Sakip Cami: Një firmëtar i aktit më të jashtëzakonshëm shqiptar

Hamdi bej Ohri, delegat i shpalljes së pavarësisë, përfaqësues i Ohrit dhe Strugës   

Nga Sakip  Cami

Në vitin 1902, së bashku me Ismail Qemalin, Ibrahim Temon, Dervish Himën, Hoxhë Kadriun, Jashar Erebarën shkuan në Paris ku morën pjesë në Kongresin e xhonturqve.

Në korrik 1909 ishte delegat i Ohrit dhe Strugës në Kongresin e Dibrës

Në vitin 1909, në cilësinë e delegatit të Ohrit ishte në Kongresin e Elbasanit dhe hapjes së shkollës normale.

Në nëntor të vitit 1912, përfaqësoi Strugën e Ohrin në Kuvendin Kombëtar të Vlorës.

Delegat në Kongresin e Kolonive shqiptare në Trieste, 1 mars 1913

Hamdi bej Ohri (Qoku)  ishte nipi i Iljas Pashë Dibrës (Qokut)

(4 shkurt 1872 – 24 nëntor 1938)

Hamdi bej Ohri, i  biri i Numanit, lindi në qytetin e Ohrit, më 4 shkurt të vitit 1872. I përket familjes së dëgjuar të atdhetarit Iljaz Pashë Dibrës-Qokut. Pasi kreu shkollën Ruzhdije në Manastir, për dy vite shkollore vazhdoi mësimet në gjimnazin ushtarak të Stambollit. Në vitin  e tretë u shkëput nga shkolla dhe filloi të merret me aktivitete në Lëvizjen Kombëtare.U lidh dhe zhvilloi aktivitete kombëtare me Naim Frashërin, Dr.Ibrahim Temon, Çerçiz Topullin, Dervish Himën dhe Bexhet Bektashin.

Afshi i zjarrtë i atdhetarisë  mori hov tek Hamdi bej Ohri, sepse në dejet e tij vlonte gjaku i kulluar i gjyshit të tij, Iljaz Pashë Dibrës, kryetar i  Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, 10 qershor 1878.

Në vitin 1897 ai e hapi shkollën e parë shqipe në Ohër, në ambientet e shtëpisë së tij, me mësues Hajdar Blloshmin nga Starova. Autoritetet pushtuese osmane “lëshuan fermanin” për arrestimin e tyre dhe mbylljen e kësaj shkolle. Hamdi bej Ohri burgoset dhe dënohet me 5 vjet burg. Edhe gjatë vuajtjes së dënimit me burg, ai jepte mësimin e gjuhës shqipe.

Në vitin 1922, profesor Stavro Skëndi shkruante:

 “Kur unë bëja studimet në Manastir ka qënë i burgosur politik Hamdi Ohri. Ai ishte për ne, të gjithë nxënësit, idhulli i martirit të shenjtë, një Sokrat i ri, në burg. Ne, nxënësit e vizitonim dy herë në javë. Ai na ngjallte me mësimet e tij, nacionalizmin në zemrat tona.” Ky ishte Hamdi Ohrit, student  i shkollës ushtarake të Stambollit.

Për cështjen shqiptare  Hamdi Ohri shkoi kudo nëpër  Evropë, nga Viena, në Beograd, në Bukuresht e Stamboll.

Pas protestave të shumta të atdhetarëve në Stamboll, Manastir, Dibër e Ohër, ai u lirua nga burgu më 1899. Gjatë vitit 1899, pas daljes nga burgu, Hamdi bej Ohri, zhvilloi një veprimtari të dendur në mbështetje të Lidhjes Shqiptare të Pejës.Në vitin 1900, u kthye në Ohër ku bashkëpunoi me Sotir Kolenë në hartimin e një fjalori të gjuhës shqipe, i cili më vonë u zhduk.

Në vjeshtën e vitit 1900 udhëtoi për në Elbasan, Tiranë, Mat e Dibër ku u takua me atdhetarët shqiptarë. Pas takimit në Dibër, Porta e Lartë urdhëroi arrestimin e tij dhe e dënuan me burg. Pas dy vjet vuajtjeje në burg, me ndihmën e atdhetarëve, Sulltani e liroi nga  burgu.

