
SKENA ME SHPETONTE NGA ANDRALLAT...
më merrte kohën që ia falja me gjithë shpirt
“Oh, mend`t e kresë jan` kah m`lanë…

Justina vazhdon:
Nuk kam patur objektiv të qëllimtë në vetvete. Domethënë s’kisha një "plan me pika" për t`i realizuar ngadalë-ngadalë, me durim, me strategji.
Por, assesi, kurrë, kurrë nuk ka qenë rastësi. Nuk kane qenë as njëra dhe as tjetra.
Nuk e harroj kurrë një thënie të të madhit poet Lasgush Poradeci: “Artisti (i vërtetë) nuk ecën mbi tokë, sepse ka lindur me të tilla aftësi që të gjithë e dëgjojnë, e duan, e adhurojnë dhe e ndjekin hap pas hapi gjatë gjithë veprimtarisë së tij.”
Në je lindur artist i vërtetë, që për Atë le çdo punë e shkon apostafat për ta parë në skenë, apo në ekspozitat e tij, e kuptueshme që ai s’është si të gjithë dhe as duhet trajtuar si i tille, sepse e dëmton dhe respektivisht e zhduk atë vlere.
E kam fjalën, asgjë nuk ishte e rastësishme për perspektivat e karrierës time dhe të kolegeve te mi. Talenti të dikton vetëm rrugën drejt perfeksionit. Nuk ka kthim mbrapa (me të mirat dhe të këqijat e asaj për çfarë je lodhur), gjendje pune edhe kur je duke ngrënë.
Preokupacioni numër një: mospërsëritja e vetvetes në skenë. E kam dashur dhe e dua skenën. Marrëzisht e dua. E gjithë qenia ime ishte në kërkim, në zbulim të një interpretimi origjinal të artit tim. Jam kërkuese e jashtëzakonshme ndaj vetvetes. Pothuajse gjithmonë e pakënaqur me vetveten.
Me gjumin nuk kam patur raporte të drejta (për të qeshur), sepse koha më prodhimtare në artin tim paskësh qëlluar të ndodhte gjate natës (pa qeshur). Gjithçka që më trazonte për rolin gjate ditës, e lodhesha që ta gjeja e ta kapja (siç e themi në gjuhën tonë), kthehesha e lumturuar në shtëpi, me shpresën që nata (në një farë mënyre qetësia) do të më ndihmojë të gjej diçka të bukur, diçka të re për provat e së nesërmes.
E ç’hyn politika këtu?! Nuk e kam preferuar politiken dhe nuk jam marre kurrë me të. Normalisht edhe ajo nuk duhej të merrej me mua. Talenti, arti jeton pavarësisht nga politika e rrathët e ferrit të saj. Më dhemb, por nuk e qaj atë kohe, për të vetmen logjikë: asgjë nuk varej nga ne.
Përzgjedhje e mbrapshtë, rrugë e gabuar që e përshkuam të gjithë dhe vetëm kaq! Fatet u përplasen kështu për brezin tone, siç e quajmë: brezi i humbur!
Dy nga shume kujtime të hidhura të miat:
Një nate do të recitoja poezi të autorëve të huaj. Spektakli ishte gërshetuar edhe me muzikë. Tek po hyja për tu përgatitur për shfaqjen, përshëndetja artistët nëpër korridore. Një aktore duke ma kthyer përshëndetjen, me pyeti me një fryme: Justina do këndosh? Ndërsa një këngëtare më pyeti: Justina do recitosh? Këngëtares i qeshën sytë pasi u qetësua që atë nate "vetëm" do të recitoja...
Dikur, një sekretar partie me ka dhënë mundësinë "të zgjedh" teatrin apo këngën.
Tekstualisht më është drejtuar kështu: Ti Justina, veri gishtin kokës e mendo çfarë do bësh, do te këndosh apo do luash në teatër? Që të dyja nuk duhet t`i bësh. A do t`i lejosh të gjithë të ngrohen nën këtë diell, apo e do të gjithë për vete?
(Me atë gishtin tregues që i vinte pikën "fajeve te mia") Jam larguar nga zyra e tij e doja të merrja arratinë, të klithja dikund ku të më dëgjonte vetëm Zoti…
Komunizmi është një sistem absurd. E megjithatë, edhe pse e di se është i tillë, të bën te çmendesh. Shpesh e kujtoj këtë thënie të Majakovskit.
Unë u konfrontova me ekuacionin me të panjohura. Shihja karikatura pas karikaturash. Një absurditet ia linte radhën një tjetri.
Shpesh herë paaftësia ulej këmbëkryq mu në mes të publikut. Shpesh me vete thoja: sistemi ynë që po gërryen Jetët tona është unik. Nuk mund të ketë një të dyte si ky i yni. Ne i ngjasim vetëm vetvetes.
Atë dite që do të vinte Enver Hoxha në Teatrin "Migjeni", mua më njoftuan të mos shkoja në punë. As që më bëri përshtypje. E lumturuar që nuk gjendesha në rrathët e tmerrshëm të ferrit ku ndodhej miku im Sherif Merdani. Sherifi do të ngelet për mua personifikimi i besës, i ndershmërisë, i te bukurit shpirt.
