Deti e kishte rraskapitur. Për shumë net kishte fjetur një gjumë me copa, pasi sigurohej që nuk ishte futur në trajektoret e anijeve të mëdha dhe që moti nuk do të ndryshonte papritmas. Kishte qëlluar që një nga furtunat e stinës t’ia behte papandehur, dhe për pak barka do të ish shkatërruar e përplasur në breg.
Përpara se të nisej, kishte marrë të gjitha masat që udhëtimi të shkonte sa më mirë. Ishte hera e parë që lundronte në det të hapur dhe mbi të gjitha vetëm. Lundrimin e kishte mësuar që fëmijë nga i ati dhe deri atëherë barka e saj e vogël kishte ndjekur barkat e peshkatarëve kur dilnin në det apo kur përshkonin të vetmin lumë të lundrueshëm të vendit të saj. Barka e vogël dhe dëshira për të lundruar e parë botën ishin dy pasuritë e vetme që kishte.
Tutje në horizont, dalloi majat e fabrikave të larta të çelikut të qytetit port të Vendeve të Ulëta. Një plazh me shtëpi si kuti shkrepësesh ngrihej në anën e djathtë të portit. Ai ishte i mbrojtur nga një krah betoni e copa shkëmbinjsh të hedhur në det. Ajo mori frymë thellë, mblodhi një velë e u lëshua në kuvertë e dërmuar. Duart dhe këmbët i dridheshin nga lodhja dhe emocionet. Më në fund, trupi do të mund të çlirohej nga një ngërç i gjatë. Udhëtimi kishte kaluar pa peripeci. Barka kishte nevojë për disa riparime të vogla, velat ishin dëmtuar në dy-tri vende, një velë rezervë e kishte humbur rrugës, litarët dhe disa rroba po thaheshin mbi kuvertë për të njëqindtën herë. Gjithçka në anije ishte kreshpëruar nga kripa. Edhe lëkura e flokët e saj, megjithëse e motra i kishte përgatitur dhe dhënë me vete për t’u lyer një kuti të madhe me balsam. Ende kishte në hambar kuti me sardele e me groshë, biskota e mish të tharë, disa bidonë me ujë të pijshëm. Gjatë gjithë udhëtimit ishte ndaluar vetëm tri herë, aq sa për të mbushur ujë e blerë ca naftë. Në barkë ndihej e sigurt. Jo vetëm sepse ishte e saja dhe çdo natë kishte se ku të fuste kokën, por sepse brigjet e panjohura aq sa e tundonin, aq dhe e frikësonin. Udhëtimi prej disa javësh e kishte forcuar dhe bindur që kthim mbrapa nuk kishte.
Përpara se të futej në port e të njoftonte autoritetet se kush ishte e nga vinte, u soll për pak kohë përgjatë bregut, duke këqyrur me vëmendje atë që do të mund të bëhej vendi i saj i ri. Ishte hera e parë që vizitonte Vendet e Ulëta dhe megjithëse kishte lexuar për to, pamja madhështore e portit e bëri të ndihej e vogël dhe e papërfillshme. Disa njerëz shëtisnin përgjatë bregut, megjithëse ishte herët në mëngjes. Qen të zgjidhur e fëmijë të hareshëm vraponin në lojë me valët. Disa vogëlushe pasi bënin disa hapa rrëzoheshin po ngriheshin përsëri. Ndjeu se si malli i pazë ia mbushi sytë e ia shtrëngoi fytin. Gjatë javëve të vetmuara në det ishte përqendruar tek udhëtimi dhe vetëm kur shikonte tufa delfinësh që e ndiqnin e luanin me barkën mendonte për ata që kishte lënë pas. Në ato çaste, malli i kthehej në një dhimbje fizike, që nuk e linte të bënte asnjë milje përpara. Prandaj ajo përpiqej të përqendrohej te velat, litarët, busulla, kartat e vjetra të marra hua xhaxhait, i cili kishte lundruar këtyre anëve shumë e shumë vite më parë. Kartat ishin të vjetruara, por ende të dobishme. Xhaxhai kishte bërë këtyre anëve një mikeshë për kokë, e cila jetonte diku afër kryeqytetit. Ajo do të mund ta ndihmonte. Çfarë e priste? Më shumë se kureshtje, kishte frikë. Frikë se mos gllabërohej e gjitha dhe harronte se nga vinte. A nuk kishte dashur pikërisht këtë? Të harronte? T’ia fillonte nga e para.
