Gruaja dhe vdekja
Tregim
Moli dukej si një braktisje e paqtë, që të përhumbte në një përzierje
mëshire dhe zemërimi për asgjënë që sillej përqark atij qyteti të
rrëzuar qëllimisht në krahët e thyer të shpresës pa shpresë. Dy aniet
e fundit ishin nisur dje së bashku me skuadrën e peshkimit , ngarkuar
me dyfishin e mundësisë së tyre me refugjatë nga e gjithë Shqipëria.
Po çonin njerëzit e shpërfillur e të përbuzur nga robi dhe fati,
njerëzit e mbetur në një nga udhëkryqet që historia kish ruajtur
sërish për ta. Të tradhëtuar, të mashtruar e të gënjyer nga " zotat" e
djeshëm, në mëdyshje për të kaluar urën e bregut të premtimit nga "
zotat" e rinj, shqiptarët e zhveshur nga pelerina e fisnikërisë, hipën
mbi aniet e shpëtimit , i kthyen shpinën asaj ure të bregut të
premtimit, për të mbërritur të dëshpëruar në bregun tjetër të
Adriatikut, në tokën që do të bëhej " Amerika e shekullit të njëzetë".
Fiodori mbeti një copë herë te hyrja e Portit, pa ditur nga t'ia
mbante. Kapiteni i anies që i pat premtuar ta çonte në Itali nuk dukej
gjëkundi. Në kapiteneri i thanë që ania ishte nisur mëngjesin e
djeshëm, nën kërcënimin e disa njerëzve të panjohur, që flisnin një
shqipe të çalë. Pra , nuk ishte faji i tij, qe nisur i detyruar.Po
edhe sikur të kish ndodhur ndryshe, nuk qe ndonjë gjë që s'pritej në
këto kohë përmbysjesh e rrëmuje; njerëzit ishin lëshuar pa frena,
burrat dukeshin të shburrëruar nga vyrtytet dhe kishin harruar kanunet
e pashkruara të besës dhe mirësisë.
Fjodori u ndie dyfish i rënduar; nuk kish vetëm gruan dhe dy fëmijët e
tij që po prisnin te stolat matanë rrugës. Ishin edhe familjet e
vëllait dhe kunatit. Ai ndiente përgjegjësinë për dhjetë njerëz që
kishin lënë shtëpitë e katandi, ndoshta nuk kishin fjetur fare atë
natë, duke përfytyruar Parajsën e Përtejadriatikut.
Po mendonte si do të përligjte kthimin, si do ta lehtësonte
zhgënjimin, po në çastin kur vendosi të nisej, kunati po vinte drejt
tij. Nuk qe nevoja t'i thosh asgjë; ata e kishin vënë re që në gjithë
hapsirën e Portit nuk kish asnjë shenjë anijeje, as mallrash, as
peshkimi.
- Sapo takova kushëririn tim, Tomin e sqaroi ai - Ata kanë përshtatur
tri barka me lopata dhe me motorr dhe do të nisen nesër herët nga
grykëderdhja e Vjosës. Njera barkë është bosh, sepse njerëzit që do
udhëtonin me të ishin larguar me një anie peshkimi.
Fjodori u duk i menduar.
- Meqë u nisëm, nuk është mirë të kthehemi nga rruga - shtoi i kunati-
Unë e kam shumë ters kthimin.
Fjodori nuk i ktheu përgjigje, kësisoj i kunati mendoi se mos e kish
hallin te paratë për " mjetin" e udhëtimit.
- Paratë do t'ia japim kur të jemi rregulluar atje.- i tha.
Çapçap po aviteshin te familiarët që i prisnin. Pat shpenzuar shumë
kohë për t'i bindur që ta merrnin këtë udhëtim dhe nuk ndihej mirë që
po i linte në mes të rrugës. Sidomos fëmijët; ata përfytyronin "
Parajsën" që priste matanë detit dhe nuk u hynte më në sy ajo që do të
mbetej aty, madje e kishin harruar që në mëngjes, kur u nisën nga
shtëpia.
U kthye nga i kunati:
- Nuk e ke keq- i tha- Le të mos bëhemi vonë.
Dhe u nisën, po këtë herë në drejtim tjetër, jo më në Port, ku prisnin
aniet, po atje ku Vjosa zbuste gjithë tekat dhe nazet e saj në një
puthje të qetë e të butë me detin.
