LIRIKAT E ELBASANIT

Konstandin Dhamo

SHKUMBIN

Një libër me lirika për Shkumbinin

Poeti intimist shkroi gjithë mall.

Mbi ujë tashmë tek shtrij vështrimin,

Çdo valë që feks për mua është një varg.

Fusha ndanë zallit , male më tej,

Fshatra fshehur mjegullash diku…

Shkumbon Shkumbini;

Shelgjet brigjesh

Si shatërvanë derdhen, dridhen flu.

Ah, lumë përplot rima të stërkalta,

Që mugesh dimrit , pranverës qesh e ndrin.

Si rrjedha jote

Këngët rrjedhshin,

Shkumbin

Shkumbin ...

ELBASAN

Si rrathët e ferrit dantesk

Kthesat e Krrabës

Ankthshëm zbres.

Poshtë Kombinati Metalurgjik,

Ndryshk gurë dhe shi acid.

Dhe oxhakë të lartë

Që godasin diellin

Si vullkane

Me tym të rëndë shfarosës

Por t‘emëruarit poetë zyrtaristë,

Vargje thurnin ditë e natë

Për tymin

Dhe këta oxhakë...

Prodhon ky kombinat

Më të çuditshmen në botë,

Markën Çeliku i Partisë !

Nuset e bukura

Me këtë markë

Monstra të frikshme lindën

Me turinj ujku;

Lopët pollën viça me dy koka,

Me katër këmbë zogjtë dolën nga veza…

Smogu i kuq që u përhap

Si flamuri i Internacionales Socialiste,

I thau trëndafilat dhe sytë e dashurisë;

Yllin e Mëngjesit

Dhe kumrien e verbër

I këputi nga qielli...

Hej, Elbasan;

Nisi përsëri nga e para

Këngët e tua të dashurisë!

RRAPI I VOJVODES

Një monument prej bronzi

Apo prej mermeri

Për ty n’Elbasan

Askush s’do të mund ta ngrinte më madhështor se ky

Rrapi gjigant që kreh retë

Dhe sjell një pranverë farfuritëse në mars,

Siç sjell gjithashtu një vjeshtë të artë

Në tetor, në britmin e dytë…

Këtë monument shtatlartë dhe të gjallë

Shtatëqindvjeçar

S’ta shkuli dot asnjë kundërshtar,

Komandant!

Në trungun e tij si në një bazament të sigurt

Ndodhet një zgavër e thellë rrethore

Dhe e errët si enigma

Që të kujton sa e sheh një grykë të stërmadhe topi

Për të hedhur gjyle të rënda lart edhe larg

Gjyle, sfera të frikshme gjëmimtare

Si meteorë të shkrumbuar që sillnin nga qiejt mikrobe

Si mallkim

Ashtu siç sollën murtajën e ku ta dish ç’tjetër…

Njerëzimin mëkatar për ta shfarosur

Kudo që do të binin…

Nën hijen e rrapit si nën një tendë flladitëse,

Gjer edhe karvanet e nisur nga Bagdadi i largët

Ndaleshin të preheshin.

Veç beharnave ndezës, tylrave si mjegull

Shishkave me lëngje magjie, jermi dhe dehës

Shërues dhe eliksirë, vallë ç’prunë tjetër

Këta karvanë të pluhurosur me rërë shkretëtirash?

Mos ndoshta një syzezë

Shkrumb të djegur nga epshet erotike

E cila do të marramendte mbarë qytetin,

Për të shpërthyer në këngë

Dashurish ekzotike të panjohura?

Por ndoshta karvanet nuk sollën një syzezë

Që di të tërbohet e të spërdridhet

Në kërcimet haremike

Si kobra që të josh e të helmon.

Ndoshta karvanet morën një vashë syblu

Leshradiell,

Që rrugën mbrapsht, drejt Skampinit

Kurrë s’e bëri!

Te Rrapi i Vojvodës,

Gjer edhe sot, në Ditën e Verës

Qytetarët artistë t’Elbasanit

Tek këndojnë e kërcejnë në vallet e stërlashta,

Q’erdhën me diellin dhe hënën,

Presin t’u shfaqet në mes

Vashëza syblu e legjendës

Flu flu siç shfaqet e tretet një dritë,

Një re lëbyrëse në qiell,

Apo shamia drithëruese n’ajër

E valles…

BEZISTAN

Bezistan n’Elbasan

Me një tellall të palodhur mespërmes,

Tenor të përkryer

Që del me dielllin pagan në Pazar

Dhe jep kronikat e ditës

Tek rrëfen dhe ku mund të blesh ç’të duhet…

Është një Bezistan i njëmendtë oriental

Aqsa beson pa mëdyshje

Se e kanë sjellë nga Orienti i Largët

Ngarkuar pjesë – pjesë mbi karvan

Si t’ishin çadrat e një cirku

Me magjistarë çudibërës

Dhe kafshë të përbindshme emblemore

Tigra pantera luanë…

Eh, Bezistan

Sa fëmijë rendnin mëngjeseve drejt teje

Të blinin një bugaçe të ngohtë.