Të afërmit e miqtë e kishin përcjellë me shumë porosi e dhimbje. Ajo nuk kishte mundur të merrte me vete një minivarkë shpëtimi, në rast se barka do të përmbysej e shkatërrohej. Por i kishte mbajtur fjalën e dhënë së motrës që do të mbante të veshur në trup ditë e natë një jelek shpëtimi. Në një cep të barkës kishte mbledhur në një çantë që nuk fuste ujë gjithçka të dashur e të rëndësishme – pasaportën, dokumentet e udhëtimit, analizat mjekësore, ca letra të dashura të shkruara me dorë, një letër rekomandimi nga porti i qytetit të vet të përkthyer në anglisht, një kasetë me zërat e gjithë miqve e kolegëve kur festonin 25-vjetorin e saj, e këngët e tyre të dashura, fotografitë e prindërve, të cilët kishin ndërruar jetë kur ajo ishte vetëm 14 vjeç, fotografinë e të nipit e të së motrës, para të kursyera ndër vite, të shkëmbyera në dollarë. Në hambar kishte mbështjellë për të ruajtur nga uji një fjalor dhe disa libra që nuk mund t’i linte pas. Seç kishte një frikë të pashpjegueshme që ashtu larg dhe e vetme do të harronte gjuhën e nuk do të mund të arrinte të merrej vesh më me njerëzit e saj.
Kishte udhëtuar 63 ditë për të arritur në vendin e krijuar nga njeriu e jo nga zoti. Ditë e natë kishte ëndërruar të arrinte ky çast. Porti që lidhte Detin e Veriut me kryeqytetin ishte i madh dhe i ndërlikuar. Barka e saj i përngjante një lëvozhge arre në krah të anijeve gjigante me njerëz e mallra. Nga kuverta e një anije me udhëtarë që po hynte në port, njerëzit me dylbi shikonin tokën e dëshiruar dhe varkat e vogla që silleshin vërdallë përpara portave të shluzës. Pas këtyre portave fillonte një tjetër botë. Shluza vetë ishte ndarë me penda uji në disa hapësira, por do të kalonin disa ditë përpara se të arrinte të kuptonte se si funksiononte gjithë ky sistem. Pavarësisht nga rreziqet, liria në det ishte e pakufishme dhe ajo duhet të mësohej e të gjente vendin që i takonte mes njerëzve në tokë.
Pasi lidhi barkën në një anë të portit, që i përngjante më shumë një delte lumi të madh priti se ç’do të ndodhte. Një punonjës i portit, i ulur në mes të një dhome me mure qelqi, në anë të kanalit, disa kate sipër saj, e përshëndeti me dorë, i tregoi me gisht se ku duhet të priste dhe pas pak u zhduk. Kaluan disa orë dhe asnjë barkë tjetër nuk po afrohej këndej. Ajo u shtriq, pastroi, rregulloi, lidhi dhe sistemoi çdo gjë në anije dhe ra në gjumë të thellë. Kur hapi sytë, drita e diellit po shuhej në horizont. Ditët kishin filluar të shkurtoheshin, netët të bëheshin më të freskëta. Një tjetër punonjës kishte zënë vend në dhomën e qelqtë. Edhe ai e përshëndeti dhe i buzëqeshi nga lart, dhe i bëri shenjë me dorë që të tregonte dokumentet. Ajo nxori prej çantës pasaportën dhe kartën e regjistrimit të barkës. Pas disa minutash një barkë kufitare iu afrua dhe i mori dokumentet për kontroll. Me sa duket natën do ta kalonte aty, përpara portave të shluzës.
