Fatmir Terziu: Do të habitemi kur të dalë Trocki nga thellësitë e detit Jon në Sarandë

Do të habitemi kur të dalë Trocki nga thellësitë e detit Jon në Sarandë.

(Nderim për Agim Maton „Mjeshtër i Madh“)

Nga Fatmir Terziu

Ishte, sikur të mos e jetoja të gjithë këtë realitet të udhëtimit të ri nga Londra, pastaj në Korfuz, e më tej në tokën helene. Kur ndërrova ajër, e kisha fjalën për oksigjenin që po ushqeja mushkëritë, pashë lulen e Naimit dhe vetë fyytyra u çel. Tjetra më dukej ende në errësirë. Shikoja vetëm Qafën e Gjashtës. Në zbritje natyrisht lëkura preku Sarandën… E kështu kisha udhëtuar me ngjarje.

Disa ngjarje më fluturuan përtej, indiferente ndaj ekzistencës sime. Gjëra të tjera më ngecën brutalisht në nerva dhe shpërthyen, duke provokuar incidente të ndryshme, mendime ndërhyrëse, lodhje ose gjendje traumatike. Pasi ato avulluan nga trupi im, mbeta përsëri vetëm në Qafë të Botës, duke pritur që e ardhmja të ndodhte. Ndërkohë, asgjë nuk po ndodhte, përveç disa akteve spektakolare që u ndezën në të gjithë globin si dritat e kuqe në një hartë simulimi në ndonjë seli me urdhër nga lart.

I privuar nga emocionet dhe adrenalina në jetën time, unë lundroja nëpër realitet, i udhëhequr nga ndjesia e pavetëdijshme dhe primordiale e rutinës së përditshme. Ia përkushtova veten gjërave të vogla (që korrespondonin plotësisht me personin e vogël). Dallgëve të Jonit dhe guralecëve të bregdetit. Koha më premtonte dhe për të tjerë gjëra. Iu enda dhe leximit të librave, dhe pas orëve të gjata të netëve të shkurtra iu qepa ekraneve, shikimit të filmave fantastiko-shkencorë. Mu duk se po hapja kapitull të ri në shekullin e njëzetë e një. Kapitull të rëndë, por të palexuar…

Fillova të studioja përmbajtjen e rëndë të shekullit të njëzetë e një, e cila qarkullonte në veprat e gjigantëve të letërsisë moderne, duke kuptuar se gjithçka kishte ndodhur tashmë më parë, siç thoshte Agim Mato në poezinë e vëllimit të tij "Fundo": “në atë xham të lëngshëm haluçinacionesh,/të gjenim se nga vinte ajo oshëtimë/Brenda mushkërive të pafundme të detit.”

Dhe kur hodha sytë tek një libër tjetër, i ardhur ndoshta nga më larg se Qafa e Gjashtës, më dukeshe më pas sikur në çdo shtresë që arrija, ishte, është dhe do të jetë sikur dikush të ketë qenë atje para nesh. Kjo nuk më bëri skllav të banaliteteve të imponuara nga postmodernizmi rreth pamundësisë së të shkruarit të freskët dhe origjinal, por vetëm më inkurajoi të gërmoja edhe më thellë në parandjenjat e tmerrshme të shekullit të njëzetë e një, metafora e të cilit e lodhur ishte bërë e tillë, që nga akti i lindjes sime. Dhe ndodhesha në atë vit?

Viti në të cilin zhvillohet „Trirema e Poezisë Joniane“. Por Bota ka halle të tjera… Rënia e kullave të Qendrës Botërore të Tregtisë lindi një Iliadë të re globale, disa mijëra herë më të gjatë dhe më të rëndë se ajo e Homerit, por pa asnjë heroizëm dhe nder. Dhe ndërsa bisedat ishin andej e këndej, ne ishim në një kafene në Sarandë duke gjerbur kafenë ekspres. Ndihesha i i përhumbur, teksa mendoja për poezinë, po aq dhe për atë që ngrinte dhe shkrinte në ekranin përballë. Jezus, Krishti i përvuajtur!, ishte thirrja e një vargu nga poezia e prurë nga larg, ndoshta nga Bosnjë-Hercegovina. E poezia fliste për dhimbje… për dhimbje e vdekje. Luftëra. E vetmja ngjarje (lufta) që, sipas shumë njerëzve, e prishi përgjithmonë arkitekturën që shprehte frymën e modernitetit, më solli në lot të brendshëm të pakontrollueshëm. E përjetova humnerën që po hapej aty si një tjetër vdekje të dikujt që njihja. I ngopur me vdekjen e të tjerëve, nuk kishte vend tek unë për të mos u penduar. Në këtë ditë, shekulli i njëzetë e një u ngrit nga të vdekurit dhe vazhdoi të jetonte si një demon madhështor.

