Prof. Dr. Fejzulla BERISHA: Legjitimiteti institucional si kusht për përfaqësim shtetëror

Qeveria në detyrë nuk ka tagër të dialogojë me Serbinë – Legjitimiteti institucional si kusht për përfaqësim shtetëror

Shkruar nga: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Në një demokraci parlamentare siç është Kosova, përfaqësimi ndërkombëtar dhe sidomos ai në dialog me një shtet si Serbia, duhet të mbështetet në legjitimitet politik, kushtetues dhe demokratik. Fatkeqësisht, qeveria në detyrë, pas zgjedhjeve të 9 shkurtit 2025, po ushtron një autoritet që nuk i takon më, duke tentuar të vazhdojë dialogun me Serbinë sikur të kishte mandat të plotë. Ky veprim nuk është thjesht një çështje teknike – është një shkelje serioze e rendit kushtetues dhe një rrezik i drejtpërdrejtë për interesat kombëtare të Kosovës.

I. Qeveri në detyrë, jo në funksion të plotë

Kushtetuta e Kosovës është e qartë: qeveria në detyrë vazhdon vetëm me funksione teknike deri në formimin e një qeverie të re. Kjo do të thotë se nuk mund të ndërmarrë politika të reja, të nënshkruajë marrëveshje ndërkombëtare, apo të bëjë përfaqësim të shtetit në çështje të ndjeshme siç është dialogu me Serbinë. Por çfarë ndodhi në realitet?

Në prill dhe maj 2025, përfaqësues të qeverisë në detyrë, përfshirë zv/kryeministrin për dialog, u angazhuan në bisedime me ndërmjetësimin e BE-së në Bruksel, madje edhe shkëmbyen draft-propozime për temat e marrëveshjeve të mëtejshme. Ky veprim u kundërshtua nga një pjesë e opozitës dhe shoqëria civile, me arsyetimin se nuk ka qeveri të votuar nga Kuvendi dhe se ky lloj dialogu rrezikon të bëhet jo legjitim dhe i pavlefshëm për të ardhmen.

II. Rreziku i një përfaqësimi jolegjitim

Çdo marrëveshje ndërkombëtare, për të qenë e vlefshme, duhet të ratifikohet nga Kuvendi. Ndërkohë, Kuvendi i Kosovës aktualisht është i bllokuar – nuk ka shumicë funksionale dhe nuk është formuar ende një qeveri e re. Për pasojë, veprimet e qeverisë në detyrë nuk kanë mbështetje parlamentare dhe as kontroll institucional. Kjo përbën një shkelje të drejtpërdrejtë të nenit 95 të Kushtetutës dhe të parimeve të ndarjes së pushteteve.

Shembull konkret është takimi i fundit në Bruksel (maj 2025), ku delegacioni i Kosovës – pa asnjë konsultim paraprak me Kuvendin – ka dhënë deklarata për “kompromis të mundshëm për çështjen e dinarit dhe vetëmenaxhimit të komunave serbe”. Këto janë çështje të ndjeshme politike dhe juridike, që kërkojnë një proces të gjerë konsultimi dhe konsensusi, jo improvizime nga një qeveri teknike.

III. Serbia përfiton nga dobësia e Kosovës

Për Serbinë, një qeveri në detyrë në Kosovë është mundësi e artë. Në mungesë të një përfaqësimi të fuqishëm dhe të legjitimuar, Serbia forcon pozitën e saj negociuese duke paraqitur veten si palë e qëndrueshme përballë një shteti në krizë institucionale. Në fakt, përfaqësuesit serbë në dialog kanë filluar të kontestojnë edhe mandatin e delegacionit të Kosovës, duke e cilësuar atë si “qeveri në ikje, që nuk mund të flasë në emër të shtetit”.

Ky është një precedent i rrezikshëm. Nëse Kosova pranon që një qeveri në detyrë të përfaqësojë shtetin në dialog, atëherë në të ardhmen mund të kemi marrëveshje të nënshkruara nga autoritete pa legjitimitet, të cilat mund të kontestohen nga vetë qytetarët ose institucionet e ardhshme të zgjedhura me votë.

IV. Kuvendi: i përjashtuar dhe i heshtur

Në një shtet demokratik, dialogu me Serbinë duhet të jetë proces gjithëpërfshirës dhe transparent. Përjashtimi i Kuvendit nga ky proces është shkelje e rëndë demokratike. Qeveria në detyrë nuk i ka paraqitur Kuvendit asnjë raport zyrtar për zhvillimet në Bruksel, nuk ka thirrur debat parlamentar dhe nuk ka kërkuar as miratim për agjendën e bisedimeve.

Kjo kujton situatën e vitit 2013, kur Marrëveshja e Brukselit u nënshkrua pa debat të gjerë shoqëror dhe pa transparencë të plotë – gjë që më vonë solli pasoja të mëdha politike dhe juridike. Historia nuk duhet të përsëritet.

V. Rruga drejt legjitimitetit: dialog vetëm pas formimit të qeverisë

Zgjidhja është e thjeshtë dhe e domosdoshme: dialogu me Serbinë duhet të pezullohet deri në konstituimin e institucioneve të reja dhe zgjedhjen e një qeverie me mandat të plotë. Ky është minimumi kushtetues dhe parimi i përgjegjshmërisë shtetërore. Nuk mund të ketë përfaqësim ndërkombëtar të një shteti të pavarur pa legjitimitet institucional.

Çdo përpjekje për të shtyrë përpara dialogun nga një qeveri në detyrë është shkelje e sovranitetit të popullit, i cili përmes zgjedhjeve ka kërkuar një shumicë të re, e cila ende nuk është formuar.

VI. Konkluzion: Të ndalet arroganca e pushtetit të përkohshëm

Kosova nuk është pronë e një qeverie të përkohshme, as instrument në duart e një grupi që kërkon të zgjasë pushtetin përtej mandatit kushtetues. Institucionet duhet të respektohen, jo të përdoren si mburojë për interesa politike të ngushta. Përfaqësimi ndërkombëtar i Kosovës është çështje e lartë shtetërore, që nuk mund të bazohet në qeveri të dorëhequra, por vetëm në qeveri të zgjedhura me vullnet të plotë popullor dhe përfaqësim të plotë parlamentar.

Kjo është sfida reale për Kosovën: të mbrojë rendin kushtetues nga devijimi institucional dhe të mos lejojë që vakumi i pushtetit të kthehet në rrezik për interesin kombëtar.