Në ditët që vijuan ajo u miqësua me rojat kufitare e ndau me ta ç’ka i kishte mbetur nga furnizimet në hambar. Ata i falën peshk të freskët e të tymosur, kuti supe me bizele, biskota të ëmbla, shurup e sapun. Njëri prej tyre mori përsipër të postonte një letër të sajën për të motrën. Ajo i shkroi motrës dhe shokëve të portit që kishte arritur shëndoshë e mirë dhe që ishte duke pritur për të rregulluar dokumentet në shluzë. Portierët ndërroheshin çdo 8 orë, por pas disa ditësh ajo mund të njihte çdonjërin prej tyre. Dokumentet e saj kishin marrë rrugën për në një nga Ministritë e Vendeve të Ulëta. Në port nuk dyshonin për identitetin e saj, por gjithçka kërkonte kohën e vet dhe Vendet e Ulëta njiheshin për procedurat e tyre të stërgjatura, por të sakta. Deri atëherë, askush nga vendi i saj nuk kishte ardhur deri aty me një barkë. Që prej ditës së parë, ajo mund të përdorte një nga banjat aty afër dhe mund të blinte ushqime në një kioskë që ngrihej buzë mureve të larta të shluzës. Kioska i kujtonte ato dyqanet e vendit të saj “Artikuj të ndryshëm”, veçse këtu artikujt e ndryshëm vërtet ekzistonin dhe mbi gjithçka mbizotëronin artikujt për turistë.
Në adresën e portit i erdhën disa letra nga mëmëdheu. Ato ishin të trishtueshme e plot ankth. Në veri kishte plasur lufta, në ultësirën e mesme tifoja, ndërsa jugu ishte pushtuar nga fqinjët. Të gjitha letrat i përforconin idenë, që aty ku ishte, përpara portave të botës së qytetëruar, ishte më mirë sesa në vendin e saj. Shqetësimin e saj e ndante herë pas here me personelin e portit. Në darkë iu dha mundësia që të tregonte historinë e vendit të vet përpara një grupi prej rreth njëqind njerëzve që punonin në port. Histori absurde. Atë mbrëmje pas disa orësh të mira mes njerëzish të mirë, u ndje shumë e vetmuar. Gjeti ngushëllim në librat e gjithë gjërat e dashura e të njohura që kishte marrë me vete. Nga vështrimet e fjalët e miqve të saj të rinj e kuptonte që nuk kishte përse të frikësohej. Disa prej tyre sikur e mëshironin pak. A mos nuk po arrinte të kuptonte apo të informohej siç duhej se çfarë po ndodhte në të vërtetë në vendin e vet? U ul e u shkroi letra të tjera miqve të vet dhe me të njëjtin vrull edhe një shkrim të vogël që u përshtat e u botua në gazetën lokale të famullisë së portit. Në thelb deri përpara njëqind vjetësh qyteti-port kishte qenë një fshat peshkatarësh besimtarë.
Megjithëse kishin kaluar disa javë të mira, asnjëri nga punonjësit e portit nuk mund t’i thoshte me saktësi se kur do të mund t’i ktheheshin dokumentet e kur do të mund të merrte një përgjigje përfundimtare në lidhje me lejeqëndrimin e saj. Ishte fund dimri. Ditët ishin zgjatur përsëri, qielli zbukurohej me buqeta resh të vogla që shndërroheshin gjatë gjithë kohës, tufa pulëbardhash, patash e shtegtarësh të tjerë i bënin shoqëri, dhe drita e diellit ngrohte gjithçka përreth dhe i zgjonte ca dëshira të fjetura. Kishte filluar të mësonte gjuhën e detit dhe të detarëve të këtyre anëve. Sado i ndërlikuar të ishte porti, jeta aty i përngjante jetës së portit të vendit të saj, ku ajo kishte punuar për vite me radhë. Ndihej e pranuar nga ky grup njerëzish të parë e të shëtitur. Disa prej tyre madje kishin qenë edhe në vendin e saj, por tani kishte ardhur koha që të lëvizte e të kalonte këto porta.