Akoma pa u tretur veli i hirtë i natës, të tri " përshtatjet "
lundruese lanë " limanin" që më pas do të thirrej " limani i
shpëtimit". Në krye të herës lundruan me lopatat. motorët i ndezën pas
ndonjë ore. Tashmë kish zbardhur dhe ata që vunë re ato tri "
Nautilusë" të çuditshëm, do të jenë ndier si në ëndër, edhe pse ishin
zgjuar. Ato barka, nëse do të kemi lejen ti quajmë kështu, ishin një
kombinim i prehistorisë me hijen e modernes. Sikush do të mendonte që
ata njerëz mbi to po vinin nga një ishull i pabanuar i hapsirave të
Paqësorit, ku i pat braktisur ndonjë anie pirate dhe e keqja i kish
mësuar të sajonin këto mjete shpëtimi. Banorë të Europës që i kishin
kthyer në një tjetër qytetërim.
Paçka, çdo gjë po shkonte për bukuri, derisa qielli u dynd nga re të
dendura, të errëta, që bridhnin si kuajt e një kalorie në pjerrina. Në
fillim barkat humbën drejtimin, pastaj nisën të anohen e të lëkunden
nën dallgët që sa vinin e ngriheshin. U duk sikur deti do t'i përpinte
në ato gojët gjigande që hapnin dallgët kur tërhiqeshin e vinin
sërish.
Më e keqja ishte se asnjeri nga ata nuk ishte detar; dinin t'u jepnin
vetëm lopatave dhe kaq. Po në atë kijamet motorët qenë fikur qëkur dhe
lopatat nuk bënin më dobi. Para se të merrnin udhën, dikush i kish
porositur që t'i mbanin barkat lidhur me njeratjetrën. Për kushte të
tjera kjo mbase ishte punë e menduar mirë, po tani, nëse rrezikohej
njera barkë, do të tërhiqte pas saj edhe dy të tjerat.
- Fjodor- i foli e shoqja, Tanusha - Bëjmë mirë t'i zgjidhim barkat,
kështu janë më të kërcënuara.
Ai i dha të drejtë. U mundua të merrej vesh me ata të dy barkave të
tjera e më në fund, pas përpjekjeve jo të padëshpëruara, mezi arriti
t'u përcillte urdhërin. Ashtu bënë, veç u bënë pishmënt menjëherë.
Stuhia dukej se kish shpërthyer në të gjitha drejtimet dhe i shpërndau
e i largoi aq shumë ato, sa nuk e shihnin më njeritjetrin. Ashtu, të
lidhura kishin rrezikun e përplasjes e të fundosjes, kështu u larguan,
si tre njerëz që ikin nga sytë këmbët, të kërcënuar nga dikush, pa
ditur më për të prasmin.
Fjodori dhe Tanusha mbanin fort fëmijët e tyre, i vëllai dhe i kunati
të vetët. Tashmë qiell e det nuk dalloheshin , ishin shkrirë në një
vorbull kërcënuese, qenë ngatërruar edhe dallgët, që kapërcenin nga
një anë e barkës, në anën tjetër, duke mbajtur nën ujin dhe peshën e
vet për minuta të tëra heraherës trupat e atyre të dhjetëve. Dikur, si
një kuçedër apo sfinks gati sa nuk e përmbysi varkën një dallgë e
llahtarshme. Pas çastesh edhe një tjetër e tillë. Pastaj stuhia , e
lodhur, u duk se do të tërhiqej. Për ku? Në veri apo në jug? Andej nga
qenë nisur, apo ku donin të shkonin. Po deti lubi kish vendosur të mos
i mblidhte krahët e tërbimit. I ngriti dallgët më lart e më fuqishëm
se më parë. Zërat i shurdhonte stuhia. Shikimin e verbonte errëtia.
Sundonte vetëm inati i natyrës. Apo zemërimi i Perëndive? Sigurisht,
as njera dhe as të tjerat nuk e kishin me ata që patën marrë rrezikun
në sy për të jetuar më mirë, për t'u ndier njerëz..
Dikur Tanusha nuk mundi t'i mbante dot duart e fëmijëve, që po i
rrëshqisnin, si t'i tërhiqte një forcë e padukëshme, e
papërballueshme. Arriti t'i rikapte dy herë; pastaj gjithçka u largua
për të mos u kthyer më aty. Ajo bërtiti e bërtiti, po dallgët
lëshoheshin aq shpesh mbi të, sa nuk e lejonin tashmë as të provonte
të hapte gojën.