***
Kurrë nuk e harroj, një mbasdite tjetër. Po punoja në teatrin "Migjeni". Më vijnë në dhomën time dhe më lajmërojnë që dikush me kërkonte. Dola. Nuk njoha askënd. Një djalë mu afrua.
- Ndonjë simpatizant… -, thashë me vete, disi pa qejf, sepse ndërkaq isha futur në botën e rolit. (Është krejt e natyrshme të ndodhë ngandonjëherë kështu.) Numëroja deri ne 10, ndryshoja gjendjen time reale, bëhem "e mirë, e sjellshme" dhe i jap radhën që të flasë.
“Kam ardhur vetëm që ti të shikosh këtë orë”! - më thotë ai.
Më tregon një orë të madhe që kish vënë në dore.
Thashë me vete: ndonjë i çmendur! E bëra veten sikur asgjë nuk shkonte dhe i thashë: “Shume e bukur, e gëzofsh!”. (Me vete mendonja si do ti rrëshqas ëmbël e ëmbël këtij te çmenduri).
Pasi ai hedh një vështrim rreth e qark, më vështron drejt ne sy e me zë të ulët më pyet: “A e njeh ketë orë?”
Nuk fola (i çmenduri po më bezdis). E pyes: “A është kineze a?”
Imagjino, Faruk, kur pak më përpara i thashë "e bukur", ha ha ha, (nuk më pëlqejnë orët kineze).
“Kjo asht ora e Sherif Merdanit. Unë jam djali i xhaxhait të Sherifit…”, më tha djaloshi.
U dridha, nuk e besova (se pari, në kokën time: provokimi, kurthi, ligësia e sistemit, terror në shpirt.) Ç’të bëja? Numëroj deri në 10 dhe duke e vështruar drejt në sy, i them: “Si është Sherifi?” Me përgjigjet: “Si të jetë…?” “Oh, e di…”, i përgjigjem, “n.q.se do të kesh mundësi ta takosh bëji të falat e mia, të lutem.”
E preka orën e Sherifit.
“Mos ki frikë, më tha me një buzëqeshje të hiiiiiiiiidhur, se nuk jam i futur. Merdanët nuk tradhtojnë kurrë!”
Dhe iku, u tret, si të mos kishte qenë kurrë aty. Jo vetëm që atë dite nuk munda të punoj, por ditë me radhë më shfaqej miku im, e unë sikur e ndiqja me sy nëpër rrathët që përshkonte Ai.
Ja edhe një tjetër dhimbje në kujtesën time:
Një natë pas shfaqjes, po shkoja në shtëpi. Tek Turizmi më ndalon një grua e gjatë. E njoha Resmie Kryeziu. Gruaja e regjisorit të famshëm kosovar Ekrem Kryeziu. Vite përpara më kishte filmuar me këngët e mia kudo neper Shqipëri. Që atëherë asnjë lajm. Siç e dimë: u zhduk edhe Kosova, edhe Kosovaret, armiqtë tanë. Kurrë nuk e harroj në lajmet e RTSH: “Vëllezërit kineze dhe miqtë kosovare”, (ha,ha,ha).
Nejse, e takoj Resmien dhe në mënyrë të rrufeshme e ndjej se sigurimi na kishte rrethuar dhe me sy e vesh po bënte punën e vet. Sigurisht, isha mbi gjemba, flisja me Resmien me një buzëqeshje të lenë përgjysmë. I kërkova falje qe nuk mund ta ftoja ne shtëpi se kisha një "urgjence jashtë qytetit". Turp më vjen edhe sot…
Direkt, mbasi u ndava nga Resmia, kam shkuar në Degën e Punëve të Brendshme, që t’i "njoftoja" për takimin. E pabesueshme të them që në momentin që po hyja tek Dega, erdhi një xhips, kur ç`të shoh?
Nga xhipsi zbriti një nga ato fytyrat që po rrinte krejt si "rastësisht" ndërkohë që kisha takuar Resmien. E pashë me bisht të syrit dhe ktheva kokën në anën tjetër pa i rënë në sy, sepse aq më shumë nuk do të kishte vlerë "sinqeriteti" im.
“Në rregull Justina, shko…”, më thaaaaaaaaaaaaanë.
Ah, ju të paudhë, ju të pafé, që e shpërbëtë kaq mjeshtërisht në famëkeqësi këtë Komb!
U bëra mjeshtre në dredhi, që është aq e huaj për mua: "takimin" me orën e Sherifit e quajta "të pavlerë" t`ua njoftoja, ndërsa takimin me "kosovarët" e quajta me "shumë vlerë" (ha, ha, ha) … “Merdanët nuk tradhtojnë”! Ai ka qenë vërtet djali i xhaxhait të Sherifit, sepse, në të gjitha "dhëniet llogari" të miat, kurrë nuk ma kanë përmendur orën e Sherifit.