Kaq e pati dhe kafeja. Kaq dhe mendimi i lotëzuar. Mendimi ndryshe… Dëshira ime e thellë për të shqyrtuar dhe shpjeguar një molekulë lufte dështoi. Ka dy lloje njerëzish: ata që morën pjesë në luftë dhe ata që nuk morën pjesë. Ata kurrë nuk do të arrijnë një mirëkuptim me njëri-tjetrin, sepse nuk kishte asnjë. Pra, shkrimi është një aktivitet i pafrytshëm, justifikimi i të cilit është vetëm pakuptimësia dhe pafuqia. Një dështim i denjë për t'u shijuar.

Dhe aty bisedoj për herë të…, ndoshta të panumëruar me Maton. Dhe ai ecën e flet. I shkurtër dhe me mendim të qetë e të thellë. Pastaj hyjmë në televizionin e tij… Ajo që ishte shtypur tek unë për vite me radhë, tani është lulëzuar në një bimë mrekullie dhe legjende. Eci nëpër rrugë dhe mbuloj gjethet e pabesë që më dalin nga veshët me dorën time. Klorofili i papërshtatshmërisë më shkëlqen në mënyrë konspirative në sytë e mi. Pres momentin kur kolonia e parë njerëzore do të vendoset në Mars, i cili, supozoj, do të jetë një vend për mërgimin më të ashpër të kriminelëve të famshëm. Do të kryej krimin më të tmerrshëm, të aftë të trondisë njerëzimin e respektueshëm. Ata do të më dërgojnë në Mars për të vuajtur dënimin tim. Nuk ka kënaqësi më të madhe sesa të ndihesh si heroi i lig i një filmi të errët fantastiko-shkencor. Nuk e besoja zërin e poetit, por në atë rast kisha tërësinë e zërit të Agim Matos…

Dhe e kuptoja më shumë shekullin e njëzetë e një. Larja e enëve ose pastrimi i pluhurit zgjon tek të gjithë një dëshirë për t'ia shpjeguar universin vetes dhe pastaj për ta përcaktuar atë në mënyrë sistematike. Ky është embrioni i një lloj fashizmi vetësakrifikues. Kjo tendencë për të sistematizuar të Pakuptueshmen, ose të paktën enët.

Gjatë një prej shëtitjeve të mia në muzg, (midis Jonit dhe neonit) çdo fytyrë njerëzore më dukej e bukur dhe e afërt. Më dukej thjesht si në Sarandë! Dhe mendja më vrigëllonte mashkullorisht…E tillë është fytyra e një gruaje të pjekur - një pikë vese, dhe lëkura e pëllëmbës së saj, e matur në parmakë - ngrohtësi engjëllore. Në robërinë e dehjes sime, gati sa nuk bërtita: „Të gjithë njerëzit janë vëllezër!“ Por pastaj m'u kujtuan ditët kur shihja vetëm koka njerëzore të bëra prej graniti të zbehtë, sqepa zogjsh dhe sy flakërues trollësh. Të nesërmen kisha frikë të dilja në rrugë. E kisha lënë pas vitin 1997, atë vit që hera-herës ma sillte poeti Mato në telajo, se ai ishte edhe piktor. Piktor i qytetërimit. Piktor që shihte edhe fundin e qytetërimit në telajo. Dhe mendonte…

Fundi i qytetërimit do të shënojë kthimin përfundimtar në fazën zero të evolucionit. Do të shndërrohemi në grimca koloidale dhe proteozome me ngjyrën e ylberit. Pastaj qelizat do të lidhen dhe do të lindin koloni shumëqelizore si Volvoks. Si gjithmonë, do të përpiqemi për përparim, megjithatë, e kam të vështirë të imagjinoj revolucionin e aftë të vërë në lëvizje disa peshq të prirur dialektikisht. Do të habitemi kur të dalë Trocki nga thellësitë e detit Jon në Sarandë.