Faruk Myrtaj: TË PA-DËSHIRUAR NË FUNERALIN PËR TË

TË PA-DËSHIRUAR NË FUNERALIN PËR TË

Kishte ndërruar jetë Llukë Todo.

“Nesër, në orën 4 pasdite del trupi nga shtëpia”, shtoi po ai zë, me po atë shprehje fytyre.

Këtyre kohëve po binte në sy kjo kategori njerëzish. Për shkak të vuajtjes së gjatë, të pa-zëshme, ishin mësuar të mos e shfaqnin ndjesinë as në fytyrë.

Nuk isha i sigurt se ç’lidhje kishte ky njeri me të ndjerin, sado që mund të besoj se ishte një krushqi e hershme, që edhe i kishte bashkuar në privime të gjata. Rrëfeu orën e daljes së meitit nga shtëpia, por s’bëri të ditur kur dhe ku mund të shkonim për ngushëllim. Mbase duhet të kuptonim se ishim të ftuar për të marrë pjesë në funeral, por jo doemos edhe për kafe në “shtëpi të ndjesë-pastit”.

Edhe pse së fundi të dy shërbenin në zyrat qendrore të së njëjtës force politike, as krushku s’bëri fjalë, as kishim dëgjuar për ndonjë ceremoni apo nderime rasti në selinë e saj.

Ai vet nuk e pa të udhës të shprehej dhe askush prej neve aty nuk e pyetën nëse ishte e vërtetë ajo që kishim dëgjuar, si amanet të Llukë Todos.

“Asnjë politikan i njohur të mos merrte pjesë në funeralin e tij…”

E vetmja hollësi që u tha si shkarazi, pa qëllimshëm nga kunati apo baxhanaku i të vdekurit, ishte përmendja si adresë e nisjes së funeralit te “Rrugës së Dibrës” me “Barrikadat”.

Me hapa të vegjël, si në ngut të pa-fshehshëm, gjithnjë i thyer në dysh, veti tjetër kjo e asaj kategorie të detyruar të shfaqte për fytyrë një maskë, u largua prej nesh. I trishtuar dukej gjithnjë, por kësaj dite edhe i përhumbur.

Të nesërmen, ky njeri do të kthehej në zyrat ku ende do shërbente, pa Llukë Todon e tij, të dhjetëra vjetëve në mundim të përbashkët. Aq më vështirë do t’i bëhej, nëse ishte e vërtetë se kunati apo baxhanaku a çfarë e kishte, si fjalë të fundit të kishte refuzuar politikanët për lamtumirë me të vdekur. Brenda gjoksit të tij rrëgjuar edhe nga mosha, mezi merrnin frymë, në ilegalitet dhjetëra vjetësh, ndodhi të tjera që mbase nuk do ngushëlloheshin dot as me këto lloj vdekjesh në heshtje amanetesh.

S'dija hollësi, por diçka kisha dëgjuar që ‘tashmë i ndjeri’, edhe përpara sëmundjes, prej ditës së betimit në parlament, deri ditën e fundit që ishte dukur aty, kurrë s’e kishte marrë fjalën. Mbase këshilluar për heshtje të ftohtë, mbase në pa dashje të thoshte çfarë mendonte, o…në heshtje zgjedhur prej tij: të mos thoshte çfarë shefat mezi e prisnin të artikuluar me zërin e tij. Mbase, përderisa si amanet…

Në mëdyshje, për këta njerëz që ia dilnin të jetonin, por edhe të iknin pa folur, të vetmen ç’do doja prej tyre: vetëm frikë të mos u ishte. Si karaktere, i nderoja, pa bujë. Sido si, më mbante ca larg prej nderimit pa mëdyshje, të mbiemrave të tyre, pikërisht ajo lloj maske, sado e imponuar me dhunë e përdhunë.

S’isha i sigurt nëse edhe Llukë Todo mund të përfshihej mes këtyre.

 ***

Lamë një orë për të nesërmen, prej aty të niseshim për tek Udha e Dibrës, rrugë që dashur pa dashur sillte ndërmend “Udhën e Abdikimit të ‘44-ës”. Kronikani më i famshëm i kohës e kishte mbiquajtur si “Rruga e Jashtëqitjes”, pa menduar dot se historia kurrë s’mund të ishte vetëm një herë e ndodhshme dhe nuk përsëritej në të njëjtin krahë.

Pikërisht në orën kur erdhi edhe i fundit prej nesh, ia nisi një shi i rëndë, hileqar për ombrellat, i pjerrët, me suferinë, çuditërisht edhe i ftohtë për stinën, gjë që bëri të futeshim me vrap në lokalin aty afër. Si të gjallë, por edhe si për një detyrim të heshtur ndaj të vdekurit, shpresuam për ndreqje të shpejtë moti. Askush s’guxoi të bënim ndryshe. Ishte absurde të dilje nën këtë shi dhe të shkoje në varrim i njomur, në këtë ditë të ftohtë. Ishte jo vetëm marrëzi. Edhe krejt e pa-nevojshme.

“I shkreti Llukë...”

Më në fund, kur u bindëm se e kishim humbur Funeralin dhe Lamtumirën, që arkivoli kishte mbërritur në varreza, vendosëm të rrinim edhe pak në lokal. Dhe, si për të plotësuar në një farë mënyre mungesën tonë atje, nisëm të flisnim këtu, për atë njeri. Për mbiemrin Todo, që hynte e dilte në rrjedhat e shtrëngatat e historisë, diku sikur humbte, shfaqej sërish, përmes përplasjeve, vrasjeve, paqeve të shkurtra dhe kurtheve të pafundme, pa shkuar kurrë ndërmend të mos shfaqej sërish…

Pas më shumë se dy orëve fjalosje në atë lokal, shiu pushoi, në qiell mbiu si kërpudhë një diell i lemerishëm, si i sapo lindur. Sigurisht në varrezat e kishin ujdisur arkivolin me trupin e drobitur të Llukë Todos.

 ***

Ditën tjetër, njëlloj sikur njoftoheshim që Llukë Todo s’kishte vdekur, ia krisëm një të qeshure që vetëm ai njeri nuk e meritonte.

Në varrimin e tij, pavarësisht shiut që na kishte privuar ne të tjerët, vetëm politikanë kishin marrë pjesë.