Teuta Sadiku: Irma Kurti dhe universi i brendshëm i melankolisë

“Pantoflat e vetmisë: Irma Kurti dhe universi i brendshëm i melankolisë”

Irma Kurti është lindur më 20 mars 1966 në Tiranë.

Ajo ka diplomuar për gjuhë angleze në Universiteti i Tiranës në vitin 1988.

Pas kësaj, ka punuar si mësuese angleze dhe gazetar­e për disa gazeta në Shqipëri.

Aktualisht jeton në Bergamo, Itali, ku ka marrë dhe shtetësinë italiane.

Irma Kurti ka publikuar një numër të madh veprash: libra me poezi, prozë, përkthime.

Ajo shkruan në gjuhën shqipe, por edhe në gjuhën italiane  , “shkrimtare shqiptare që i drejtohet edhe tregut italian”.

Ka marrë çmime të shumta letrare në Itali, në Zvicër, në SHBA.

Përveç poezisë, Kurti ka shkruar tekste këngësh në tri gjuhë (shqip, italisht, anglisht) për fëmijë e të rritur.

Autorja e shkrimit

 Në poezitë e saj mbizotërojnë tematika të tilla si vetmia, largimi i të dashurve, shpirti i trishtuar, turma të ftohta njerëzish, miqësi që lidhen e zgjidhen, zhgënjime, nostalgji për natyrën dhe për një lidhje autentike me natyrën  si një  “zgjidhje”  .

Në  poezinë e Kurtit ka imazhe dimri, ftohtësia, kujtimet, mungesa e nënës ose të afërmëve:

“Të takoj gëzime aq të mëdha … dhe shumë pak njerëz të shtrenjtë janë larguar prej kohësh…”

Në poezinë e saj ka referenca për elementë natyre (“qielli”, “reja”, “degët”, “dëbora”) si pasqyrim i gjendjes së brendshme të shpirtit. Për shembull:

“Një copë e madhe dëbore mbi pisha ka ngecur … dimri i egërsuar shpendët i përzuri … Qielli im s’është kurrë veç i kaltër, një re melankolie ai mban gjithnjë.”

Kjo tregon se natyra (dëborë, degë, qiell) përdoret si metaforë për gjendjen shpirtërore: melankolia, vetmia, mungesa.

 Krijimtaria e Kurtit përputhet me shumë tema si  vetmia, largimi ose mungesa e të dashurve, nostalgjia, natyra si “strehë” ose si reflektim i humbjes brenda vetes

 Duhet theksuar se Kurti ka një krijimtari shumëgjuhëshe: shqip, italisht, anglisht.

Shumë nga veprat e saj përfshijnë vetminë, mungesën, nostalgjinë si elemente të rëndësishme të poezisë.

 Irma Kurti është një zë i rëndësishëm i letërsisë shqiptare bashkëkohore, me një përvojë ndërkombëtare dhe një kreativitet që përfshin poezinë, prozën, tekstet muzikore.

Në poezinë “Pantoflat e vetmisë”, Irma Kurti na fton të ndiejmë boshësinë pas spektaklit , një metaforë e ndjesive të humbjes, largimit dhe heshtjes që mbetet pas takimeve të përditshme.“Në poezinë e Kurtit, vetmia nuk është thjesht mungesë e njerëzve, por një gjendje shpirtërore ku reflektimi, nostalgjia dhe qetësia e brendshme bëhen të dukshme në metaforat e përditshme.”

“Spektakli për sonte mbaroi / dhe sipari u ul me mundim”

Aktorët/miqtë ikin; sallat bosh simbolizojnë mungesën e të dashurve dhe izolimin emocional.

Teatri antik i hipokrizisë është një  metaforë për marrëdhëniet sociale të ftohta dhe rutinën e njerëzve që nuk shohin thellë.

Vetmia si strehë dhe si qetësi

“U bë vonë, duhet të shkoj / në strehëzën e qetësisë”

Kjo tregon se vetmia nuk është e dhimbshme vetëm,

por shërben si vend për pasqyrimin e vetes dhe reflektim.

Natyra ose strehëzat e qetësisë janë një motiv i përsëritshëm tek Kurti.

Pandoflat janë  diçka e zakonshme, personale, që përdoren në privatësi.

Kjo e bën vetminë  afër trupit, por jo të dhimbshme , vetmia si një shoqe e qetë, jo si torturë.

Melankolia, mungesa e miqësisë së vërtetë, ndjenja e humbjes së dashurisë ,të gjitha shfaqen në këtë poezi të shkurtër.

Lexuesi mund të identifikohet lehtë, sepse imazhet janë konkrete dhe të thjeshta, por kuptimi është  tepër  i thellë.

