante një kapelë republikë. Sytë e tij të mëdhenj e të kaltër më vështruan ngultas e me kureshtje. Fytyra ime ishte e panjohur për të. Ai kaloi vështrimin nga koka te këmbët e mia sikur donte të më maste gjatësinë për krevatin. Edhe kur zbriti e erdhi pranë duke më shtrirë dorën nuk e hoqi kapelën. Një kapelë që i jepte hijeshi e autoritet. Më bëri përshtypje kapela, jo vetëm që ishte i vetmi njeri që mbante një kapelë të tillë në atë zonë, por edhe më vonë asnjëherë s’e pashë ta heqë qoftë edhe një herë nga koka. “Ndofta, - mendova, - edhe në gjumë s’e heq.” Kishte një fytyrë të pastër e të bardhë me ca nuanca të kuqe. Gjithmonë i rruar dhe me një pamje të freskët. Vishej me shije dhe binte në sy menjëherë nga fshatarët e tjerë. Jo vetëm veshjen, por edhe ecjen e kishte elegante. Qysh në fillim e adhurova këtë njeri. Ai ngriti sytë që i shndrisnin poshtë syzeve me skelet metalik të bardhë. Edhe syzet me shije. - Na këtu, mësues... Dani (dhe drejtoi gishtin nga gjoksi)... krevat të mirë. Bën për ty, krevat... mirë. U çudita për lidhjen jo të mirë sintaksore të fjalëve. Pse jo? Edhe u tremba kur mori një ristelë në dorë. Pandeha se ishte i dehur. Bëra lidhjen me shishen që ishte mbi bangon e punës. Por jo, kur e ktheu dhe piu kuptova se ishte ujë. Ndofta ka pirë më parë, mendova. Ika dhe u rehatova në karrigen e vjetër të dhomës dhe mendoja jetën e re në këtë fshat të panjohur. I përhumbur mes hamendjeve të mia, përsëri një trokitje te dera. Një i ri, me flokë të zinj të kthyer mënjanë e të krehur me merak, me një fytyrë që më ngjau si e aktorit të Shkodrës, Gëzim Krujës, më përshëndeti me shumë mirësjellje. - A ta qes një kafe? Pranova. Më pëlqente si fliste. Kishte një humor të këndshëm. Jo më kot më ngjasoi me aktorin shkodran. I lezetshëm dhe tërë finesë. U çlirova pak. Sikur kisha kohë që e njihja. Kujtohet e më pyet a e porosita krevatin, a u furnizove me ato që kemi në depo e a kam ndonjë nevojë tjetër. - Po, - i thashë. - Por ai zdrukthëtari... si e ka emrin... - Ramadan, shkurt i thërrasim Dan, - plotësoi Hamdiu. - Sikur ishte i dehur... fjalët... Ai buzëqeshi në mënyrë enigmatike (si buzëqeshja e aktorit), uli pak sytë dhe foli pas një grime. - Është njeri shumë i mirë... tip i çuditshëm... ka pasur peripeci në jetë. Kaq tha Hamdiu dhe në sytë e tij pashë një hije dhimbjeje, adhurim dhe respekt për njeriun për të cilin po flisnim, për usta Danin. Kaloi kohë. Fjalët e Hamdiut më ngelën në mendje. Nga dritarja e klasës e ndiqja shpesh me kureshtje tek ecte me atë elegancën e tij, me kapelën republikë si gjithmonë në kokë, kur i drejtohej zdrukthëtarisë së tij. Rastiste që ndonjëherë e takoja rrugës. Më ndalonte. - Na këtu, mësues. Ti, mësues, mirë. Dan pret shtëpi. - Nuk kam kohë, - mundohesha t’i shmangesha. Ai, si ma kishte shtrënguar dorën, ma tërhoqi me forcë nga vetja, fytyra u vrenjt dhe sytë iu zgurdulluan. - Na këtu, mësues. Dani pret. Dëgjove? - dhe vuri gishtin te koka e tij (domethënë: mos bëj shaka). U detyrova të pohoj me kokë. S’doja ta mërzisja. Kur kalonte pak kohë që s’e takoja, dërgonte nipin e tij. - Të fala nga daja. Sikur i premtove... - Mirë, mirë, - i thosha, - thuaj që s’kam harruar. Gjithmonë kisha kureshtje të mësoja diçka nga peripecitë e tij. Më vinte rëndë ta pyesja. Nuk e di kush më tha diçka dhe nuk e dija sa qëndronin. ...Punonte në hapjen e një rruge. Armaturë për të hedhur betonin. Shkonte në punë me biçikletë. Lodhej. Mirëpo një ditë i ndodhi një aksident. Frenat e biçikletës nuk funksionuan dhe përplasi një njeri përtokë. Edhe vetë u godit pas koke dhe humbi ndjenjat. Por përplasja përtokë e tjetrit ishte fatale. Në spital e mori vesh aksidentin e tij tragjik. Nervat e tij nuk e përballuan dot. Trauma shpirtërore ishte e rëndë. Para se ta nxirrnin në gjyq e shtruan në spitalin psikiatrik. E dënuan sigurisht. Krizat edhe në burg e zinin herë pas here. Sjellja ndaj të burgosurve ishte çnjerëzore. Bënin punë të