SHPENDI TOPOLLAJ: PËR SKULPTORIN E TALENTUAR

   DY FJALË URIMI PËR SKULPTORIN E TALENTUAR IDRIZ BALANI

Me datë 13 qershor, shkrimtarë dhe artistë nga Durrësi u mblodhëm bashkë me miqtë e skulptorit të njohur Idriz Balani për të përuruar atelienë dhe muzeun e tij, ku ishin ekspozuar një pafumdësi veprash të mrekullueshme arti nga ky autor. Me këtë rast u paraqit edhe një film dokumentar prej gati dy orësh, i realizuar nga kamera e Astrit Tahirit, me skenar të poetit Agim Bajrami dhe me producent vetë Idrizin. Filmi i kushtohej historisë së krahinës së Çamërisë dhe ndalej tek odiseja e familjes Balani. Gjithsesi, aty gjenin veten shumë e shumë familje të ndershme shpërngulura dhunshëm nga vendlindja e tyre. Krahas përshëndetjeve të tjera e mora fjalën edhe unë, ku thashë:  

Më 30 mars të vitit që shkoi, së bashku me shkrimtarin Pol Milo, poetin Agim Bajrami dhe botuesin Aristark Osmani (këta dy të fundit me origjinë çame), bëmë një vizitë në Çamëri. Krahas bukurisë së pakrahasueshme dhe emocioneve të kuptueshme, na pushtoi edhe trishtimi, kur shihnim fshatrat e shndërruara në gërmadhë qysh nga koha e krimeve mizore të gjakatarit Napoleon Zerva. Por edhe vetiu na lindi pyetja se ç`do të thonin këto mure, siku të kishin gojë? Dhe ja ku folën e dëshmuan ata nëpërmjet këtij filmi, gjë për të cilën, i përgëzoj me gjithë zemër autorët. Por duke qenë se për hir të modestisë, Idrizi vetë qëndroi në hije, edhe pse mbetet njëri nga pinjollët me kontribut të padiskutueshëm të kësaj familjeje, po e përqëndroj fjalën time të shkurtër, te vepra e tij.

Pa u shpërndarë shumë, as në kohë dhe as në hapësirë, për të theksuar vlerat e pazëvendësueshme të artit të skulpturës, po sjell në vëmendje shembullin e Lisipit (Lysippos), që së bashku me Skopasin (Scopas) dhe Praksitelin (Praxiteles), mbeten tre më të mëdhenjtë e Greqisë helenistike. Kam para sysh veprën e tij të mrekullueshme Koka e Aleksandrit të Madh që ai duke qenë skulptor i oborrit mbretëror, e realizoi me aq vërtetësi. Gjithsej janë vetëm pak më shumë se 40 centimetra mermer, dhe ajo kopje e origjinalit, por çfarë shërbimi i bëri ai historisë, kureshtjes njerëzore dhe vetë kapedanit më të lavdishëm të të gjitha kohrave. Skulptura fikson historinë dhe i bën të pavdekshëm heronjtë e saj, që si të tillë, mbesin burimi më i madh i frymëzimit për breza të tërë. Dhe është kjo arsyeja që për më shumë se vlerat artistike dhe estetike, skulptorët janë nga njerëzit më të nderuar si ndër shekuj, ashtu edhe sot. Dhe Durrësi ynë ka nxjerrë një aradhë të tillësh që me krijimet e tyre e kanë zbukuruar qytetin dhe i kanë bërë njerëzit që të ndihen krenarë me historinë e tyre. Natyrisht që në këtë fushë, një vend nderi zë miku ynë “Ambasador për Paqe” Idriz Balani, i cili talentin, përvojën dhe kulturën e tij, falë vullnetit të pazakontë, i ka shndërruar me daltë në vepra mbresëlënëse. Ato kanë një shtrirje gjeografike në kombin mbarë dhe përfshijnë figurat që kanë luajtur role të rëndësishme, në teatrin, herë dramatik e herë tragjik të tij. Është mjaft kuptimplotë edhe fakti se ky bir i shquar i Çamërisë, pasi i gdhend me mjeshtëri të admirueshme ata, i çon deri në qendrat e qyteteve të Kosovës statujat e tyre, ose atje ku kanë rënë me pushkë në dorë, duke i bërë të pavdekshëm në memorien popullore. Personazhet e zgjedhur nga Idrizi, aq të dashura për masat e gjëra, dhe punuar nga dora e tij mjeshtërore, janë të shumtë dhe dëshmojnë njëkohësisht për ndjenjat e forta atdhetare të autorit të tyre dhe traditave të familjes prej nga ai vjen. Duke i paraqitur si të gjallë ata, duke monumentalizuar veprën e tyre gati legjendare, Idrizi ka gdhendur dhe pavdekësinë e tij. Prandaj, në emër të Federatës së Paqes Universale, me gjithë zemër e uroj që galeria e Idriz Balanit të pasurohet përherë e më shumë, ashtu siç porosiste edhe kolosi Pablo Pikaso (Pablo Ruiz-Picasso), kur thosh: “Frymëzimi ekziston, por duhet të na gjejë duke punuar”.