Edhe njëherë tjetër nga qielli shpërtheu një vetëtimë dhe nën dritën e
saj, gruaja vuri re që në atë barkë ishte fare vetëm. Të tjerët i kish
përpirë ajo pleksje e tërbuar, që nuk kish ndërmend as të lodhej, as
të tërhiqej.
Sa kohë kish kaluar kështu? Ditë apo natë ishte?
Tanusha nuk arrinte t'i mbaronte mendimet. Dallgët, shkrepëtimat,
gjëmimet. Po më të pamëshirëshme dallgët. Ato e anonin si një lodër
fëmijësh barkën dhe gruaja rrëshqiste nga njeri cep në tjetrin,
kësisoj kish marrë disa goditje: në kokë, në këmbë, në krahë. Ndiente
dhëmbje vetëm ato pak çaste që harronin të sulmonin dallgët. Kohën
tjetër gjithçka e saj përqëndrohej te shpëtimi.
Edhe sa do të zgjaste stuhia? Kish dëgjuar për Mezokanalin, Kanalin e
tmerrshëm të Otrantos. Mos ndodhej aty?
Pyetja kaloi vetëtimthi dhe mori përgjigje si rrufe. U përplasën
njëherësh dy dallgë dhe forca goditëse ishte aq e madhe, sa gruaja nuk
u mbajt dot dhe u gjet në atë humnerë. Në krye të herës u tmerrua,
sepse mendoi se kaq e pat, po u përplas diku dhe e mori me mënt që
barka ishte fare pranë. U mundua të kapej e të mbahej me thonj e me
dhëmbë në anën e saj, derisa atë e përkuli një dallgë tjetër dhe
gruaja mundi të ngjitej me përpjekje të dhjetëfishuara.
Ku e gjente forcën?
Mos qe fati që po e ndihmonte, pasi i kish rrëmbyer gjithë të dashurit e saj?
Përsëri i shkëputej çdo hallkë e mendimit. Dikur e lëshoi veten në
mëshirën e atij fati me dy fytyra, njerën të gurtë e tjetrën të
mëshirës. E para i pat marrë nëntë të dashurit e saj...Ashtu si te
Kënga e Dhoqinës. Tjetra po e mbronte nga ky tërbim.
Pse e bënte këtë? Që kur të kthehej sërish në atë jetën tjetër ta
ndiente veten të vdekur në mes të të gjallëve? Si mund të jetonte pa
asnjë dashuri...Pa shpirt?
Dikur vendosi t'u nënështrohej dallgëve dhe stuhisë, të mos bënte
asnjë kundërshti ndaj tyre, po e pati të vështirë të dorëzohej. Mendoi
kalimthi : " Kush do t'i kujtojë ata, kush do t'u çojë te varri lule?
Jo, jo, duhet të jetoj edhe për ta. Zoti donte kështu."
Dhe nisi prapë luftën me detin e çmëndur, me stuhinë e marrosur.
Stuhia këmbëngulte, deti i bindej verbërisht asaj. Tanusha ndrydhte
lodhjen, mposhtëte mëdyshjen dhe tundimin, shtrydhte turgorin nga
qelizat e shpirtit për të përbuzur etjen dhe urinë. Disa herë stuhia
kish bërë armëpushim, po ata zgjasnin aq pak, sa e kujtonin Tanushën
që ishte aty, që mbahej akoma për të shkuar te të gjallët.
Dallgët e rrëzuan edhe tri herë të tjera në humnerat e tyre, po të tri
herët gruaja fitoi mbi to. Herën e fundit kujtoi peshkaqenët. Po sikur
të përfundonte në dhëmbët e tyre? Po ata ta tjerët, mos kishin patur
atë fat?
Po përbindëshat e detit i ishin nënështruar edhe ata kësaj stuhie.
Kishte çaste që e lëshonin fuqitë, po goditjet e dallgëve e sillnin në
vete sërish dhe bëhej gati për betejën që duhet të niste.
Më në fund retë u dyndën, mbase për andej nga perëndimi, dielli dërgoi
ca rreze të zbehta dhe deti i fshehu dallgët. Kjo ndodhi pikërisht kur
Tanusha po i ndiente gjymtyrët fare pa jetë dhe nuk mundej më të
luftonte kësisoj.
