Tregim
Nga Petrit Malushi
Ora e pakurdisur
Jeta ime si emigrant refugjat në kryeqytetin e shtetit grek kishte hyrë në muajin e dytë. Po mbyllej java e tretë që punoja në punën e re, në ndërtim, me usta Jorgon. Të shtunën në mbrëmje, bashkë me Bertin dhe Edin, vendosëm që të dielën e nesërme, ta kalonim në Pire. Pa ndonjë objektiv të paracaktuar. Thjesht për të mbushur ditën dhe për të parë pazarin. Kishim dëgjuar që të dielave aty bëhej pazari më i madh në Athinë. Na shtynte një farë kurioziteti. Dhe me të vërtetë, që në orët e para të mëngjesit e deri sa thyhej pasditja, rrugët e Pireut ishin të mbingarkuara nga mallra të çdo lloji, lëvizje të pandërprera njerëzish, zhuzhima shurdhuese dhe thirrje tregëtarësh që u bënin reklama artikujve që shisnin.
RrugĂ«s, nga Glifalla deri nĂ« Pire, minutat me autobus apo nĂ« kĂ«mbĂ« i mbushĂ«m me kujtimet e tĂ« parĂ«s natĂ« si refugjatĂ«, nĂ«pĂ«r male. Kujtuam nisjen nga shtĂ«pitĂ«. UdhĂ«timin nĂ« atĂ« mesnatĂ« qershori mes errĂ«sirĂ«s duke çarĂ« pyjet e dendura nĂ« brezin kufitar ShqipĂ«ri â Greqi, tĂ« KakavijĂ«s. Berti i tregonte Edit si kishim pĂ«rshkuar shtigjet e ngushta, âtakimetâ me kafshĂ«t e egra. Grisjet dhe çjerrjet nĂ«pĂ«r shkurret dhe degĂ«t e varura tĂ« lisave tĂ« lartĂ«. Rrokullisjet nĂ«pĂ«r ledhe, kapĂ«rcimet e rrĂ«keve dhe pĂ«rrenjve. FrikĂ«n dhe ankthin prej diktimit tĂ« rojeve greke tĂ« kufirit. ShkathtĂ«sinĂ« e Lentit si udhĂ«rrĂ«fyes, qĂ« edhe nĂ« errĂ«sirĂ« nuk gaboi deri sa na nxorri nĂ« rrugĂ«n automobilistike KakavijĂ« - JaninĂ«. Kujtuam edhe mashtrimi i taksistit, qĂ« na mori mĂ« shumĂ« dhrahmi deri nĂ« Patra.
Pazari po na mahniste tĂ« tre, me larminĂ« e artikujve dhe mĂ«nyrĂ«n si zhvillohej. Ishim tĂ« dĂ«shiruar pĂ«r gjithçka, por vetĂ«m shikonim me sy, pasi mundĂ«sitĂ« tona financiare nuk na favorizonim çfarĂ« dĂ«shironim. NĂ« vendin tonĂ« sistemi politik e kishte ndaluar çdo lloj tregĂ«tie private. Ekonomia socialiste kishte mbjellĂ« gjithandej varfĂ«ri dhe krizĂ«. Kur na pĂ«lqente diçka mateshim disa herĂ« dhe u luteshim tregĂ«tarĂ«ve tĂ« na bĂ«nin ulje nĂ« çmim sa tĂ« mundnin. Me ato pak dhramitĂ« qĂ« kursenim, blinim plaçka pĂ«r familjet, tĂ« cilat i sistemonim nĂ« dhomĂ« e vogĂ«l ku jetonin, pĂ«r tâi marrĂ« mĂ« vete kur tĂ« ktheheshim nĂ« ShqipĂ«ri, apo pĂ«r tâi nisur me shokĂ« kur na krijoheshin raste. NĂ« njĂ« kĂ«nd mua mĂ« tĂ«rhoqĂ«n vĂ«mendjen disa ora muri, ora