Nuri Bufi: Festivali ‘’ Poezia E Detit’’.

Këto ditë vere ,plazhet për gjat vijës bregdetare të vendit tonë janë mbushur plot  e për plot me pushues ,duke frekuentuar e shijuar gjithë kënaqësin magjepse të ngjyrës së kaltër të ujrave joniane dhe ato adriatikase . Me befasin e kontaktit mbi brezin e butë rënor si dhe të zhurmave rituale të dallgëve ,që përplasen  në breg me nxjerjen e guraleceve amfib, përbëjnë sekretin e magjisë shlodhëse duke e kthyer pushuesin  drejt menditimit poetik.                       

 Nga gjithë ky peligranazh  argëtues e promovues të hulumtuar ndër vite në përthithjen e magjisë së detit ,veçojmë se kanë qënë të shumtë si dijetarë, historianë,tregtarë, shkrimtarë e poetë që lançojnë  veç  bukurive, dhe misteret që fsheh Deti.             

Për historianët  detet dhe gjithë hapësira ujore oqeanike që zënë tre të katërtat e planetit, kanë shërbyer si rrugët më të mundshme të bashkëpunimit ekonomik e atë tregtar mes shtetesh e rajonesh globale.    Hulumtuesi dhe tregtari Italian Kristofor Kolombo kaloi i pari Oqeanin Antlantik, ku eksploroi dhe zbuloi Amerikën më 12 tetor të vitit 1942 me flamurin Spanjoll dhe e shpalli atë tokë të Spanjës .Në periudha të mëvonshme të luftës parë e të dytë botërore,  hapsirat ujore  janë kthyer në fushë betejash e luftërash.  Vlenë të përmendim përpjekjet shekullore të popullit tonë për liri e pavarsi , në mbrojtje të kufijve  toksor dhe ato detar, ku janë frymëzuar e trimëruar mijëra marinar. Me pushimin e luftrave , midisë shteteve vazhdonë çdo ditë e më shumë  zgjerimi si i marrëdhënieve ekonomike dhe ato kulturore , nëpërmjet kufijëve toksor dhe ato detar.  Në marrëdhëniet kulturore midis vendëve, ka ndikuar ndjeshëm zhvillimi  i turizmit bregdetar.  Përtej hapsirave joshëse, shlodhëse  e argëtuese, pamja magjepse e detit në ngjyrë blu, me dallgët e shkumëzuara që rrahin  pa pushim bregun, kanë nxitur që në kohët e hershme qindra e mijra shkrimtarë e poetë të lëvrojnë e të thurin vargje dhe t’i këndojnë bukurisë së tij hyjnore.   Një plejad shkrimtarësh  e poetësh  të dalë dhe pse jo nga radhët e marinarëve ,që dje ishin mjeshtra të përdorimit të armëve dhe në kohë paqeje mbetën mjeshtra të njohjes së gjuhës dhe këngës për detin.                         

   Këngë dhe vargje për detin shkojnë deri mes mitologjive e mistereve që fshehë Deti. Siç ka ndodhur me ‘’Dyrrahun ‘’e vjetër mijëra –vjeçar,i gjendur sot nën shtratin ujor të detit Adriatik.   Një pjesë e madhe e ‘’Iliadës’’e Homerit  zhvillohet në Det.  Shkrimtarë dhe Poetë të vendit ,veçanërisht ata të Durrësit  e kanë njëhsuar veten e tyre mes vargjeve e këngëve dhe detit.  Për rrjedhojë ,tashmë këto vlera të kthyera në traditë ,diktojnë në këtë muaj të nxehtë  të sezonit  turistik, Shtëpinë e Shkrimtarëve e Artistëve Durrës, me shpalosjen e festivalit mbi bukuritë që sjell Deti , të titulluar ‘’Poezia E Detit’’.                  

      Në fjalën e prezantimit të pranishmëve në këtë festival kryetari i Shtëpisë së Shkrimtarëve  e Artistëve Durrës, Zoti Agim L. Bajrami,midis  të tjerash theksoi “Se arti dhe letërsia për gjithë krijuesit, Shkrimtar e Poetët durrsakë është dhe mbetet një privilegj i motivuar me praninë e detit”. Deti  ka një magji të jashtëzakonshme në përmasa emocionale e ngjyrimesh.Më tej shtoi se “këtë festival e nderojnë me pjesmarrjen e tyre veç Shkrimtar e poetët durrsakë dhe shumë të tjerë nga rrethet si nga Londra, poetja peqinase  Bibiana Korça , nga Tirana erdhi Nurije Baduni ,Hajri Lamaj dhe Pirro Millona, nga Kuçova poetesha Alma Zenellari, nga Rrogozhina poeti i njohur Xhelal Tosku, e më tej nga Berati ,Fieri ,Elbasani etj.               

     Në vazhdim ishte prania e aktores së dëgjuar të teatrit ‘’Aleksandër Moisiu’’Durrës  Zonja  Mimoza Marianaku si moderatore me profesionalizëm i dha këtij eventi atmosferën e duhur me hapjen e konkurimit ,me prurjet mes vargjesh që i këndoheshin me fantazi bukurive të detit.       Atmosfera dhe pamja fillestare e sallës me mbi 50 –të Shkrimtarë e Poetë,të akomoduar ,me pamjen e supeve të përkulura dhe duart të vendosura mbi tavolinë si të ishin të  lodhura nga shkërrmoqja e vargjeve e gërmave të arta ,pamje e cila ndryshoi shpejt. Me citimin e vargjeve poetike,salla u elektrizua mes ovacioneve ,ajo u kthye në një parashut  fluturuese ,sa hyjnore mes çudirave përrallore të notave  poetike. Përtej  soditjeve  e bukurive magjike të perëndimit të diellit mbi det, me ngjyrat e përflakura sikur donte të përthithte ujërat e Adriatikut!   