Pikërisht në një nga ato ditë, kryeportieri i ktheu dokumentet e barkës, pasaportën dhe analizat e saj mjekësore. Zyrtarisht i njihej koha e pritjes në shluzë. Ajo dhe barka deklaroheshin të parrezikshme. Ajo nuk kishte sjellë me vete asgjë për të dyshuar, as tifon e vendit të vet, prandaj mund të dilte nga karantina dhe të vendosej në shluzën e madhe, në pritje të lejeqëndrimit. E vlerësoi e u gëzua nga ky vendim i administratës së portit dhe i Ministrisë së Shëndetësisë. Nuk e dinte që paskësh qenë në karantinë dhe nuk donte të ishte e mënjanuar, por i kishte ardhur për mbarë që gjatë gjithë kësaj kohe kishte pasur vetëm për vete një shluizë të vjetër me porta që nuk hapeshin më nga toka. Deti nuk kishte ngrirë gjatë muajve të dimrit dhe me disa këmbë shkalle ajo prej aty mund të arrinte pa pikë vështirësie banjën, dyqanin, administratën e portit dhe kishën e ngritur në majën më të lartë të atij territori.
Në shluzën e re barka e saj ishte aq e vogël në krahasim me gjithë anijet e tjera që mbërrinin në port, sa pas disa kohësh ajo ngjante më shumë si pjesë e dekorit të brendshëm të shluzës. Sikur i takonte të ishte aty, pjesë e mureve të larta, ku dalloheshin shenjat e një jete që gëlonte gjatë baticës e zbaticës së ujit. Barka e saj ulej e ngrihej së bashku me barkat e tjera, me një ndryshim që ajo nuk zgjidhej e nuk merrte rrugën për në kanalin e madh që e lidhte Detin e Veriut me kryeqytetin. Flamuri i vendit të vet valëviste përkrah flamurit të vendit mik dhe bëhej shkak për shumë biseda me njerëz që prisnin me padurim o të futeshin brenda, o të dilnin në det të hapur. Disa prej tyre do të shkonin për vizitë edhe në vendin e saj. Ajo vendosi që dy herë në javë të organizonte mësime të gjuhës e të kulturës së vendit të vet. Në port i kishte dalë nami për barkën e saj, që kundërmonte erë të mirë - borzilok, livando, barbarosë, mendër, si dhe për mësimet e një gjuhe krejt të veçantë.
Shumë prej miqve që kishte zënë në port o ndërruan punë, o u nisën për udhë. Disa gazetarë kishin dëgjuar për të dhe erdhën ta takonin. Ata vinin, informoheshin, merrnin disa mësime gjuhe dhe shkonin në vendin e saj. Kur ktheheshin raportonin me hollësi në gazetë për çfarë po ndodhte në vend. Po bëheshin dy vjet dhe ajo ende nuk kishte ndonjë lajm për fatin e lejeqëndrimit. Moti po ftohej përsëri, fëmijët kishin filluar përsëri shkollat, shtëpitë e vogla të plazhit përballë ishin boshatisur dhe atë e kishte marrë malli të flinte pa u lëkundur nga dallgët e pa u hedhur disa herë në ditë litarët barkave të tjera që hynin e dilnin pa pushim. Çdo javë shkruante e merrte letra prej miqve që bënte në shluzë.
Kursimet po i mbaroheshin. Administrata e portit vendosi t’i lidhte një si pagesë simbolike për gjithë lehtësirat që u sillte anijeve të tjera që hynin e dilnin nga porti. Në guidën e re për portin e tyre, ishte përmendur dhe barka e saj në shluzë. Kur i ra në dorë guida ajo e preu faqen me fotografinë e shluzës me barkën e saj dhe ia nisi me postë së motrës. Ishte apo nuk ishte vajzë marinari.