Sa vajza të reja i panë vallë

Ëndrrat e tyre flakëruese,

Fustanin e bardhë nusëror si paprekshmëria,

Madje pajën të tërë,

Çarçafë si re, jorganë e vilarë pa fund basmash

Përplot lule si pranvera

Sjellë gjer edhe nga Japonia

E tejlargët…

Të gjitha të gjitha te ty

I panë Bezistan vajzat e bukura

Nga ëndrrat me dasmat dhe krushqit

Mes vajit të gërnetës dhe lotin

Zehersheqer të nënave…

Plot bereqet Bezistani aqsa një çast

Besoje përnjëmend se varfëria asqë ekzistonte …

Plot gëzim të rrëmujshëm Bezistani

Me matrapazë zanatçinj sarafë e sarhoshë

Gjithfarësoj gjithfarësoj…

Akçinj e njëherësh tellallë pas mallit të tyre

Tepsi e sahanë me pirgje pilafi,

Mbi të cilët nguleshin si grushte kofshë gjelash;

Kabuni me qafë dashi, me kanellë e stafidhe,

Kuze të thella me çorbë paçë e groshë,

Pirgje të tjerë të vërtetë, pastaj

Me beharna pikantë, spec i kuq e piper i zi,

Rigon e nene, shafran narden e pistil,

Qypa me vaj ulliri e gjalpë djathë e gjizë

Gjithashtu në pirgje konike.

Pas tyre shitësit e palodhur

Çdo herë me qeleshe të bardhë

Poshtë së cilës fusnin paret…

Në fund gjëja e gjallë,

(pa përfshirë sigurisht njerëzit …)

Keca e qinjgja lopë e derra

Kuaj e gomarë që hingëllinin e pallnin të dalldisur

Në pikë të diellit…

Por edhe pula rosa pata e gjela deti

Që kakarisnin e gagarisnin në kor si në përralla…

Eh, Bezistan n’Elbasan,

Ç’ngasje e ç’yshtje e pandalshme

Për të hyrë te ty tejembanë tejembanë…

Thirrje bakallësh e tellallësh,

Pëllitje e kakaritje kikiki zallahi e shamata!

Si të mos hyje te ty, Bezistan

E të mos përlaheshe nga gazmendi!

Prej teje askush s’dilte pa gjësendi,

Te ty çdo ditë kishte bamirësi!

Mes fshatarëve që zbrisnin të shisnin

Gjeje dhe gjuhëtarin mitik

Konstandin Kristoforidhin

Që gridej enkas me ta tek i provokonte

Që të mësonte prej tyre

Formula të panjohura

Sharjesh mallkimesh dhe urimesh

Të gjitha të shprehura në dëshirore.

Herë – herë në mesin tënd, Bezistan

Vetë Simbad Detari shfaqej,

Djaloshi i bukur rebel

Me çallmën e lartë me diamantin rrëzëllitës në ballë

Si sy qikllopi që e ruante

Ky s’është thjesht vegim i çmendur;

Gjithë dekori përreth e mirëpriste Simbadin…

Dhe ja, në Bezistan

Gjithë shqetësim prej krijuesi

Shfaqej dhe ashiku shik Isuf Myzyri!

Zoti vetë e zbriti nga qielli

Mes rrezeve drithëruese të diellit

Si telat e violinës së tij…

SKAMPIN

S’di ta them,Shkumbin

Sa herë kam udhëtuar

Përgjatë rrjedhës tënde

Të shqetsuar.

Vite e vite të tëra kështu

Shkumbin,

Por veçse një ditë dimri

Me re të rënda që shembeshin

Mbi ty

Dhe vetëtima që hidheshin

Shkrep më shkrep

Si dhi t’egra legjendash,

Emrin, krejt natyrshëm

Ta shqiptova Skampin !

Skampin Shkumbin Shkumbin Skampin …

O, thashë i ngazëlluar,

Emrin antik, Elbasanit

Ti ia paske vënë

Skampin Shkumbin ?