Ndonëse sot, mbase ndokujt i vjen për të qeshur tek lexon këto rreshta (edhe mua që i shkruaj hera-herës), por askujt nuk ia dëshiroj, apo as edhe një majmuni nuk do t`i thoja: “shko mbrapa, tek ajo kohë, dhe jetoje, po munde…!”
Në këso limitesh, unë isha e forcuar te mbijetoja… Nuk bëhej fjale për një Art të vërtetë. E vërteta e Artit tonë ishte plumb, por jo plumb për armikun (ha, ha, ha). E kish marre ferra Uratën.
E vetmja gjë që më shpëtoi ishte kënga Popullore, por edhe aty më gjetën "kleçka".
Jep llogari - më thanë në mbledhje - përse i ngre të dyja duart mbi kokë, e nuk ngre vetëm njerën?
Krejt si një fëmijë i pyeta: Po përse? E mu përgjigjën: sepse kur i ngre të dyja duart, nënkuptimi është sikur “Mbaruam”! Në momentin që ngrija dy duart lart thoja tekstualisht këto fjalë:
“Oh, mend`t e kresë jan` kah m`lanë…” (po çmendem nga dashuria për ty). Ç’t’i thoja? Ç’të thuash? “Po unë po i këndoj dashurisë së dy të rinjve…”, iu përgjigja si me qenë një fëmijë. “Ti thua kështu, por çfarë mendojnë spektatorët se…! Justina Aliaj, duke kënduar shfaq ide politike që janë të ndaluara për shoqërinë tonë. Ti ke helm në atë interpretim!”
Merru vesh me ta, po munde... Pas asaj dite më lejuan të interpretoj vetëm me një dorë... Fare mirë do të kisha mundur të gjeja një punë dosido dhe të mos ia shihja fytyrën shëmtimit.
Shpesh kujtoj një "incident" që në fillimet e mia artistike.
Kisha fituar të drejtën e studimit në Liceun Artistik "Jordan Misja" dhe ma ndërruan "gabimisht", duke më thëne që e drejta jote e studimit është si teknike nafte në Qytetin Stalin.
Çudi e madhe... hera herës mos me i besue as unë vetë, se si vallë i kam filluar mundimet aq e vogël dhe pafund... si në përralla...
E kisha fjalën... tek... profesioni tjetër... po, por… si do ia ktheja shpinën Artit, Jetës, pasionit tim të pakufi për sekenën? Dashuria pa kushte ishte ajo që diktonte vetëm sakrifica për mua.
Vetëm një bindje ekzistonte në qenien time: Do të qëndroj pranë Artit tim, do të duroj e perballoj gjithçka. Vetëm jashtë skenës mos të më nxjerrin, se do të vdes.
Dite e natë i lutesha… Zotit! Sa herë i kam puthur perdet (apo kuintat) e Teatrit "Migjeni", pa më shikuar njeri.
Lidhjet e mia me ATË SKENË ishin në kufijtë e Shenjtërisë. Dëshiroja që askush të m’i dinte. Ishin të miat dhe ishin të sajat e të askujt tjetër! Por, shpesh herë, pasioni im i çmendur për skenën diktohej, sepse punoja shumë, jashtëzakonisht shumë, kurrë nuk lodhesha...
Në një nga vitet e punës në teatrin "Migjeni" (siç mbajnë evidencat për çdo aktor), kam dhëne deri edhe më shumë se 500 shfaqje brenda një viti…!
Si? Fare thjeshtë. Zakonisht, herët nga mbasditja shkonim në fshat (plani për shfaqjet e fshatit). Mbasi kthehesha nga fshati me Teatrin, këndoja në shfaqjen e Estradës, që sigurisht e gjeja të filluar, por shpejt e shpejt bëhesha gati për numrin tim. Gjatë përgatitjes time me rolin e Norës, tek drama e Andrea Skanjetit "Nora e Kelmendit", (ka qenë një nga shfaqjet më të bukura të teatrit "Migjeni"), arriti të mos kishte bileta në sportel. Të gjitha shfaqjet u dhanë me autorizim. Ndonëse u dhanë pak shfaqje për një shkak timin.
Ky është destinimi, shumë më shumë mundim e lodhje, se satisfaksion... Por, i bukur, i pazëvendësueshëm Arti. Kurrë nuk është zbehur, për asnjë sekondë kjo Dashuri, deri sa të marrë fryme…
Jam munduar me çdo mënyrë të shkëputem me atë se ç’ndodh rreth meje... Skena më shpëtonte nga andrallat, më merrte kohën që ia falja me gjithë shpirt asaj, se Madhes Skenë! Në minutin që dilja nga skena, vendin do ta zinin intrigat, xhelozitë, paaftësitë, përgjimet...
Shkurt, më mirë të merrje vrapin (apo biçikletën time që më pëlqente ta ngisja pa duar, sidomos në dimër edhe nga të ftohtit), e ta ndalje vrapin vetëm tek shtëpia! Kohe të çmendura, kohe pa emër... Kështu si unë, e mos me keq, pothuajse i gjithë Kombi.
8 korrik 2004 ©Faruk Myrtaj
(fund)
Comments