Duke qenë se ishte në mes të dy botëve, të ujit dhe të tokës, gjithë ditën përtypte lajme nga gjithë bota. Porti kishte një bibliotekë modeste me libra që njerëzit i lexonin gjatë udhëtimeve dhe më pas i linin aty për t’u përdorur nga të tjerët. Ajo mezi priste sa të vinte një tjetër grup udhëtarësh me anije disakatëshe që të linin aty librat e tyre. Dhe jo vetëm libra, por edhe harta, udhërrëfyes, aparate që nuk u hynin më në punë. Jepte mësim gjuhe dy herë në jave dhe ndërkohë kishte zbuluar dhe një pasion të ri, të fotografuarit. Çdo barkë që kalonte nëpër shluzë ajo e fotografonte dhe ndante me ato që dëshironin fotografitë. Administrata e portit nuk kishte pasur kurrë një sistem më të lartë sigurie dhe fotografish më të bukura të personelit, të pasagjerëve dhe të territorit. Përreth ndërtesës së portit që kulmonte në dhomën e qelqtë, e lejuan të mbillte ca bimë erëmira të vendit të saj dhe lule të purpurta jetëgjata të bregdetit.
Lajmet nga vendi i saj ishin rralluar. Edhe gazetarët i kishin rralluar vizitat e tyre në gadishull. Kjo do të thoshte që punët kishin marrë për mbarë. Lufta në veri kishte mbaruar, sëmundjet nuk bënin më kërdinë në ultësirën e mesme dhe jugu ishte deklaruar republikë e pavarur. Në fakt atje qeverisnin njerëz të lidhur me fqinjët, por më mirë kështu sesa një luftë tjetër. Xhaxhai kishte ndërruar jetë, e motra me familjen kishte vendosur të emigronte në Amerikë.
Barka, sado e mbajtur me kujdes, kishte nevojë për riparime serioze. Uji i njelmët i shluzës nuk ngrinte dhe algat e mureve tani zbukuronin dhe fundin e barkës së saj. Ajo ishte lodhur duke luftuar këto krijesa që si ajo vetë ishin përshtatur dhe e kishin kthyer këtë copë vend në shtëpinë e tyre. Barka duhej të nxirrej nga uji dhe me gjithë kursimet e mbetura ajo do të mund të paguante për riparimin e saj. Administratori i portit e njoftoi që derisa barka të riparohej e të behej gati për t’u futur përsëri në ujë ajo mund të merrte një lejelëvizje të përkohshme, që të mund të shikonte kryeqytetin. Nuk dyshonin që ajo nuk do të kthehej në barkë. Disa miq në port me dëshirë do t’i rrëfenin udhën.
Në vend që të gëzohej ajo u trishtua dhe nuk foli me njeri gjatë gjithë ditës. Atë darkë e zunë ethet. Mbas disa ditësh i sollën një doktor, i cili tha se ajo kishte një lloj virusi të veçantë që e mbartin vetëm krijesa që jetojnë për një kohë të gjatë në vende të veçuara. Riparimi i anijes u shty për disa kohë dhe më pas u la për në pranverë. Çdo mbrëmje miqtë e vizitonin dhe i sillnin çfarë kishte të nevojshme. Darkave atë e zinin ethet dhe fliste përçart në një gjuhë që nuk ishte as e Vendeve të Ulëta, as gjuhë detarësh, as gjuha e vendlindjes, por një lloj gjuhe e përzier - gjuhë shluze. Në zjarrmi ajo këndonte melodi me detarë të vetmuar, që treteshin nga malli e nuk arrinin kurrë në breg. Megjithëse ata nuk e kuptonin mirë tekstin e këngëve, zëri i saj ishte aq i dëshpëruar sa merrej me mend që fundi nuk ishte i lumtur. Në pranverë, pa pritur e pa e pyetur barkën ia nxorën në tokë. E lyen, e riparuan dhe e vunë si dekor aty pranë ndërtesës së portit. Asaj i blenë një biletë njëkahëshe për në kryeqytet. U nis, duke u dridhur si purteka, me aparatin fotografik në qafë, me çantën që nuk fuste ujë në sup, duke u çapitur e lëkundur, për të parë me sytë e saj botën e lirë, botën për të cilën kishte ëndërruar aq shumë. Kaluan muaj. Ajo nuk u kthye më në shluzë. Barka ende zbukuron ndërtesën kryesore. Thonë që një darkë, e kanë parë tek shëtiste në anë të lumit IJ.
© ALBANA SHALA, Tregime - Botime DITURIA (2013)