dore e ora xhepi. MĂ« ra ndĂ«r mend menjĂ«herĂ« babai. Ishte i moshuar, shtatĂ«dhjetĂ« e nĂ«ntĂ« vjeç, dhe sâi dihej jetĂ«s. TĂ« parĂ«n dhuratĂ«, si refugjat nga dheu i huaj, le tâia bĂ«ja atij. U fiksova tek njĂ« orĂ« xhepi me kapak dhe me zinxhir, nga ato qĂ« mbaheshin nĂ« xhepa jeleku. Mâu duk shumĂ« e parshtatshme pĂ«r tĂ«. Skeleti i verdhĂ«, dukej si i larĂ« me flori. NĂ« kujtesĂ« mĂ« kishte mbetur njĂ« bisedĂ« e hershme me babanĂ«. Babai i babait, pra gjyshi kishte qenĂ« shumĂ« vite emigrant nĂ« AmerikĂ«. Kur ishte kthyer qĂ« andej kishte patur edhe njĂ« orĂ« xhepi tĂ« florinjtĂ«, tĂ« cilĂ«n ia kishte lĂ«nĂ« amanet djalit, pra babait, kur kishte ndĂ«rruar jetĂ«. Por gjatĂ« LuftĂ«s sĂ« DytĂ« BotĂ«rore, nĂ« zonĂ«n tonĂ« kishte qenĂ« brezi ndarĂ«s i dislokimit tĂ« dy ushtrive, italo-greke. GjatĂ« shpĂ«rnguljes nĂ«pĂ«r male, babait ajo orĂ« i kishte humbur dhe ai e kujtonte si diçka shumĂ« tĂ« veçantĂ«. Nuk ngurova, pyeta tregĂ«tarin pĂ«r çmimin dhe e bleva. Berti bleu njĂ« orĂ« muri me skelet druri me llustĂ«r. Edi, pĂ«r tĂ« mos dalĂ« bosh bleu njĂ« orĂ« dore me bateri. NjĂ« nga shokĂ«t e dhomĂ«s tĂ« nesĂ«rmen do tĂ« kthehej nĂ« ShqipĂ«ri. KĂ«tĂ« rast e shfrytĂ«zova pĂ«r tâia nisur orĂ«n menjĂ«herĂ« babait. Shoku e mori me shumĂ« kĂ«naqĂ«si. Kur pĂ«rcolla shokun tĂ« nesĂ«rmen, u ndieva i lehtĂ«suar. Parafytyroja babanĂ« kur do ta merrte dhe do ta fuste te xhepi i jelekut, me zinxhirin e verdhĂ« tĂ« varur. Sa shumĂ« do tĂ« gĂ«zohej dhe sa urime do tĂ« lĂ«shonte pĂ«r mua !
Kontaktet me tĂ« afĂ«rmit mbaheshin me vĂ«shtirĂ«si. PĂ«r afro njĂ« muaj e gjysmĂ« pas nisjes sĂ« orĂ«s pĂ«r nĂ« ShqipĂ«ri e pata tĂ« vĂ«shtirĂ« komunikimin e drejtpĂ«rdrejtĂ« me telefon me familjen. Punonja me mendje pĂ«rherĂ« te tĂ« dy prindĂ«rit e moshuar, te gruaja dhe dy vajzat e vogla, pĂ«r tĂ« cilĂ«t kisha sakrifikuar tĂ« emigroja qoftĂ« edhe duke bĂ«rĂ« çdo lloj pune. VetĂ«m kĂ«shtu mund ta rregulloja sado pak ekonominĂ« e familjes. NgushĂ«llohesha, se tĂ« paktĂ«n i kisha lĂ«nĂ« mirĂ« me shĂ«ndet. Kur mâu mundĂ«sua lidhja me telefon e pyeta gruan gjerĂ« e gjatĂ«, se si kishin qenĂ« gjatĂ« asaj kohe dhe si po e pĂ«rballonin jetesĂ«n. Ajo pĂ«r tĂ« mos mĂ« krijuar asnjĂ« lloj shqetĂ«simi mĂ« tha fjalĂ« tĂ« mira. Ndruhej tĂ« mĂ« thoshte çfarĂ« kishte ndodhur nĂ« tĂ« vĂ«rtetĂ« me babanĂ«. BisedĂ«n e mbyllĂ«m duke i dhĂ«nĂ« kush e kush mĂ« shumĂ« porosi njĂ«ri-tjetrin.