U arrestua  nga komandanti osman i Dibrës së Madhe Nuri Beu më 1 qershor 1901, si një nga udhëheqësit e lëvizjes autonomiste dhe të lëvrimit të gjuhës shqipe  dhe me 30 xhandarë e nisën  për Manastir  dhe  prej aty në Dijari-beqir, ku u mbajt deri në shpalljen e Hyrjetit, 24 korrik 1908. 

Arrestimi i Hamdi beut e tensionoi situatën. Atdhetarët dibranë vendosën të vrasin Nuri Beun me anë të një atentati. Vrasjen e Nuri beut e mori përsipër Shyqyri  bej Qoku (djali i Iljas Pashë Dibrës), Mustafa Agolli dhe Halil Xhidra. Më 20 korrik 1901, pushka e Mustafa Agollit e çoi në botën e përtejme adjutantin e Sulltan Hamidit, Nuri Beun. [1]

Në vitin 1902, së bashku me Ismail Qemalin, Ibrahim Temon, Dervish Himën, Hoxhë Kadriun, Jashar Erebarën shkuan në Paris ku morën pjesë në Kongresin e xhonturqëve.

Në korrik 1909 ishte delegat i Ohrit dhe Strugës në Kongresin e Dibrës, ku u diskutua dhe u vendos për gjuhën shqipe.

Në vitin 1909, në cilësinë e delegatit  të Ohrit ishin në Kongresin e Elbasanit dhe hapjes së shkollës normale.

Në nëntor të vitit 1912, përfaqsoi Strugën e Ohrin në Kuvendin Kombëtar të Vlorës. Pas izolimit të plotë të Qeverisë së Përkohshme të Vlorës dhe dorëheqjes së detyruar të Ismail Qemalit, më 22 janar të vitit 1914, Hamdi bej Ohri, u tërhoq tërësisht nga jeta politike.

Mori pjesë po ashtu në Kongresin Shqiptar të Triestes më 1913. Kongresi i Triestes u mbajt nga 27 shkurti deri më 6 mars 1913 për të shfaqur solidaritetin e shqiptarëve nga Shqipëria dhe nga jashtë me shtetin e tyre të sapolindur. Kongresi Shqiptar i Triestes ishte një kongres i shqiptarëve i mbajtur në Trieste, Austro-Hungari,  në periudhën 27 shkurt – 6 mars 1913, organizuar nga Faik Konica dhe Sotir Kolea me mbështetje të fuqishme nga autoritetet austriake.Në kongres morën pjesë 120 delegatë shqiptarë, italianë, arbëreshë, austriakë, rumunë, vlleh etj. Qëllimi i Kongresit të Triestes ishte mbrojtja e Shqipërisë nga copëtimi.Qeveria e Vjenës e mbështeti kongresin për të ushtruar ndikimin e saj në Shqipëri, sidomos lidhur me çështjen e zgjedhjes së princit për mbretërinë e re shqiptareVdiq në Tiranë më 24 nëntor të vitit 1938. Në fjalimin që e mbajti mbi varrin e tij atdhetari Xhafer Zelka, mes tjerash ka thënë: “ U bashkua me të vdekurit tonë të pavdekshëm, mbas një lufte të gjatë për triumfin e idealit kombëtar” (shkruan gazeta “Drita” nr.334 e datës 1 dhjetor 1938).

Një  ndër veprimtarët e shqiptarizmës të fundshekullit 19, është cilësuar prej Eqrem bej Vlorës  sepse  ishte lider i shqiptarëve nacionalistë të Ohrit dhe Prespës.

Në vjeshtën e vitit 1900 udhëtoi për në Elbasan, Tiranë, Mat e Dibër ku u takua me atdhetarë të shumtë shqiptarë.

I dalluar tashmë për veprimtari atdhetare  ai ishte nën vëzhgimin dhe suverjimin  e pushtuesve. Pas takimit me atdhetarët e Dibrës dhe të miqve të tij në Stamboll, Porta e Lartë do urdhërojë arrestimin e tij dhe dënimin me burg. Pas dy vjet vuajtjeje me kërkesën e vazhdueshme të atdhetarëve shqiptarë, Sulltani e liroi.

Duke u bërë firmëtar i aktit më të jashtëzakonshëm shqiptar, që krijoi për herë të parë një shtet të konsoliduar,  ai realizoi  një ëndërr që kishte fjetur  kaq kohë në familjen nga kishte prejardhje,  por dhe në ëndrrën e gjithë shqiptarëve.

[1] Sakip  Cami “Dibra, ngjarje dhe luftëtarë, 2022