Fatmir Terziu: Emri i Ideal Serjanit nuk është i panjohur...

Ideal Serjani përball poetikisht dhe metaforikisht shkrimin kriptik të shpirtit poetik

Prof Dr Fatmir Terziu

Emri i Ideal Serjanit nuk është i panjohur për ata që ndjekin zhvillimin e letrave shqipe në të katër cepat e Atdheut, po aq dhe në tërësinë krijuese, narrative, poetike shqiptare. Ai mbi të gjitha ishte dhe mbeti vëzhgues i sinqertë poetik. Që në kohën e studimeve të tij në Filialin e Gjirokastrës, gjatë studimeve të tij, një tjetër zjarr ndizet tek mësuesi i ardhshëm – poezia!… Nuk fillon një luftë, por lind një unitet midis penës dhe fjalës. Atë që mbetet e patreguar në shkrime të thjeshta, fjalët e shtojnë, por jo si përkthim, shpjegim apo ilustrim, por si vizion, filozofi, plotësim i ndërsjellë… Shikuesi qëndron para ideve dhe tematikave të tij me poezi të gdhendura në to. Ideal Serjani e ndihmon lexuesin të pastrojë zemrën dhe shpirtin e tij për ta perceptuar fjalën e Zotit si një kërkim të hershëm për të Vërtetën, si… vizion shpirtëror!

Një tipar karakteristik i poezive të tij është metaforizmi i tyre i pasur. Lapidare dhe alegorike, ato flasin për një kulturë të lartë poetike dhe një qëndrim kërkues ndaj talentit, ambientit, njeriut, gjeografisë, traditës, mikut dhe tërësisë së ndërlidhur me të kundërtën. „Vij me nusen e natës“ (2025) nuk është lloji i njohur i librave të parë, që mbledh më të mirën që autori ka shkruar deri më tani dhe asgjë më shumë, pasi botohen pas vdekjes. Është padyshim fizionomik - si nga pikëpamja etike ashtu edhe nga ajo estetike. Më pëlqen përpjekja e Ideal Serjanit për të qenë të paktën pak më i mirë i lirë sesa e lejon koha aktuale „demokratike“ lirinë e njeriut. Dhe sipas mendimit tim, pikërisht në këtë "përpjekje" qëndron vlera e vërtetë e librit, jo vetëm duke u mbështetur, por edhe duke u tretur në një masë të madhe në problemet e përjetshme të moralit të Njeriut të Lirë, i cili në fakt është vetvetiu tashmë i lirë dhe universal në tërë problematikën, diskursin që trajton dhe tërësinë simbolike të vlerës.

Dhe skicimet, shkrimet, trajtimet fabulistike të mrekullueshme të autorit, të cilat nuk e di pse, më referojnë te afresket e disa poezive të denja të Sarandës poetike, nga të cilat poeti-artist mund të jetë nisur, por ka shkuar më tej në lakonizëm dhe sintezë të vijës së prerë të mospajtimit me realitetin. Si një diskurs më vete libri „Vij me nusen e natës“ i këtij poeti dhe artisti të fjalës lokale, përveç pastërtisë së vizatimit verbal dhe artistik, dallohet edhe nga diçka aq e rëndësishme sa edhe e rrallë, veçanërisht në vlerat poetike të atyre copëzave të botuara edhe në Londër tek „Fjala e Lirë“ dhe „Albanian Post“ prania e një kredoje morale mbresëlënëse, të cilën krahët kristalorë të harmonisë që mbretëronin në këtë shpirt të denjë poetik e ngrenë në njohuri poetike dhe filozofike.

Ideal Serjani ishte dhe mbeti poetikisht i vetëdijshëm për veten, për vendin e tij në mesin e krijuesve të Sarandës dhe ajo së cilës i është përkushtuar është aspirata - drejt përsosmërisë, për të arritur më të mirën si në jetë ashtu edhe në botën përreth tij. Poezitë e tij janë të lehta për t'u lexuar, janë të ndritshme, ato burojnë spiritualitet dhe thellësi. Disa kohë më parë, në një cikël poetik të tij, e numërova Ideal Serjanin midis të paktëve, për fat të keq, përfaqësuesve të të ashtuquajturës „poezi e thjeshtë dhe e sinqertë shpirtërore“, ose poezi të kthyer drejt besimit në të famshmen preambulë për të qenë dhe mbetur Njeri. Në librin e tij të ri „Vij me nusen e natës“, dhe që do të pasohet së shpejti me tre të tjerë, Ideal Serjani ka kërkuar dimensione të tjera të territorit të tij, të njohura nga shkrimet, poezitë, krijimet e tij të mëparshme.

Në këtë libër të ri të poetit ekziston një temë tjetër kryesore: një temë që e emocionon thellësisht dhe sinqerisht atë - kjo është tema e krijimtarisë dhe fati i atij që guxon të krijojë sinqeritet në një shoqëri që jo vetëm që është shpirtërisht joshpirtërore e sinqertë, por predikon edhe shkatërrimin, dhunën, urrejtjen dhe hakmarrjen. Këto dy tema janë të ndërthurura ngushtë dhe dendur në një pjesë të poezive që përbëjnë librin „Vij me nusen e natës“, por dhe në një masë të madhe në ato që do të përfshihen në librat e tjerë.