Kish ndodhur vërtetë mrekullia që rrallë përjetohet. Vdekja, e lodhur
dhe e mërzitur, po bënte sehir të mbijetuarën. Edhe vdekja, si
Tanusha, ndihej e pazonja për të këmbëngulur.
Dhe u tërhoq., ndërkohë që e lakmuara e saj, e dehur nga fitorja e
arritur gjer në tëpamundëshmen, e dërrmuar nga lufta për mbijetesë
kundër një përbindëshi, u lëshua në një botë ku ëndrrat , dalngadalë,
morën udhën e kujtimit.
Sa orë kishin kaluar vallë kur u përmend?
E vetme mbi atë pafundësipërbindësh që pas tetë ditëve mezi kish
pranuar humbjen. Gruaja pat fituar mbi tërbimin e disa djajve : shiut,
erës, dallgëve, kripës dhe rrezeve përvëluese, urisë dhe etjes...Po,
po , etjes edhe pse ishte mes atij uji të cilin e zgjodhi si
shpëtimtar nga e keqja e madhe që pat braktisur. Kjo ishte vuajtja më
e madhe, që i shpërfillte të gjitha të tjerat : të ndjeje një ngasje
të marrë për të pirë qoftë edhe një pikë nga ai lëng i kripur që deri
atë çast kish ndihmuar armikun tënd, vdekjen. Madje i pat shërbyer
asaj me një besnikëri të admirueshme.
Gruaja rregulloi lopatat që të mos i rrëmbente ujët me një përpjekje
të jashtëzakonëshme dhe u lëshua e pafuqishme mbi atë grumbull
dërrasash që pat mbetur nga ajo barka e dikurshme.Ashtu, përmes fijeve
të holla e të padukshme të jetës që kishin mundur t'i shpëtonin
betejës me detin këmbëngulës në mizorinë e tij, ajo donte të sillte në
mendim kujtimet, të dinte ç'ditë e javës qe kjo, të merrte vesh ku
ndodhej...Në fund të fundit të kuptonte cila ishte, ku shkonte, nga
vinte. Një kotësi e verbër, e shurdhët, e nanuriste ëmbël në
pamëshirën e vet, ashtu si barkën e lëkundëte ajo bishë vigane, që
mbase po pushonte për të rimarrë veten e për të nisur sulmin sërish
kundër një gruaje që i kish qëndruar egërsisë me fuqinë e shpirtit.
Ato fije të holla mbanin te njeriu vetëm jetën, jo mendimin.Në çastin
e fundit njeriu bëri një përpjekje të dëshpëruar për të trokitur te ai
mendim, po pa dobi; pati vetëm ndiesinë e një zjarri që po e digjte
nën saç dhe përhumbi në një kllapi të thellë e të butë, nën kthetrat e
mprehta të vdekjes, që ishte afruar përsëri, po përgjonte e notonte
aty pranë, mbi po atë det. E sigurt që do ta grishte në botën e saj pa
asnjë kundërshti, ajo kuçedër e panginjur me jetë njerëzore, kish lënë
Kerberin në Portën e Hadesit dhe vet, hedhur mbi supet një lak, pat
zënë pusi dhe priste më nge gruan e pafaj që të afrohej aq sa ta
arrinte laku.
I përhumbur në kotësi njeriu.
I hepuar në prehje deti.
E tëra sy e veshë në pritjen e saj vdekja.
Rretherrotull kjo ishte bota e gjithë...
E harruar nga Zoti. E shpërfillur nga Të fortët. E braktisur nga shkaktarët.
Edhe Shpresa i ngjante një mëngjesi të vranët, që priste diellin të lindë.
Zhurma e një helikopteri e solli Tanushën në vete. Ajo hapi për një
çast sytë, pa diellin që e mbuloi hija e helikopterit dhe dëgjoi zëra
njerëzish në njkë gjuhë të huaj, të pakuptueshme. E pra, ishte në
jetë.
Vuri re një një veladon të errët që u zvarrit tutje, mbi valëzat që po
luanin me rrezet e diellit një valle si puhizë dhe me ndiesinë që kish
mposhtur vdekjen, i dha asaj një buzëqeshje lamtumire dhe psherëtiu
thellë.
Fund
Pajtim Xhelo
Comentarios