“Irma Kurti, me vargjet e saj të qeta dhe të pastra, na kujton se vetmia nuk është boshësi e pafund, por një shteg për të kuptuar botën e brendshme, kujtimet dhe dashuritë që nuk janë më pranë nesh. Pantoflat e vetmisë bëhen kështu shoqe besnike në rrugët e jetës.”

Risi dhe reflektim filozofik në poezinë e Irma Kurtit

Në poezinë e saj “Pantoflat e vetmisë” (2018), Irma Kurti shpalos një univers të qetë dhe intim, ku boshllëku i botës moderne dhe largimi i të dashurve bëjnë hapësirë për reflektim shpirtëror. Ndërsa aktorët miqtë dhe mikeshat largohen, lexuesi ndodhet përballë një shtëpie të brendshme të heshtur, ku pantoflat e vetmisë shndërrohen në metaforë të prekshme të izolimit, nostalgjisë dhe qetësisë së brendshme. Kjo qasje, ndërsa i përket një kohe bashkëkohore, gjen rezonancë me poezinë ekzistencialiste italiane të Eugenio Montalit apo me mënyrën si Emily Dickinson e trajton vetminë përmes objekteve të zakonshme, duke treguar se ndjenjat themelore të njeriut , vetmia, humbja, nostalgjia  janë universale, ndërkohë që forma dhe figurat artistike janë risitë që e bëjnë të veçantë zërin e Kurtit.

“U bë vonë, duhet të shkoj / në strehëzën e qetësisë. / Poshtë divanit më presin / pantoflat e vetmisë.”

Këtu vetmia nuk shihet thjesht si mungesë, por si një vend për përballje me vetveten. Ndërsa Montale përdor heshtjen dhe fragmentimin e vargut për të shprehur boshllëkun e ekzistencës, Kurti zgjedh një varg të lirë dhe të rrjedhshëm, që krijon ritëm meditativ dhe afron lexuesin në përjetimin e vetmisë. Ky lloj vargu, i thjeshtë në dukje, lejon që metafora , pantoflat që presin nën divan të bëhet e prekshme, duke materializuar ndjenjën abstrakte të izolimit.

Eugenio Montale (Itali): Në poezinë e tij heshtja dhe natyra përdoren për të reflektuar mbi boshllëkun shpirtëror.

Emily Dickinson (SHBA): Në poezinë e saj objekte të zakonshme (shtëpi, mure, pemë) shërbejnë si metafora të izolimit dhe përjetimit të brendshëm.

Irma Kurti: Përveç metaforave konkrete, përdor situata sociale moderne (teatri, aktorë, turma e ftohtë) për të treguar distancën dhe hipokrizinë e marrëdhënieve, duke krijuar një dialog midis botës private dhe asaj sociale.

Risi në figurat artistike dhe përdorimin e vargut

Figura artistike: Pantoflat e vetmisë, salla bosh, teatri i hipokrizisë  imazhe konkrete që lidhen me emocione dhe përjetime moderne.

Vargu: I lirë, rrjedhës, me ritëm brenda frazave; nuk është vetëm për të shprehur ndjenja, por për të pasqyruar rrjedhën e mendimeve dhe vetë-reflektimit.

Kjo risie i jep poezisë së Kurtit një identitet të veçantë në poezinë shqiptare bashkëkohore, duke e lidhur me traditën botërore, por duke sjellë perspektivën moderne të vetmisë dhe izolimit.

Në botën bashkëkohore, ku marrëdhëniet shpesh janë sipërfaqësore dhe shoqëria duket e ftohtë, Kurti na kujton se vetmia nuk është dënim. Ajo është strehë reflektimi, një hap drejt vetëdijes dhe kuptimit të brendshëm. Një qasje që filozofët ekzistencialistë ,Sartre, Camus, Cioran  e trajtojnë si mundësi për të kuptuar boshllëkun dhe brishtësinë e njeriut. Në këtë kuptim, poezia e Kurtit funksionon si urë midis ndjenjave universale dhe sfidave të kohës moderne, duke i dhënë vetmisë një dimension të qetë, por të fuqishëm.

Irma Kurti, përmes “Pantoflave të vetmisë”, na ofron një botë ku vetmia bëhet dialog me vetveten, me shoqërinë dhe me traditën poetike botërore. Risitë në përdorimin e vargut, figurave artistike dhe trajtimin e temës e bëjnë krijimtarinë e saj të veçantë, bashkëkohore dhe filozofike. Vetmia nuk është boshësi; është një hap drejt vetë-reflektimit, nostalgjisë dhe kuptimit të brendshëm, duke e vendosur zërin e Kurtit në skenën e poezisë ndërkombëtare bashkëkohore.

Teuta Sadiku