Libri „Vij me nusen e natës“ mbart nëntokën e një erudicioni që nuk është i dukshëm, por është një pjesë organike e strukturës së poezive të tilla si „Kërshëri“; „Nusja e Natës“; „Puthjet dhe Lotët“; „Nata dhe Dita“; „Dua të Jem“; „Lumi“; „Rétë e Zeza“; apo dhe tek poezi të tjera si „Ankesa e Varreve“; „Fati Endacak“; „Një Vajzë e Re“; „Një Filxhan Kafeje“; „Rruga Drejt Evropës“; „Piramidat“; „Dita e Mirë“; „I Marri dhe i Zoti“ „Shejtanët e Tregtarit“; „Sa Emra?“ e mjaft të tjera.

Ky është një libër me hapësirën e vet të dallueshme dhe specifike. Shumë gjëra në të çojnë në reflektim mbi arketipet, mbi substancat primordiale... Libri i Ideal Serjanit gjen organikisht vendin e tij në një rreth shumë aktual pyetjesh me të cilat përballet poezia... Për mua, kjo përmbledhje poezish është një hap në rrugën drejt Fjalës. Fjala në përmbledhjen e tij të poezive nuk është në formën e tij, por në pyetjen kryesore që rrjedh nga secila poezi: “Kush jam unë?”. Kështu, ai bëhet një lloj Odiseu, i cili udhëton drejt sekreteve të jetës: gëzimeve dhe hidhërimeve të saj, kthesave dhe kthimeve të përjetshme në rrënjë ose në afrimin me realitetin. Ideal Serjani krijoi, duke zbuluar vazhdimisht në poezinë e tij sekretin e ekzistencës… Sekreti është ushqim për poezitë e tij, por e lidh atë edhe me frymën e fjalës së shtrenjtë, është lidhja midis njeriut dhe qytetit.

Ideal Serjani në përmbledhjen e tij të re të poezive mbetet në atmosferën e një territori poetik, thellësisht të tijin, specifikisht personal, pafundësisht të vuajtur. Kjo është atmosfera e njerëzores, e të ngriturës shpirtërisht, e vuajtjes dhe ndriçimit të përthithur nga brenda. Imazhi i poetit imponohet përgjithmonë në këtë udhëtim drejt shpirtit - imazhi i njeriut që, si poet i mirëfilltë popullor, që la për të tjerët vizionin dhe simbolikën, frymëzimin e një udhe të pastër drejt territoreve të panjohura dhe misterioze të shpirtit. Poeti, me fibrat dhe qëndrimin e tij shpirtëror, rezulton të jetë personi ideal që di të lexojë „kriptin“ e shpirtit dhe prej andej ta gjallërojë atë, ta bëjë atë të fitojë transformime të reja emocionale dhe mendore. Në këtë mënyrë, në përmbledhjen e tij të poezive, Ideal Serjani përball poetikisht dhe metaforikisht shkrimin kriptik të shpirtit me konfliktet e hapura të historisë, të kohës, të fatit të njeriut.

Ideal Serjani e vendosi veten si poet i poezisë gjurmëlënëse në Jug. Dhe kjo është një lirikë që nuk ka vetëm një karakter jetik, por edhe një që shpreh vetëanalizën e poetit, të ndarë midis ekzistencës së jetës dhe shikimit drejt realitetit ku jetojmë.

Unë e përcaktoj poezinë e Ideal Serjanit, jo thjesht gargëzuese, por tipologjike, sepse është e mbushur me dashuri të madhe për njeriun - për mirësinë, stoicizmin dhe harmoninë e brendshme të emocioneve dhe intelektit të tij. Ai i grumbullon këto cilësi në dialog me dukshmërinë e ditëve të tij tokësore, por edhe me zërat e të vdekurve, të paraardhësve, të heronjve mitikë. Është pikërisht kjo ngopje e poezive me figura dhe metafora të një rendi mitik që i bën ato origjinale dhe dalluese, poezi që kundërshtojnë me delikatesë frymën teknologjike ose ndjenjat katastrofike. Përmbledhja e poezive të seleksionuara nuk është një libër për të demonstruar mjeshtëri poetike. Serjani e ka provuar prej kohësh se e ka të tillë. Është një demonstrim i mendimit poetik dhe filozofik. Poezitë e tij dëshmojnë se Poeti është vërtet një mrekulli. Ato na ftojnë të bëhemi njerëz që jo vetëm dëgjojnë, por edhe përpiqen të kuptojnë, të shohin përmes atyre zërave që na çojnë në botë të bashkëjetesës së mirëfilltë njerëzore. Poezia e Ideal Serjanit që kur erdhi në mesin e „Fjala e Lirë“ kam parë dhe diktuar që ka fytyrën e vet, profilin e vet, ngjyrën e vet në letërsinë e Jugut. Ai është një nga seleksionuesit e bukur të vargjeve përmes të cilave komunikon me jetën e ndjeshme. Kjo është arsyeja pse ai është një nga artistët popullorë të poezisë së tillë.