   Nga qielli dallohej  pamja e qytetit, në atë muzg  ku shfaqte melankolinë e delikatesën e një bukurosheje të veshur e stolisur në  ar ( në pranin e dritave si xixillonja) , pamje  e cila përkonte me vullnetin e saj të plot , me lutjet për dashurinë  e përjetshme me Detin.                                           

Vargjet shpirtërore dhe dashuria ,të cituara në poezitë e bukura ,tregojnë se janë  kushtuar më shumë detit dhe jo njeriut.    Midisë citimeve të shumta po theksojmë në thelb disa nga përmbajtjet e tyre.  Nga Poeti dhe Shkrimtari  nga  Durrësi  Z.Doranin Agalliu ,me vargjet e poezisë të titulluar ‘’Deti,Dashuria e ti  në mes’’  midis të tjerash thekson :’’Në se ti nuk do të ekzistoje/ Përse duhet të ekzistoja unë?!/Ne duhet të vinim në jetë në të njëjtën kohë të bukur./Bota mund të ishte më e ëmbël ,apo e djegur krejt në luftë./ Ne kur të vinim do e bënim rruzullin më të lumtur...’’                                                 

    Nga Poeti dhe Shkrimtari durrsak Z.Shpend Topollaj ,me citimin e poezisë të titulluar ‘’Lasgushi’’  në thelb marrim:  ‘’Ti buzë liqenit, qetësisht. /Shëtisje vetëm i menduar./  Dhe ashtu mbete përjetësisht./ O djal –Plak i dashuruar./  Të përshëndeste vetëm vala.  /Dhe hija e malit plot freski.  / Mbarë botës ti i dhe të fala./Me shqiponjën në arrati.  /Me fshehtësinë kuvendoje ./Për bukurinë e bukurisë/ .O Zot ,ti jetën sa e doje./ O magjistar i dashurisë!.   

    Nga Shkrimtari e Poeti Pol Milo në poezin e titulluar ‘’Rituali i Detit Transformist’’,veçojmë  vargjet:  ‘’Deti na pagëzon,/Na shenjtëron,/Na zhvesh,/Na gëlltit,/Na harron./Por në fund na transformon’’!     Nga Shkrimtari e Poeti Skënder Milaqi ,i cili vjen në këtë festival me poezinë të titulluar ‘’Na ishte Njëherë’’,ku veçojmë vargjet:  ‘’Po sot ku jemi vallë a e dimë!/Në plazhe qyteza të ngritura në rërë./ Se njohim më atë perlë të rrallë./Gjithçka e mirë është  çbërë’’!                           

Shkrimtari e Poeti Astrit Lulaj nga Poliçani-Skrapar me banim në Durrës ,vjen me poezin titulluar ‘’Ese Për Detin’’, ku veçojmë vargjet :’’Malli,si ndjesi i ka të gjitha ngjyrat./Malli për ty nuk e di pse është blu.  /Ndoshta e kam prej detit ./Ndoshta ti ke marë diçka prej tij’’!                     Shkrimtari e Poeti Hajri Lamaj me banim në Tiranë ,vjen me poezinë e titulluar: ‘’Kurjoz për Detin’’,ku veçojmë vargjet: Kisha dëgjuar legjenda për të./ Me sy kërkoja fundin e këtij deti./  Sa dëshirë kisha e dëgjoja me kërshëri ./Pranë tij kushdo gjenë veç dashuri’’!                                       

Shkrimtari e Poeti me origjin çame banues pranë lagjes plazh në Durrës Z.Bajram Shahini,vjen me poezinë e tij me thirrjen:’’Ju lutem, pranisë qytetare.  Mos i vrisni detit bukurinë etj’’! Dhe shumë Shkrimtar e Poet të tjerë erdhën me tufa të tëra  ndjesishë poetike e mjaftë mbreslënëse.

    Në përfundim të konkurimit juria bëri vlerësimet.  Mes konkuruesve u ndanë këto çmime: Për prurjet me vlerë u nderuan me çmime speciale poetët Skënder Milaqi ,Bibiana Korça dhe Astrit Lulaj. Me çmimet e treta u nderuan  poetët  Mimoza Marjanaku dhe Artan Almeta. Çmimet e dyta u dhanë poetit çam Pëllumb Mane dhe Xhelal Tosku.   Çmimi i parë shkoi për Poetin dhe Shkrimtarin e talentuar Doranin Agalliu.  Më tej juria nderoi me çmimin letrar shkrimtarin durrsak Shpendi Topollaj, për vlera të veçanta në fushën letrare.   Ky event me mjaftë vlera kulturore u shoqërua nën tingujt e muzikës dhe të pranisë së këngëtarëve të njohur si Ylli Çifti dhe Kosta që i dhuruan  vlera shtesë këtij eventi i cili u shoqërua dhe u moniturua nga kameramani e fotografi pasionant Z.Luan Jaupi.Në realizimin e këtij eventi ,me vënien në dispozicion të sallës akomoduese ,favorizoi Hotel-Restorant ‘’EMROS’’i cili në shenjë respekti ndaj shkrimtarëve e poetëve ,enkas ,shtroi  këndshëm një drekë,ku nuk mungoi  Vera tradicionale.                                           

   Nga ky festival tonet e dala nga thellësia e shpirtit krijues të Shkrimtarëve e Poetëve tanë ,krahas lançimit të madhështisë e bukurisë që jep natyra e bregdetit,është dhe një lançim njërëzor mbi trajtimin dhe mbrojtjen e kësaj pasurie natyrore ,duke mos e ç’bërë atë.        Durrës -  korrik 2025