detyrueshme. Dani një ditë me shokët, nën mbikëqyrjen e gardianëve, do të lyenin ca pallate. Shoku i tij me pompë nuk arrinte deri në krye. Atëherë gardiani urdhëroi Danin të vendoste në shpatullat e tij shkallën dhe të hipte shoku i tij me pompën mbushur me gëlqere që të lyente. Dielli digjte si furrë. Ishte një torturë e vërtetë. Duroi sa duroi Dani, e zunë krizat. I foli shokut: “Mbahu nga bishti i pompës se unë nuk duroj dot”. Dhe lëshoi shkallët. Tjetri ra me gjithë pompë nga lartësia dhe u plagos keq. Përsëri gjyq dhe dënimi shtohet. Dani i revoltuar u bërtet gjyqtarëve: - Faj Dan, jo... Thashë, mbahu, bisht pompe. Një kalvar vuajtjesh, burg, spital psikiatrik dhe anasjelltas. Dani e mbaron dënimin. Kthehet në fshatin e tij. Fillon punën në zdrukthëtarinë e kooperativës. Punonte i heshtur edhe me përkushtim. Por në shpirt i rëndonte e kaluara. Një plagë e pashërueshme. Shpirti i tij qelibar, i pastër. Nuk ngatërronte njeri. Ishte mbyllur 31 në vetvete. Fshatarëve u vinte keq, e nderonin dhe e respektonin. Një ditë e pashë të shqetësuar. Ma bën me dorë t’i afrohem. - Dua, flas ty. Ti... mend, kokë. Unë i transkriptova fjalët e tij. - Punoj në zdrukthëtarinë time. Nuk ngacmoj njeri. Më rëndon shpirti për të kaluarën. Punoj me ndershmëri. U dua të mirën fshatarëve të mi. Dhe bëj punë të mirë. Kështu më thonë. Më erdhën inspektim. Kërkuan të kem këndin e zjarrfikësit, d.m.th. kazmën, lopatën, sëpatën. Bëra një kafaz, i vura brenda dhe i vara në hyrje të derës së zdrukthëtarisë. Mirëpo ka edhe njerëz të pandërgjegjshëm e të ligj. M’i vodhën. Inspektorët më gjobitën. E pagova gjobën. Bleva përsëri veglat, u bëra bishtat dhe i vura përsëri. Kjo m’u përsërit disa herë. Duhet të gjeja një zgjidhje. S’mund të rrija rojë të kapja hajdutin. Më vajti mendja të vë dy tela rrymë elektrike ta tund të ligun që i vë duart aty. Pse të vjedhë? Kështu bëra. Nuk vonoi që i ligu i mësuar vajti të fusë duart t’i vjedhë. Ata e drodhën dhe e hodhën të ligun disa metra tutje. U zbulua i ligu. Më erdhën ata të policisë dhe më paralajmëruan se do të më hidhnin hekurat. “Fati yt që s’pësoi gjë njeriu’’, më thanë. Çfarë faji bëra unë, mësues? Më pa me një vështrim të përvuajtur. Sytë iu zmadhuan. Trupi i dridhej. E qetësova. Ishin shenjat e krizës. I shtrëngova dorën. Hera e parë që nuk e pata frikë. Ndenjëm disa minuta kështu, në heshtje. Dëgjoja dihatjen e tij, e cila sa vinte e normalizohej. Po vinte në vete. E shoqërova në zdrukthëtari. Me qetësi filloi të rregullojë dërrasat dhe pa hequr kapelën filloi t’i merrte dhe t’i zdrukthtonte. E ndoqa një copë herë. Pastaj e 32 përshëndeta duke ngritur dorën. Ai ngriti trupin dhe më përshëndeti me zdrukth. Dani i mirë punëtor vazhdonte punën e tij të zakonshme. Për të shkuar në zdrukthëtari kalonte afër shkollës. Që larg, nga lagjja e Kalajve dallohej, me kapelën republikë dhe me ecjen e tij karakteristike elegante. “Usta Dani shkon në punë”, thosha sa herë e shikoja. Ia kishim harruar mbiemrin dhe të gjithë i thërrisnim “Usta Dani”. Një ditë më ra rruga nga lagjja e Kalajve. Ishte pasdite. Në kohën që mora tatëpjetën dhe do të zbrisja për në shkollë, shikoj të vijë përballë Usta Dani. Bëra sikur nuk e pashë dhe u mata të ndërroj rrugë. U mundova t’i shmangesha se atë ditë kisha shumë punë. Ai më pa. - Ej, mësues... Na këtu... gurë kokës, - dhe u përkul gjoja të marrë gurë. - Usta Dan... - Na këtu, mësues, Dan, kartë Dinçe, - dhe qeshi me të madhe. Ishte hera e parë që e pashë të qeshë. Ai nuk tërhiqej me asgjë... I plotësova qejfin. Më përqafoi me shumë dashuri e ngrohtësi. - Na këtu, mësues... Unë ty... këtu... kokë, - dhe vuri dorën mbi kokë. Kaluam një darkë të paharrueshme. Dani kish thirrur edhe dy shokët e tij dhe nipin. Usta Dani kish një botë të madhe. Rrëzëllente humanizëm, dashuri, ngrohtësi njerëzore. Edhe atje në tavolinë nuk e hoqi kapelën republikë. ...Tani Usta Dani nuk rron. Kur e mora vesh, u pikëllova shumë.
Comments