Horizont
Astrit Lulushi
Zakonisht ka hapësirë të mjaftueshme për secilin. Horizonti nuk fillon ku mbaron brryli. Druri nuk është vetëm dera, por i përvetësuar dhe rimarrë nga Natyra. Edhe nëse fqinji më i afërt është larg dhe asnjë shtëpi nuk është e dukshme, përveç nga majat, horizonti është i kufizuar. Është po aq në Amerikë apo Europë sa edhe në Shqipëri, dikur e kufizuar, pa horizont - sot e ndarë në tre shtete dhe shumë diaspora. Njeriu ka diellin, hënën dhe yjet, dhe një botë të vogël për veten në Tokë.
Nerëzit në përgjithësi kanë ende frikë nga e kaluara kur u vjen në mendje errësira, dhe qeveria. E dinë se shoqëria e butë, e pafajshme dhe inkurajuese mund të gjendet në çdo objekt në Natyrë, madje edhe për mizantropin e varfër dhe më melankolikët. Asgjë nuk mund ta detyrojë njeriun të bjerë në trishtim vulgar. Ndërsa shijon miqësinë e stinëve, asgjë nuk mund t’ia bëjë jetën peshë të rëndë mbi supe.
Ndonjëherë, kur e krahason veten me njerëz të tjerë, duket sikur je më i favorizuar. Por të jesh i tillë ndonjëherë është diçka e pakëndshme. Në mes të një shiu të butë, ndjen rrahjen e pikave në çdo tingull dhe pamjet përreth, një miqësi të pafund dhe të papërgjegjshme, që i bën të parëndësishme avantazhet e imagjinuara njerëzore.
Disa nga orët më të këndshme njeriu i kalon gjatë stuhive të gjata të shiut në të gjitha stinëy e vitit, kur muzgu i hershëm nis një mbrëmje, dhe shumë mendime kanë kohë të hedhin rrënjë e të shpalosen. E gjithë toka në të cilën banojmë nuk është veçse një pikë në hapësirë. Pse duhet të ndihemi të vetmuar? A nuk është planeti në Rrugën e Qumështit? Hapësira është ajo që ndan një njeri nga tjetri dhe e bën të vetmuar. Asnjë sforcim i këmbëve nuk mund t'i sjellë dy mendje shumë më afër njëri-tjetrit.
Çdo perspektivë për t'u zgjuar apo për të ardhur në jetë, është indiferente për një të vdekur në të gjitha kohërat. Vendi ku mund të ndodhë, është gjithmonë i njëjtë për të gjitha shqisat. Në pjesën më të madhe, lejojmë rrethanën për të krijuar rastin, që në fakt, është shkaku i shpërqendrimit tonë. Pranë nesh nuk është punëtori që kemi punësuar, me të cilin na pëlqen shumë të flasim, por punëtori, puna e të cilit jemi. Sa i madh dhe i thellë është ndikimi i fuqive delikate të planeteve Diell, Hënë dhe Yje. Duket sikur dikush i ka krijuar për njerëzit në Tokë. Pa to jeta nuk do të ekzistonte.
Kërkojmë t'i perceptojmë kur nuk i shohim; t'i dëgjojmë nuk mundemi.
Ato identifikohen me thelbin e gjërave; se nuk është hapësira që i mban të veçuar, por qëllimi i të qenit Ne; një horizont i pakapshëm për syrin tonë.
Perceptime
Astrit Lulushi
Nëse Universi supozohet të jetë 13.7 miliardë vjeç, atëherë pse teleskopi James Webb ka zbuluar një galaktikë që është 32 miliardë vite dritë larg. Kjo do të thotë se galaktika do të kishte udhëtuar shumë më gjatë së universi. Apo universi ka një moshë të madhe?
Ata që besojne se universi u krijua nga shpërthimi i madh 13.7 milardë vjeç argumentojnë duke sjellë si shembull: Imagjinoni të mbani një shirit lastikumidis duarve tuaja. Në një moment të caktuar, dikush i lëshon një milingonë. Milingona ecën me 1 cm/sekondë – jo më shpejt, as më ngadalë. Por ndërsa është duke ecur, ju jeni duke e shtrirë shiritin e lastikut, kështu që kur milingona më në fund kafshon gishtin e madh 13.4 sekonda më vonë, pika ku ishte vendosur milingona tani është 32 cm larg gishtit të madh.
E njëjta gjë ndodh me dritën: dritës nga ajo galaktikë iu deshën 13.4 miliardë vjet për të arritur tek ne, që atëherë, hapësira është zgjeruar dhe galaktika (ose çfarëdo që ka mbetur prej saj) tani është 32 miliardë vite dritë larg. Dhe meqenëse hapësira nëpër të cilën drita udhëton zgjerohet dhe drita ende duhet të lëvizë me shpejtësinë e dritës, ajo duhet të humbasë energji në mënyra të tjera. Pra, në vend të kësaj bëhet me zhvendosje të kuqe: gjatësia e valës bëhet më e gjatë, dhe drita është kështu më e kuqe.
Dhe këtu hyn Teleskopi Hapësinor James Webb: ai është i specializuar në marrjen e imazheve shumë të detajuara të galaktikave dhe të hedhë pak dritë mbi Epokën e Errët të universit dhe yjet më të hershëm.
Por mjerisht, ky është vetëm konceptim dhe jo e vërtetë. Duhet të presim. Mosha e universit nuk dihet, si dhe gjëra të tjera.
Natyra dhe ne
Astrit Lulushi
Natyra ështe pafaj, edhe fëmija. Kur natyra pushtohet, prishet. Fëmija kur rritet ndryshon. Mbi të dy rëndon faji - shkëlqimi i diellit zbehet, erërat psherëtinë njerëzisht, retë derdhin lot, pemët hedhin gjethet - zia bie në mes të verës.
A nuk duhet çdo njeri të pikëllohet dhe ngrejë krye ndonjëherë për shkak të padrejtësisë? A nuk duhet treguar zgjuarsi ndaj natyrës. Ajo herë-pas-herë reagon ashpër ndaj cênimeve. A nuk janë njerëzit vetë pjesërisht si gjethet, frutat dhe perimet? Por janë edhe fajtorë. Cila është pilula që na mban mirë, të qetë, të kënaqur? Ilaçet bimore, me të cilat njeriu ka mbijetuar.
Nëse njeriu pi në burimin e ditës, atëherë pse duhet t'i mbushim shishet dhe t'i shesim në dyqane, veçse fitimit dhe për të mirën e atyre që kanë humbur biletën për kohën e mëngjesit. Higjena, e cila ishte e bija e atij farmacisti të vjetër, Eskulap, që përfaqësohet duke mbajtur një gjarpër në njërën dorë dhe në tjetrën një filxhan nga i cili ndonjëherë pi gjarpri; por më tepër Heba, kupëmbajtësja e Jupiterit, që ishte e bija e Junos, dhe kishte fuqinë për të rikthyer perënditë dhe njerëzit në fuqinë e rinisë. Ajo ishte ndoshta e vetmja zonjë e re plotësisht e shëndetshme dhe e fuqishme, dhe kudo që shkonte moti bëhej pranverë.
Comments