NjĂ« javĂ« mĂ« vonĂ«, pikĂ«risht tĂ« dielĂ«n tjetĂ«r pas asaj qĂ« kisha blerĂ« orĂ«n, rastĂ«sisht takova nĂ« tren njĂ« nga djemtĂ« e xhaxhait, Ilirin, i cili kishte ardhur nga ShqipĂ«ria para dy javĂ«sh. PĂ«rmallshĂ«m u pĂ«rqafuam dhe u puthĂ«m, zbritĂ«m nga treni e po shĂ«titnim nĂ« kĂ«mbĂ«. Bisedat nuk kishin tĂ« shterur. E pyesja nga dy âtri herĂ« pĂ«r tĂ« njĂ«jtat gjĂ«ra si pĂ«r tĂ« shuar mallin. Por kur do tĂ« ndaheshim kushĂ«riri mâu duk pak si i ndrojtur. MĂ« lindi njĂ« dyshim se diçka po mĂ« fshihte. PĂ«r tĂ« kapur ndonjĂ« fije e pyeta sĂ«rish pĂ«r shĂ«ndetin e tĂ« gjithĂ«ve. Iliri pĂ«rforcoi se gĂ«zonin shĂ«ndet tĂ« plotĂ«. Por nĂ« fund guxoi e mĂ« tha se babai kishte ndĂ«rruar jetĂ«, pasi kishte pĂ«suar njĂ« aksident.
E kam tĂ« vĂ«shtirĂ« ta pĂ«rshkruaj si u ndjeva atĂ« çast. NjĂ« turbullim dhe njĂ« kĂ«putje shpirtĂ«rore e fizike njĂ«herĂ«sh, mĂ« mbĂ«rthyen gjithĂ« trupin. ĂfarĂ« dĂ«gjova do tĂ« doja tĂ« mos ishte e vĂ«rtetĂ«. E si mund ta besoja kĂ«tĂ« kur babanĂ« e kisha lĂ«nĂ« shumĂ« mirĂ« me shĂ«ndet ? KĂ«mbĂ«ngula se mos fshihej ndonjĂ« diçka tjetĂ«r pas kĂ«saj. Djali i xhaxhait mâu betua se jo. E kuptoi goditjen dhe pĂ«r tĂ« mos mĂ« lĂ«nĂ« tĂ« rrĂ«zohesha mĂ« kapi nga krahu dhe mĂ« uli tek lokali mĂ« i afĂ«rt, ku porositi kafe pĂ«r tĂ« dy. Edhe pse gjithĂ« qĂ«nien ma kishte pushtuar njĂ« dhimbje e fortĂ«, iu luta Ilirit tĂ« mĂ« tregonte gjithçka. Dhe ai pĂ«r njĂ« orĂ«, aq sa qĂ«ndruan bashkĂ« nĂ« kafe, mĂ« rrĂ«feu se, dy javĂ« pas ikjes sime pĂ«r nĂ« Greqi, kishte ndodhur aksidenti qĂ« i kishte marrĂ« jetĂ«n babait. Ja si kishte ndodhur. Si pĂ«r herĂ« babai kishte dalĂ« pĂ«r shĂ«titjen e zakonshme tĂ« paradites ritual, nga lagjia â1 Majâ deri nĂ« qendĂ«r tĂ« qytetit tĂ« Fierit. Aty, tek lulishtja, takohej me shokĂ«t dhe tĂ« ulur nĂ« stolat e drunjtĂ«, nĂ«n hijen e pishave, anĂ«s lumit Gjanica qĂ« e ndante qytetin nĂ« dy pjesĂ«, me biseda mbushnin orĂ«t. Ishin ditĂ«t e para tĂ« muajit korrik dhe njĂ« shi behari ishte shkarkuar nga njĂ« re qĂ« kishte kapur gjysmĂ«n e qytetit. Babai, ashtu si shokĂ«t e tjerĂ«, pĂ«r tâi shpĂ«tuar lagies ishte ngritur nga stolat dhe kishte marrĂ« rrugĂ«n pĂ«r nĂ« shtĂ«pi. Por nĂ« rrugicĂ«n e asfaltuar brenda lulishtes, lagur nga shiu i rrĂ«mbyeshĂ«m, kishte rrĂ«shqitur dhe ishte rrĂ«zuar e shtrirĂ« nĂ« tokĂ«. RrĂ«zimi kishte qenĂ« fatal, sepse ishte pĂ«rplasur ballazi mbi hekurat e shiritit rrethues tĂ« lulishtes, tĂ« cilĂ«t me majĂ« lartĂ« ishin si heshta tĂ« ngulura. NjĂ«ri prej tyre i ishte futur thellĂ« nga balli nĂ« kokĂ«. Ăuarja nga shokĂ«t nĂ« spital ishte e padobishme, pasi kishte pĂ«suar vdekje tĂ« menjĂ«hershme. Ora e nisur prej meje nga Athina kishte arritur nĂ« shtĂ«pi ditĂ«n e dytĂ« tĂ« vdekjes sĂ« tij, dhe ai nuk kishte mundur dot ta kurdiste qoftĂ« edhe njĂ« herĂ« tĂ« vetme.
